MUHAMEDI

Nga Nikos Kazanxaqis*
1.- Shkretëtira, valëzime të rërës. Dielli po ngrihet; një luan kthehet ngadalë në shpellën e tij; kopetë e çakejve, të tmerruar largohen duke ulëritur; për një çast luani ndalet, vështron diellin, vrumbullin dhe i qetë vazhdon rrugën e tij…Shumë larg Muhamedi shpalos turbanin
mbi rërë dhe bie në gjunjë. Në thellësi të shkretëtirës duket një karvan; udhërrëfyesi, i hipur mbi një gomar të vogël, i bie fyellit dhe këndon një këngë monotone me hapat e deveve. Dëgjohen zilkat e deveve që po afrohen.
2.- Një djalë i ri i afrohet ngadalë Muhamedit (që ne e shohim tek afrohet); duke u dridhur vendos pranë tij, një shtambë dhe një grusht me hurma…Ai largohet. Karvani duket mbi një kodër të shkretë, të zhveshur; udhërrëfyesi duke u kthyer nga shokët, vë pëllëmbën në sy dhe thërret i gjithi i gëzuar: Meka! Meka!
3.- Ne shohim Mekën; ajo si një gjysmë hëne shtrihet midis kodrave. Ajo është e gjitha e zhveshur, pa asnjë pemë; shtëpitë janë me tulla dhe baltë; era fryn, ngrihen re pluhuri. Duke u afruar më shumë ne shohim: lagjen e jashtme, çifutë që bisedojnë përpara dyqaneve të tyre. Skllevër të ngarkuar me çalik? plot me ujë , valltare që i bien ritmikisht tamburëve të vegjël…Ne shohim pusin Zem-Zem; gratë duke bërtitur nxjerrin ujë, të tjerat largohen duke mbajtur në ekuilibër brokat mbi kokë. Vajza të reja duke qeshur spërkaten me ujë. Vjen një djalë i ri, i raskapitur i vdekur nga etja. Një vajzë e re i flet duke thërritur: - Ali! Ali! dhe i jep për të pirë. Aliu pi si i babëzitur, dhe thotë:- Zoti ta shpërbleftë, o Fatma!
4.- Udhërrëfyesi dhe shokët e tij të ngazëllyer, vështrojnë Mekën. Befas shikimi i tyre turbullohet. Meka zhduket, dielli errësohet, re të rënda rëre ngrihen, e gjithë shkretëtira e valëzuar dridhet…Devexhitë lëshojnë thirrje të tmerrshme:- Simuni! Simuni! Ata mbulojnë fytyrën me pëlhurën e tyre, bien për tokë dhe fshihen pas deveve të gjunjëzuara. Stuhia e rërës shpërthen.
5.- Meka; era fryn, shtëpitë prej argjili thërrmohen. Fustanet e grave ngrihen lart, pelerinat e burrave hidhen dhunshëm. Në qendër të Mekës, sheshi i madh i rrumbullakët, në mes tempulli i vogël Qabe, në formë kubike, porta e hekurt e zbukuruar me flori. Idhuj të shumtë, 360, të shëndoshë, të ngërdheshur, primitivë. Më i madhi është i zotit
6.- Shkretëtirë. Era ngrihet dhe lëviz, zhvendos male me rërë. Dielli është krejtësisht i errësuar. Devet e karvanit pëllasin…burrat të mbështjellë me pelerinat e tyre qëndrojnë palëvizur…Muhamedi ngre duart dhe thërret: Allah! Allah! Ai sheh drejt veriut; ai sheh pamjen e Jeruzalemit.
7.- Qabe. Paria, ulur mbi plloça, diskutojnë. Omari fut duart në gropë dhe i lyen me gjakun Hallall. Papritmas vjen Abu Lahab, i shëndoshë, brutal, i mbështetur mbi shkopin e tij; ai tërheq nga rripi një qese të vogël, ku nxjerr zaret, i përzien ndër duar dhe bërtet: - O Abu Sofian, Talib, Abu Bakir, Omar! Luajmë me zare! Të gjithë bërtasin të gëzuar: - O Abu Lahab, luajmë me zare! Ato ulen rreth e qark, këmbëkryq dhe nisën të luajnë me pasion. Të gjithë që ndodhen pranë afrohen të shohin; në këmbë, një grumbull arabësh, çifutësh, skllevërish…Kalon një plak i verbër dhe dëgjon britma dhe thirrje, ai godet zaret me shkopin e tij dhe thërret: - Adhuruesi i arit do të vdesë! Adhuruesi i arit do të vdesë! Të gjithë kthehen dhe e shohin duke qeshur: - Oh plaku Varaka! Plaku mbështetet në mur dhe duke luajtur kokën mërmërin:- "Adhuruesi i arit do të vdesë!"
8.- Mbi një tarracë, një grua e bukur në njëfarë moshe, shikon e shqetësuar drejt shkretëtirës. Lotët i rrjedhin nga sytë e mëdhenj. Ajo mërmërin: O Muhamed! O Muhamed! Ajo shembet mbi tarrac?. Aliu shfaqet duke gulçuar, ai thërret duke iu mbajtur fryma: - O teze Hatixha! Hatixha ngre kokën, pëshpërin:-Ali, djali im, a e pe xhaxhain tënd ? Aliu përgjigjet: - O teze Hatixha, ai lutet, akoma lutet!
9.- Shkretëtira. Simuni ka kaluar, karvani ngrihet, devexhitë kërcejnë nga gëzimi, devetë tundin qafën e tyre të gjatë. Ata vihen në rrugë…Muhamedi afrohet ngre duart duke lëvizur ritmikisht pjesën e sipërme të trupit dhe reciton me një zë shumë melodioz:
Alhandulillahi rabil alamin,
Er rahmani er rahim…
10.- Meka. Njerëzit e parisë bërtasin të zemëruar… Ata grinden…Lahabi ngre shkopin, godet Talibin. Abu Sofiani thërret: -Abu Lahab, nuk të vjen turp? Ti godite vëllain tënd Abu Talib! I verbëri drejton trupin dhe qesh tallshëm, ai godet zaret me shkopin e tij dhe bërtet: - Ha!ha! Adhuruesi i arit do të vdesë! Adhuruesi i arit do të vdesë! Befas dëgjohet tamburi, grindjet ndalen. Të gjithë dalin në rrugë. Një tellall vrapon i gëzuar në rrugë, godet tamburin, portat dhe dritaret hapen, ai mbërrin përpara Qabesë dhe bërtet: -Karvani mbërriti!Paria të gjithë të gëzuar fillojnë të vrapojnë…Turma i ndjek.
11.- Tellalli shkon nëpër rrugica dhe duke i rënë tamburit thërret:- Hola! Karvani mb?rriti! Gratë ngjiten në tarraca, dëgjohen britma dhe të qeshura. Fëmijët mbushin rrugët, burrat mbërthejnë shkopinjtë e tyre dhe shkojnë.
12.- Lagjja jashtë Mekës. Rumitë, çifutë, njerëz të veshur me rrecka, të dehur. Gjithë fundërrimat e Mekës. Në një udhëkryq, një peshkop i vjetër, i hypur mbi një deve, predikon:…Gjithë turma rrotull tij dëgjon. Plaku predikon: "O burra, o gra, gjithçka është e kotë! O burra, o gra, vetëm Zoti ekziston…" Shumë filluan të qeshin, të tjerët ngacmonin peshkopin e vjetër, ata e qëllonin me bërthamat e hurmave, ata cytnin tinëz devenë e tij, deveja ngrihet, plaku tundet dhe bie…Ai kapet pas qafës së devesë dhe vazhdon të predikojë: -O skllevër, unë do t'iu sjell lirinë! Unë do t'iu sjell Krishtin! O skllevër, ju jeni të lirë! Disa çifutë gajasen së qeshuri, dy skllevër të vjetër qajnë.
13. - Befas dëgjohet tamburi. Tellalli vrapon duke iu marrë fryma, ai ndalet në mes të pazarit dhe thërret: - Eh, Çifutë, Krishterë, kopukë, valltare! Karvani mb?rriti! Shku e ardhje, zhurmë, të gjithë mbyllin dyqanet, shumë mbushin tepsitë e rrumbullakëta me ëmbëlsira, i vendosin mbi kokë dhe shkojnë…Gratë me shtamba mbi kokë i ndjekin…Valltaret të pushtuara nga gëzimi i tambureve të tyre, këmbë zbathura vrapojnë, muzikantët e vjetër të verbër të pushtuar nga gëzimi i ut-ave të tyre shkojnë duke i rënë…Prostituta të shëndosha, gjysmë lakuriq, me një hap të rëndë, fillojnë të ecin…
14.- Pazari ka mbetur i shkretë. Peshkopi i vjetër, i hipur mbi devenë e tij, shikon rreth e rrotull. Ai nuk sheh njeri…Ai tund kokën dhe psherëtin…Papritur ai sheh në një cep, të dy skllevërit e vjetër që po qajnë…ai i bën me shenjë. Skllevërit vrapojnë, kërcejnë mbi vithet e devesë, peshkopi mërmërin: - Jeni të mirëpritur, vëllezërit e mi! Ai i shënjon, i bie me mamuzë devesë dhe zhduket.
15.- Muhamedi, me duart akoma të ngritura, lutet…Ai kthen shpinën; midis shpatullave të tij shihet një lyth i madh, i rrumbullakët me push. Pak nga pak, shumë ngadalë,pamja e Jeruzalemit zbehet dhe zhduket…Befas, një dritë, që u duk si një shpatë verbuese, e godet mbi kokë. Muhamedi hidhet në këmbë. Përpara tij ngrihet kryeëngjëlli Gabriel, i veshur me të bardha, me krahë të mëdhenj shumëngjyrësh. Ai mban kapistrën e një deveje të mrekullueshme, me kokë gruaje, krahë ëngjëlli…Pela ulet në gjunjë, Muhamedi me një kërcim, i hipën sipër…
16.- Pela me një të rrahur të krahëve, ngrihet në ajër…Ne shohim, si nga lartësia e avionit, shkretëtirën e val?zuar t? pafund…Kafshët e egra largohen të tmerruara…Shihen të vrapojnë me të katërta kopetë e antilopave, luanët, devetë…Shfaqet një oaz, i rrethuar me hurma…
17.- Male të thatë, të ashpër…Një majë më e ngritur: Mali Sinai. Pela ndalet mbi majë, Muhamedi zbret; ai ulet në gjunjë, fillon të lutet; ai thërret:- O profet i madh i Zotit të pavdekshëm, O Moisi; Moisiu shfaqet…Muhamedi ngrihet me nxitim. Të dy profetët përqafohen pa fjalë.
18.- Pela afrohet, Muhamedi i hip…Me një lëvizje të krahëve, pela ngrihet në ajër. Ne shohim: detin, brigjet e bardha, kopshte, rrëke…Detin e Vdekur…Jordanin…Jeruzalemin! Të gjitha qytetet të para nga lart. Muhamedi zbret mbi malin e Ullinjve. Një hije e bardhë endet nën ullishta…Muhamedi ngarend, e përqafon gjatë në qetësi…
19.- Pela afrohet. Muhamedi i hip…Pela ngrihet shumë lart në ajër…Jeruzalemi duket i vogël…Malet, detrat, brigjet zvogëlohen…Toka shfaqet si një sferë e madhe e ndritëshme…Yjet zmadhohen, drapëri i hënës bëhet gjithnjë e më i madh…Një melodi shumë e ëmbël dëgjohet…një fërfëllimë krahësh…Befas Parajsa shfaqet; një lëndinë e madhe me lule, përrenj që rrjedhin, qumësht dhe mjaltë…Shumë të lumturit, me rroba të mëndafshta, që mbajnë byzylykë floriri, me freskore të mëdha palloi, shëtitin lehtë si hije mbi barin e lulëzuar…Vajza të bukura, gjysmë të zhveshura, kërcejnë dhe këndojnë mbi lule…Petale trëndafilash të vesuar.
20.- Pela u ul lehtë mbi livadh…Muhamedi zbret. Engjelli Gabriel shkon përpara dhe i prin. Të gjithë të lumturuarit e përshëndesin duke vendosur dorën në gjoks, në gojë, në ballë. Muhamedi ndjek engjëllin ngadalë dhe drejtohen drejt një pallati marramendës, në fund të livadhit. Ai ngjit shkallët e argjënda, ku engjëj me krahë të mbledhur, ngjiten dhe zbresin. Muhamedi hyn në pallat…Ai sheh xhami të mrekullueshme: Xhaminë e Omarit në Jeruzalem, Xhaminë e Delhit, të Agrës, të Kairos, të Kordusë etj. Mijëra besimtarë…Në majat e minareve muezinët fillojnë të këndojnë me pëllëmbët e duarve në vesh: "La illah il Allah, Muhamed in resul Allah". Muhamedi lëshon një britmë dhe bie pa ndjenja mbi rërë.
21.- Rrotull pusit Zem-zem…Panair i madh…karvani është ndalur, shitësit ekspozojnë: grurë, coha, armë, skllevër…Zhurmë, shitet, blihet, bërtasin…Një beduin shet dy djemtë e tij të vegjël…një tjetër shet vajzën e tij pesëmbëdhjetëvjeçare. Ai i hap këmishën, dhe i tregon gjoksin tregtarit çifut: - Vështroje, vështroje! Më jep një deve dhe unë ta jap! Ai thërret: Një deve! Një deve! Peshkopi i vjetër, mbi devenë e tij lutet: "-O burra, o gra, e gjitha është e kotë!" Valltaret luajnë me tamburet këngë të egra…Djem të rinj pijnë dhe përplasin duart duke thirrur…Një gjysëm budallë u duk në mes të valltareve; gjysmën e kokës e kishte të rruar, gjysma e fytyrës së tij është e stolisur, gjysma e gjoksit të tij është lakuriq; ai mban një formë ut-I, e akordon…Të gjithë gërthasin: -Oh, poeti! Oh, poeti! Poeti ulet këmbë kryq, ai këndon: "Oh vera, oh, gratë, hai! hai!"
22.- Muhamedi i dobët, i rraskapitur, hyn në Mekë, duke iu marrë këmbët (rreth pesëdhjetë vjeç, me trup të mesëm, ai ka një kokë të fortë, gjoks të gjerë, duar dhe këmbë të mëdha por të hijshme. Flokët e tij derdhen deri tek qafa. Mjekra është e gjitha e zezë, mustaqet janë të prera, hunda me samar, goja e madhe). Meka është gati e shkretë. Muhamedi i hutuar sheh rreth e përqark. Ai kalon përpara Qabesë. S'ka asnjë njeri. Idhujt shkëlqejnë në diell duke pikuar gjak. Muhamedi ngre shkopin, godet zaret dhe bërtet: - Allah! Allah! Sakaq nga errësira shfaqet plaku i verbër, ai e ka dëgjuar Zërin e Muhamedit, thërret: "-Muhamed!" Muhamedi drithërohet: Varako! I verbëri i afrohet. Ai e prek me duar dhe bërtet: -"Bëj durim, Muhamed, bëj durim!" Muhamedi e shikon i habitur. Varaka vazhdon:-Muhamed, shoh engjëllin tek të mban nd?r thonjtë e tij! Shoh një karbon të prushtë midis buzëve të tua! Shoh Zotin, si një shpatë, në zemrën tënde. Bëj durim, Muhamed, bëj durim! I verbëri hap krahët, përqafon Muhamedin, dhe qan. Ai e prek dhe gjen lythin leshtor midis shpatullave të Muhamedit, ai bërtet: -Ja vula e profetit! Ai e puth:-Bëj durim Muhamed!
23.- Muhamedi shkon mendueshëm. Ai ecën për nga rruga e drejtë. Një portë hapet, duket një vajzë e vogël. Ajo sheh Muhamedin dhe bërtet e tmerruar:-Një i çmendur! Një i çmendur! Ajo mbyll portën duke e përplasur. Muhamedi ligështohet, ndalet për një çast dhe fshin djersën që i rrjedh nga balli. Ai mbështetet për mur…Engjëlli Gabriel shfaqet me shpatën flakëruese. Muhamedi lëshon një britmë habie dhe shkon përpara…Duke u dridhur ai troket në portën e tij…Porta hapet, Hatixha i hap atij krahët. Muhamedi i thërret:-Hatixha! Hatixha! -Muhamed ç'farë ke? Ti dridhesh! -Mbylle portën! Mbylle portën! Hatixha mbyll portën. Engjëlli me shpatën flakëruese kalon nga një e çar? e portës. Muhamedi e sheh:-Hatixha më shpëto! Më fsheh! Kam frikë! Ai më ndjek…Kush? Kush? Fol, Muhamed! - Kryeëngjëlli Gabriel! Kryeëngjëlli Gabriel! Ja! Hatixha e fsheh Muhamedin në gjoksin e saj si një fëmijë të vogël. Ajo e përkund…Ajo e përkëdhel. Muhamedi hap nga pak sytë…Ai shikon: ëngjëlli është zhdukur. Muhamedi buzëqesh i lehtësuar.
24.- Muhamedi flë mbi gjunjët e Hatixhas. Ai sheh në ëndërr: ëngjëllin Gabriel të shpalosi para syve të tij një shirit të gjerë me shenja fosforeshente: shpata, minare, çallma, gjysmë hëna…Engjëlli e urdhëron Muhamedin:-Lexo! -Nuk di të lexoj! Engjëlli e udhëzon sërisht:-Lexo! Engjëlli hidhet mbi Muhamedin, e shtrëngon, ai i rrotullon shiritin rreth qafës, ai e shtrëngon ta mbysë. Engjëlli përsërit: -Lexo! Muhamedi duke lëkundur trupin, reciton me zë melodioz: "La illah il Allah Muhamed in resul Allah…"

Përktheu nga origjinali frëngjisht Teuta Hoxha
Vijon numrin e ardhshëm