Saturday, July 17, 2010

Vapa: Çfarë rekomandohet gjatë drejtimit të makinës?

vapa noa
Romë, 17 korrik 2010, NOA - Dhënia e makinës në të nxehtit e verës është e rrezikshme, sepse përqendrimi ynë reduktohet. Ndaj këshillohet të ndalohet çdo dy orë gjatë udhëtimit. Të nxehtit është i padukshme dhe i heshtur, por efektet e tij mund të jenë vdekjeprurëse. Udhëtim i gjatë me temperaturat e larta brenda dhe jashtë automjetit redukton nivelin e përqendrimit dhe vëmendjen në timon.
Sipas specialistëve, arsyeja është : drejtimi i makinës në temperatura mbi 30 °C zvogëlon reflekset tona, ashtu si 0,5 gram alkooli në gjak.
Vapa shkakton ndjenjën e lodhjes dhe përgjumjes, dhe në këtë pikë lodhja është shkaku kryesor i aksidenteve në krahasim me aksidentet e tjera të tilla si, kushtet e rrugëve apo ato atmosferike të motit.

Nervozizmi rritet proporcionalisht me të nxehtit.


Po si ta mundim lodhjen?

Vapa shoqëruar nga mungesa e gjumit, ushqimi i rëndë dhe pushimi i pamjaftueshëm gjatë udhëtimeve të gjata, janë faktorët kryesorë të lodhjes.
Ndonjëherë nisur nga mendimi dhe dëshira për të arritur shpejt në destinacion nuk i marrin seriozisht shenjat e para të lodhjes, me idenë se "do kalojë". Pra, mënyra më e mirë për të parandaluar lodhjen dhe përgjumjen nxitur nga të nxehtit është të kuptojmë simptomat e para të saj e si të veprojmë për ti parandaluar.

Shenjat e para që paralajmërojnë urgjencën e pushimit janë nevoja për të lëvizur dhe për të ndryshuar pozicion si dhe ndjesia e përgjumjes. Tensioni në qafë, fërkimi i syve, ose nevoja për të prekur fytyrën dhe qafën janë shenjat që tregojnë se lodhja po vjen. Ky fenomen shoqërohet dhe nga treguesit e tjerë psikologjikë si mërzitja, ankthi, jostabiliteti apo lëvizjet dhe manovrat agresive. Pushimi duhet të zgjasë të paktën 15 minuta. Nëse simptomat mbeten, dhe ju ndiheni i përgjumur, nuk ka dyshim se një sy gjumë për 20 minuta është ilaçi më i mirë për të rritur nivelin e përqendrimit.

Kjo është edhe koha e përshtatshme për një pije, jo-alkolike natyrisht, që ndihmon për të hequr ndjesinë e lodhjes dhe të qenët i përgjumur. Uji i mjaftueshëm, është një aleat i mirë, por në udhëtime të gjata nivelet e sheqerit në gjak ulen, një rënie që mund të shkaktojë humbjen e reflekseve. Kjo është arsyeja pse pijet joalkoolike janë të preferuara: hidratojnë dhe freskojnë duke siguruar energjinë dhe ndihmuar përqendrimin: glukoza është burimi kryesor i energjisë në tru.

Pra, pijet me sheqer dhe ëmbëlsirat herë pas here kur je në timon ndihmojnë në ruajtjen e nivelit të mbikëqyrjes dhe vëmendjes në rrugë. Por nuk duhet abuzuar me sheqerin ose karbohidratet, për shkak se ata nxisin përgjumjen 1 orë pas ngrënies. Temperatura e nevojshme për automjetin është midis 20 ° C dhe 24 ° C. Ndaj temperatura brenda në makinë nuk duhet të kalojë 24 gradë ose më pak se 20 ° C. Këshillohet të tregoheni inteligjent në përdorimin e ajrit të kondicionuar: Për çdo gradë më poshtë se 24 gradë celsius, makina konsumon 8% karburant më shumë. Megjithatë, ndjenja e qetësisë që ofron ndihmon ndaj lodhjes dhe përgjumjes.

Shoferët gjatë verës duhet:

• Para një udhëtimi të gjatë, të flenë mjaftueshëm, rreth shtatë orë. Përgatiteni valixhen në darkë, për të kursyer kohë dhe për tu nisur të shlodhur.

• Nëse është e mundur, mos udhëtoni në mesditë kur i nxehti është më i madh. Gjatë udhëtimit, pushoni çdo dy orë ose pas 200 km në zonat dhe stacionet e shërbimit.

• Gjatë ndalesës bëni një ventilim të mirë të automjetit

• Pini shumë ujë dhe madje disa pije të ëmbla, mungesa e glukozës, ndër të tjera, ul përqendrimin, shkakton dhimbje koke dhe lodhje të muskujve.
• Mos pini alkool. Çdo pije alkoolike, ngadalëson kujdesin vizual dhe dëgjimor, si dhe përshpejton lodhjen. Uji dhe pijet joalkoolike janë alternativa më e mirë.

• Temperatura e nevojshme e automjetit është në mes të 20° C dhe 24° celsius.

Konsumi i tepët i alkoolit çaktivizon gjenet që mbrojnë kockat

alkooli noa.
SHBA, 16 Korrik 2010, NOA - Teprimi ndaj përdorimit të alkoolit, pirja e tij në sasi të mëdha çaktivizon gjenet që mbrojnë kockat. Kjo veçanërisht për të rinjtë dhe adoleshentët.

Zbulimi vjen nga një studim në Loyola University Health System (SHBA), drejtuar nga John Callan dhe botuar në "Alcohol and Alcoholism".
Siç thonë ekspertët, gjenet që përcaktojnë fuqinë e sistemit skeletor veprojë nëpërmjet ARN-ë s, dërguesit të ADN- së që siguron formimin e kockave (dhe indet e tjera).

Por alkooli, në qoftë se pihet në sasi të mëdha, shkakton dëmtime pothuajse të përhershme të kockave.
Për të provuar këtë, dijetarët kanë punuar me minj të rinj laboratori të ndarë në 3 grupe. Grupi i parë (konsumatorë kronikë) merrte alkool në gjak për tre javë me radhë. Grupi i dytë (konsumatorë jo të rregullt) iu nënshtrua të njëjtit trajtim, për 3 ditë me radhë. Grupi i tretë dhe grupi i fundit (grupi i kontrollit) iu nënshtruan injeksionit të solucionit biologjik.

Vëzhgimi tregoi se "konsumatorët kronikë të alkoolit" kishin 300 gjene të çaktivizuar që lidhen me formimin e kockave. Në të kundërtën, "konsumatorët jo të rregullt të alkoolit" dhe grupit të kontrollit humbën vetëm 180 gjene.
Kjo ndodh , edhe për njerëzit. "Dëmtimi i shkaktuar nga jetesa e gabuar që ndikon në skelet gjatë moshën së rritur, mund të ketë pasoja për dekada të tëra. Ndoshta bëhen të dukshme pas disa vitesh për të favorizuar osteoporozën”, thonë studiuesit.

“Dhe, nuk mjaftojnë tre vjet të mospërdorimit absolut të alkoolit për të rikthyer aktivitetin e gjeneve”, përfundojnë ekspertët.


Varësia ndaj duhanit, është psikologjike dhe jo fiziologjike

duhani_dhe_antiduhani_20091022_1995484567.jpg


Tiranë, 16 Korrik NOA/ Rid Bulku - Varësia nga tymosja e duhanit shkaktohet më shumë nga faktorë psiko-sociale dhe jo nga veprimi i drejtpërdrejtë i nikotinës në tru.

Zbulimi revolucionar, nëse konfirmohet, vjen nga një studim i publikuar në Gazetën Anormale të Psikologjisë. Studiuesit izraelit të Tel Aviv University, të koordinuar nga Reuven Dar kanë monitoruar sjelljen në drejtim të tymit të cigareve të stafit të linjës ajrore El Al angazhuar në dy lloje fluturimesh: të 10-13 orë dhe 3-5 orë.

Pilotët dhe shoqëruesit e fluturimit kanë përfunduar një pyetësor në lidhje me ndjenjat e tyre dhe dëshirën e tyre për të pirë duhan.

Ajo që rezultoi ishte se ata kërkonin të pinin duhan si pas 10 orëve ashtu dhe pas 5 orë, gjë e cila do të ishte e pamundur në qoftë shkaku do të ishte varësia kimike dhe fiziologjike.

Ndjenja dhe dëshira për cigare, është më shumë psikologjike.

“Edhe pse nikotina ka një rol fiziologjik në përmirësimin e vëmendjes dhe të kujtesës së duhanpirësve”, - thotë Dar, - nuk është një substancë që jep një varësi klasike të tilla si heroina, e cila në rast shmangie shfaq procese të vërteta biologjike.

Duhanpirësit, siç pohojnë studiuesit janë në kërkim të kënaqësive afatshkurtra.

Studimi: femrat me të ndenjurat të mëdha kanë më pak memorie

studimi noa
SHBA, 15 korrik, NOA - Sipas një studimi amerikan, në Northwestern University dhe botuar në Journal of the American Geriatrics Society, format e trupit (e veçanërisht, të ndenjurat) te një grua kanë një marrëdhënie të drejtpërdrejtë me aftësitë e tyre njohëse dhe kujtesën në veçanti.
Nga studimi, ku u morën në shqytim 8,745 gra doli se femrat me të ndenjurat si "mollë" paraqisnin rezultate më të mira në kapacitetin njohës se sa ato me të pasme si një “dardhë".

Shpjegimi, sipas studiuesve, është se sasia e tepërt e yndyrës që grumbullohet rreth vitheve ka efekte negative në kapacitetin e trurit të femrave, sidomos me kalimin e viteve (hulumtimit ka përfshirë femra të moshës 65-79 vjeçe).

Por yndyra e tepërt, thonë shkencëtarët, ka edhe efekte të tjera anësore të njohura si rritja e rrezikut të sëmundjeve kardiovaskulare, diabetit dhe disa lloje sëmundjesh tumorale.

a.e./NOA











Kondicioneri: Si të freskohemi pa dëmtuar shëndetin tonë

shtepi_noa.jpg
Romë, 17 Korrik 2010, NOA - Infeksionet e frymëmarrjes, dhimbja e fytit, ftohja, por edhe dhimbjet në muskuj: Këto janë shqetësimet më të shpeshta të shkaktuara nga ekspozimi, në një distancë më pak se dy metra me ajrin e kondicionuar.Kjo mbështetet nga imunologu Francesco Lefoche, drejtor në Day-hospital di Infettivologia del Policlinico Umberto I° në Romë.

"Përdorimi i kondicionerit duhet të bëhet me kujdesin më të madh dhe zgjuarsi- shpjegon eksperti- mbi të gjitha duhet pasur parasysh mirëmbajtja optimale e filtrave dhe kontrolli konstant i ujit për të parandaluar zhvillimin dhe përhapjen e bakterit legionela”.

Ndaj, - thekson dr Lefoche, - distanca nga kondicioneri nuk duhet të jetë më pak se dy metra, si dhe temperatura nga mjedisi i jashtëm nuk duhet ti kalojë më shumë se tre gradë.”

Sipas Lefoche, një përdorim i zgjuar i kondicionerit mund të realizojë dëshirën për freskim, pa shkaktuar asnjë shqetësim për shëndetin.

"Është e rëndësishme mirëmbajtja e filtrit dhe monitorimi i ujit, sepse kondicioneri është një vend ideal për bakterin legionela, i cili nga mirëmbajtja e ulët dhe uji i ndenjur përhapet në ambient", përfundon eksperti.

a.e./NOA


Forbes: Danezët populli më i lumtur në botë, Kosova e para në Ballkan

Forbes: Danezët populli më i lumtur në botë, Kosova e para në  Ballkan
Sipas studimit katërvjeçar të revistës Forbes, danezët janë njerëzit më të lumtur, ndërsa pas tyre radhiten qytetarët e Finlandës, Norvegjisë dhe Suedisë.

Nga vendet e dala nga ish-Jugosllavia, prijnë qytetarët e Kosovës, në vendin e 54-të, për t’u pasuar nga sllovenët, kroatët, malazezët, boshnjakët, serbët dhe maqedonasit.

Më të palumturit janë banorët e Togos, në perëndim të Afrikës.

Në bazë të hulumtimit, paratë dhe kujdesi social janë shumë të rëndësishme për qytetarët, andaj nuk është e rastësishme që vendet skandinave radhiten në krye të listës.

Katër hapa praktike për të larguar stresin

Ajo të thotë: “Jo sonte i dashur, kam dhimbje kokë”, atëherë ka ardhur momenti të vësh në punë duart. Bëji një masazh të lehtë në kohë, pasi ai sipas specialistëve shërben si një terapi mjaft efektive.

Ndiq me kujdes hapat e mëposhtëm dhe përpiqu t’i zbatosh me kujdes. E para kërkoi partneres tënde të shtrihet me shpinë në shtrat, me kokën drejtuar nga tavani. Ulu përkrah saj dhe me anë të mollëzave masazho pjesën e tëmthave, që mendohet se janë edhe muskujt e stresit.

Hapi i dyti, që është po kaq i rëndësishëm kërkon që të kthesh kokën e partneres nga e majta. Përpiqu të masazhosh me kujdes zonën e qafës duke rrotulluar gishtërinjtë deri në zonën e veshëve, më pas zbrit në ekstremet e saj, afër shpatullave.

Hapi i tretë është i ngjashëm me të dytin, ndiq më kujdes të njëjtën procedurë dhe mos harro që niveli i qafës të mos jetë i ndryshëm nga ai i mëparshmi.

Hapi i fundit konsiston në rrotullimin e lehtë të qafës dhe muskujve të saj, tendosjen e tyre dhe më pas tërheqjen me anë të gishtave tregues, në mënyrë që lëkura e tkurrur të rikthehet në gjendjen e saj ideale.

Ndiq me kujdes hapat e mësipërm dhe do të shohësh se stresi do të zhduket brenda pak minutash. /Telegrafi/

Kampionati i 72-të Kombëtar i Futbollit fillon, më 21 gusht

Superliga, zbardhen sfidat per sezonin e ri

Dinamo-Flamurtari, Besa-Skënderbeu, Teuta-Laçi, Shkumbini-Kastrioti, Vllaznia-Bylis dhe Elbasani-Tirana. Kjo është java e parë e Kategorisë Superiore për sezonin e ri 2010-2011 e që përkon me Kampionatin e 72-të Kombëtar të Futbollit.

Shorti u hodh nga sulmuesi i Kombëtares, Erjon Bogdani dhe moderatorja e Alsat, Stela Kotri, të ndihmuar nga shefi i Sektorit të Garave në Federatën Shqiptare të Futbollit, Ilir Shulku.

Derbi i kryeqytetit, Tirana-Dinamo do të zhvillohet në javën e 7-të me Tiranën pritëse, dhe në javën e 18-të me Dinamon si organizatore të takimit.

Kampionati fillon, më 21 gusht, ndërsa takimet ashtu si në sezonin e kaluar do të copëzohen ditën e premte, të shtunë dhe të diel. Kampionati do të zhvillohet me tri faza.

Në hedhjen e shortit ishte i pranishëm zëvendëspresidenti i FSHF-së, Lutfi Nuri dhe sekretari i FSHF-së, Eduard Prodani. Nga presidentët e klubeve ra në sy prania e Arben Lazes së Elbasanit, por dhe prania aksionarëve të Partizanit, Albert Xhanit dhe Paro Laçit.


JAVA 1
Dinamo-Flamurtari
Besa-Skënderbeu
Teuta-Laçi
Shkumbini-Kastrioti
Vllaznia-Bylis
Elbasani-Tirana

Java 2
Dinamo-Besa
Skënderbeu-Teuta
Laçi-Shkumbini
Kastrioti-Vllaznia
Bylis-Elbasani
Flamurtari-Tirana


Java 3
Besa-Flamurtari
Teuta-Dinamo
Shkumbini-Skënderbeu
Vllaznia-Laçi
Elbasani-Kastrioti
Tirana-Bylis

Java 4
Dinamo-Shkumbini
Besa-Teuta
Skënderbeu-Vllaznia
Kastrioti-Tirana
Laçi-Elbasani
Flamurtari Bylis

Java 5
Teuta–Flamurtari
Shkumbini–Besa
Vllaznia–Dinamo
Elbasani–Skënderbeu
Tirana–Laçi
Bylis-Kastrioti

Java 6
Teuta–Shkumbini
Besa–Vllaznia
Dinamo-Elbasani
Skënderbeu-Tirana
Laçi-Bylis
Flamurtari-Kastrioti

Java 7
Shkumbini-Flamurtari
Vllaznia-Teuta
Elbasani-Besa
Tirana-Dinamo
Bylis-Skënderbeu
Kastrioti-Laçi

Java 8
Skënderbeu-Kastrioti
Shkumbini-Vllaznia
Teuta-Elbasani
Besa-Tirana
Dinamo-Bylis
Flamurtari-Laçi

Java 9
Vllaznia-Flamurtari
Elbasani-Shkumbini
Tirana-Teuta
Bylis-Besa
Kastrioti-Dinamo
Laçi-Skënderbeu


Java 10
Vllaznia-Elbasani
Shkumbini-Tirana
Teuta-Bylis
Besa-Kastrioti
Dinamo-Laçi
Flamurtari-Skënderbeu

Java 11
Elbasani-Flamurtari
Tirana-Vllaznia
Bylis-Shkumbini
Kastrioti-Teuta
Laçi-Besa
Skënderbeu-Dinamo

Java 12
Flamurtari-Dinamo
Skënderbeu-Besa
Laçi-Teuta
Kastrioti-Shkumbini
Bylis-Vllaznia
Tirana-Elbasani

Java 13
Besa-Dinamo
Teuta-Skënderbeu
Shkumbini-Laçi
Vllaznia-Kastrioti
Elbasani-Bylis
Tirana-Flamurtari

Java 14
Flamurtari-Besa
Dinamo-Teuta
Skënderbeu-Shkumbini
Laçi-Vllaznia
Kastrioti-Elbasani
Bylis-Tirana


Java 15
Shkumbini-Dinamo
Teuta-Besa
Vllaznia-Skënderbeu
Tirana-Kastrioti
Elbasani-Laçi
Bylis-Flamurtari

Java 16
Flamurtari-Teuta
Besa-Shkumbini
Dinamo-Vllaznia
Skënderbeu-Elbasani
Laçi-Tirana
Kastrioti-Bylis

Java 17
Shkumbini-Teuta
Vllaznia-Besa
Elbasani-Dinamo
Tirana-Skënderbeu
Bylis-Laçi
Kastrioti-Flamurtari

Java 18
Flamurtari-Shkumbini
Teuta-Vllaznia
Besa-Elbasani
Dinamo-Tirana
Skënderbeu-Bylis
Laçi-Kastrioti

Java 19
Kastrioti-Skënderbeu
Vllaznia-Shkumbini
Elbasani-Teuta
Tirana-Besa
Bylis-Dinamo
Laçi-Flamurtari

Java 20
Flamurtari-Vllaznia
Shkumbini-Elbasani
Teuta-Tirana
Besa-Bylis
Dinamo-Kastrioti
Skënderbeu-Laçi

Java 21
Elbasani-Vllaznia
Tirana-Shkumbini
Bylis-Teuta
Kastrioti-Besa
Laçi-Dinamo
Skënderbeu-Flamurtari

Java 22
Flamurtari-Elbasani
Vllaznia-Tirana
Shkumbini-Bylis
Teuta-Kastrioti
Besa-Laçi
Dinamo-Skënderbeu

Smirnoff: Gratë ruse mes kacafytjes së Enverit me Hrushovin

Klotilda Harka

Erdhën të lumtura dhe u bënë fatkeqe. Kur ato ranë në dashuri, lanë gjithçka për burrat e tyre. Të bukura, krenare, besnike ishin gratë ruse, ato që pasi i ikën Rusisë duke ndjekur të dashurit shqiptarë, një ditë u konsideruan “Gratë e askujt”. Janë viktima të harruara, ose shumë pak të njohura në radhët e viktimave të shkaktuara nga krimet komuniste. Dhe ishte viti 1961, kur ato morën goditjen e madhe nga përplasja e dy shteteve komuniste, Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik. Enver Hoxha prishi marrëdhëniet politike me Bashkimin Sovjetik, dhe Shqipëria lëkundej në paranojën e spiunazhit, që preku tragjikisht familjet e përziera. Nuset dhe mamatë e reja, që vinin nga një prej vendeve komuniste të Lindjes u bënë objekt i spiunazhit në Shqipëri. E tani, pas kaq dekadash ato janë gratë “e huaja” që u dënuan dhe u persekutuan egërsisht nga ky regjim. Ishin martuar me studentë shqiptarë që kishin ardhur të kryenin studimet në një nga vendet e lindjes, dhe më pas ishin kthyer në vendin e tyre duke u bërë intelektualë të shquar ose dhe fare të panjohur. Historitë e internimit të vajzave ruse, grave gjysmë ruso-shqiptare siç e quajnë ato veten, e kanë emrin Inga, Natalja, Vilgelmina, Valja, Tamara, Nadja, Zoja, Nina, Elena, Ina, Ludmilla, Galina, Volja. Një rekuiem për këto gra do të jetë filmi me metrazh të gjatë “Sorkadhet e trembura”, me skenar të Ismail Kadaresë. Si e ka trajtuar shkrimtari këtë histori, si do të realizohet ky film, dhe gjithçka për fatin e grave të bukura ruse, që pas dashurisë përjetuan ferrin. Gazetari i njohur në Rusi, Konstantin Smirnoff, njëkohësisht producent i këtij bashkëprodhimi shqiptaro-ruso-francez rrëfen në një intervistë gjithçka mbi projektin, por edhe përjetimet e tij nën diktaturën ruse.
Z. Smirnoff ndodheni me ekipin tuaj këtu për projektin filmik me titull “Sorkadhet e trembura”, një skenar i shkruar nga Ismail Kadare. Si po ju duket Shqipëria, si e kishit imagjinuar dhe çfarë gjetët?
Për mua Shqipëria ishte një tokë e panjohur. Kisha dëgjuar për të që në shkollë dhe kisha lexuar disa libra, që kur isha fëmijë. Kisha mësuar në shkollë se Bashkimi Sovjetik kishte miqësi shumë të fortë me Shqipërinë, se Stalini dhe Enver Hoxha ishin aleatë por më vonë, me ardhjen e Hrushovit dhe revizionimin e vijës prej tij, me kritikën që ai i bëri kultit të individit, kjo miqësi u thye. Enver Hoxha pati frikë për veten e tij. Pas prishjes së marrëdhënieve mes dy partive mbaroi çdo gjë, çdo investim, çdo lidhje kulturore midis dy vendeve dhe Shqipëria u bë për ne një vend shumë i mbyllur, misterioz, miqësia ngriu.
Jeni një gazetar i njohur në Rusi dhe kjo është hera e parë që ju vizitoni këtë vend. Çfarë zbuluat me kuriozitetin e gazetarit?
Po, kjo është hera e parë dhe u emocionova pasi mësova se çfarë kishte ndodhur në detaje me Shqipërinë e djeshme dhe si ishte shndërruar ajo sot. Kur erdha këtu m’u duk vetja si Kolombi që zbuloi kontinentin e dëshiruar. Gjithë fqinjët e Shqipërisë i kam vizituar shumë, shumë herët, që në adoleshencën time; Francën, Greqinë, Italinë, Spanjën, Gjermaninë, etj. Më dukej sikur Shqipëria i përkiste një kontinenti tjetër. Tani që erdha kam dhe kënaqësinë e madhe se po prek kulturën e një populli tjetër që ka specifikën e vet. Gjatë reportazhit, kërkimit dhe përcaktimit të vendeve të xhirimit me grupin që më shoqëron, Shqipëria m’u shfaq një vend shumë interesant, më pëlqeu natyra që është vërtet një parajsë, shqiptarët, mikpritja, por gjëja që më mërzit është vapa e madhe pasi jam njeri i veriut.
Të paktën në aspektin viziv këtu përdoret shumë shprehja “Tirana e djeshme dhe e sotme”, duke iu referuar periudhës së komunizmit. Ju personalisht cila Tiranë ju tërheq më shumë?
Pasi kam parë shumë albume, fotografi dhe reportazhe filmike të viteve ‘60-‘70, shoh se kjo e sotmja nuk i përngjan Tiranës së ëmbël të atyre viteve, kështu që kemi përshkruar gati gjysmën e Shqipërisë për të qëmtuar imazhet që përftohen nga skenari. Kuadri historik është shumë i rëndësishëm për këtë film sepse niveli i parë i këtij projekti është leximi historik i Shqipërisë, i aparatit shtetëror, ulur mbi dhunën, përshkrimi i saktë dhe teknik i regjimit komunist. Ndërsa niveli i dytë i leximit do përqendrohet tek individi dhe realiteti i tij i përditshëm nën zgjedhën e një arbitrariteti të tillë.
Qëndrojmë tek filmi, arsyeja për të cilën ju ndodheni këtu. Si lindi ideja, çfarë përjetuat kur e lexuat skenarin e Kadaresë?
Në vitin 2007-2008 jam takuar shpesh në Paris me producenten shqiptare të shtëpisë filmike “Albimazh”, e cila më foli për Kadarenë dhe më paraqiti projektin e filmit me skenar të shkrimtarit të madh. Në takimin e parë, mezi prisja të mbaronte biseda që të shkoja në hotel dhe të lexoja skenarin. E përpiva me një frymë dhe u emocionova jashtë mase. Madje, edhe kur e lexova për herë të dytë skenarin, u emocionova përsëri, jo vetëm se gratë ruse kishin ardhur në Shqipëri me dashurinë e tyre të pastër vajzërore për të krijuar familje, dhe jo vetëm se në këtë skenar flitet për miqësinë, dashurinë dhe për politikën, por edhe sepse nënvizohet qartë tirania që fatkeqësisht preku çdo qytetar të lirë të Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik, i cili e pësoi në lëkurë këtë tirani, megjithëse nuk u përfshi në politikë. Kjo ishte tirania jonë e përbashkët, fati ynë i keq, por më shumë fati juaj i mbrapshtë pasi jeni një popull shumë i vogël dhe shtypja ka qenë shumë e madhe.
Ju thoni që jeni antikomunist, keni përjetuar ndonjë dramë në jetën tuaj, pse kjo urrejtje?
Pse jam antikomunist pyesni?! Në fakt babai im ka qenë shkrimtar i epokës së komunizmit, por edhe mik i Pastërnakut të madh, shkrimtarit të “Doktor Zhivago”-s. Babai nuk ishte komunist fanatik. Përkundrazi, njeri me shpirt të madh. Familja ime nuk ka pësuar shumë drama. Gjyshi im nga babai, kishte qenë 5 vjet në kampet e internimit, dhe aty i prenë këmbën edhe pse s’kishte qenë spiun, por vetëm një inxhinier. Unë kam jetuar 40 vjet në komunizëm, dhe ky regjim ishte shumë i qartë në atë se çfarë përfaqësonte. Kam qenë gazetar dhe kam punuar në gazetat më të rëndësishme të Bashkimit Sovjetik. Për 30 vjet kam përshkruar gjithë vendin e kam qenë në të gjitha Republikat e Bashkimit Sovjetik. Shikoja jetën që bënin njerëzit në Rusinë e thellë, dhe jetesa e tyre nuk mund të quhej jetesë, nuk i përshtatej termit “jetesë”. Ishte ideologjia komuniste që i detyroi njerëzit të ktheheshin në viktima e të jetonin këtë jetë që nuk ishte veçse gjallim. Ju e dini shumë mirë që miliona njerëz u masakruan në Bashkimin Sovjetik, vetëm se duhet të mbijetonte dogma ideologjike. Përse gjithë kjo, dhe a mund të isha unë komunist në këtë situate?! Ai që kishte sy për të parë e shihte mirë se çfarë ishte komunizmi.
Cila është historia që rrëfehet në këtë skenar, për çfarë flet Kadare?
Skenari flet për një histori që i preku të dy shtetet njësoj. Kadare veçon një kategori shumë të brishtë grash, në radhën e viktimave të komunizmit. Paranoja e viteve që pasuan prishjen e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik, preku tragjikisht edhe familjet me martesa të përziera, ku gratë me kombësi nga ish-vendet e Lindjes Komuniste, u panë si spiune dhe u internuan. Sigurisht ky është një krim i vogël në krahasim me krimet e zeza të komunizmit, por është një krim shtetëror dhe i shëmtuar, hakmarrje burracake do ta cilësoja. Kadare flet në skenar për përplasje partish, shtetesh dhe fate individësh të përmbysur. Po citoj Kadarenë: Kjo është historia e grave ruse që u gjenden befas midis kacafytjes së dy shteteve të bllokut komunist. E ky film është një rekuiem për këto gra.
Filmi nuk mund të mos flasë për dashurinë e ruseve të bukura me studentë shqiptarë. Çfarë mendoni se kanë gjetur ato tek meshkujt shqiptarë?
Nga takimet me z. Kadare mësova që dhe ai i çmon shumë gratë ruse. Në rininë e tij ai ka njohur, ka pasur përvojën e tij me vajza ruse. Dhe siç e kuptova unë, kjo përvojë i ka lënë kujtime të paharruara, të pashlyeshme. Dhe unë këtë opinion e ndaj bashkë me të. Unë kam një grua ruse, ndërsa vetë jam i përzier, pak armen, pak hebre dhe më shumë rus. Por edhe unë i dua dhe i çmoj shumë ruskat. Nga e gjithë eksperienca ime thosha me siguri se janë më të bukurat, më besniket, e më të mirat në botë. Por, për surprizën time këtu kam parë vajza apo gra shumë të bukura, po ashtu djem shumë të pashëm dhe mund t’i bëj kompliment tokës shqiptare që ka prodhuar fruta të kësaj natyre, të kësaj bukurie. Përveç kësaj, djemtë shqiptare që studiuan në Bashkimin Sovjetik, përveçse meshkuj brunë e biondë të mrekullueshëm, ishin studentë të shkëlqyer me inteligjencë të spikatur. Jeni një racë shumë vitale dhe simpatike. Ruajeni me fanatizëm genin tuaj ilir! Ende sot, flitet për djemtë shqiptarë në institutet, ku ata mësuan dhe punuan. Shembulli i shkëlqyer është Ismail Kadare, një nga shkrimtarët më të mëdhenj të epokës sonë, por edhe të tjerë, artistë, pilotë, oficerë e inxhinierë që studiuan në Bashkimin Sovjetik. Ja pra, këta ishin meshkujt shqiptarë, të pashëm dhe inteligjentë…. E cila grua nuk do t’i ndiqte pas, deri në fund të botës… ?!
Si ndikoi në krijimin e këtyre lidhjeve situata politike që Rusia po përjetonte në vitet ’50-‘60, e cila u quajt epoka e Hrushovit? Sipas jush pse Enver Hoxha i prishi marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik?
Për t’iu përgjigjur pyetjes se pse ndodhi ashtu në atë kohë, mund të them se në fund të viteve ’50-të dhe fillim të viteve ’60-të ishte epoka e Hrushovit, që në Rusi u quajt “Ngrohja e Hrushovit”, që do të thotë se pas një dimri shumë te acartë që kishim kaluar me Stalinin, fryu një erë e ngrohtë. Këtu nuk flitet për ngrohjen e ambientit, por për ngrohjen e shpirtit rus, pas një akullnaje të ftohtë, ngrohje që depërtoi dhe në fushën kulturore. Dhe sidomos në këtë periudhë u shfaqën shkrimtarët rusë që sollën pranverën, shumë emra, midis tyre kishte dhe shumë poetë. Pati gjithashtu një hov në kinema, për shembull me regjisor si Trajkovski, Koncalovski, Andreis Minov, vëllai im, etj. I gjithë ky brez i këtyre të rinjve që u shfaqën në kulturën e kësaj epoke u quajt “Brezi i viteve ‘60", pra brezi që rilindi dhe ishte po ky brez që aviti rënien e Komunizmit. Falë iniciativës dhe punës së tyre u përfshimë në këtë rrymë të re edhe ne që ishim pak më të rinj se ata dhe i mbështetëm shumë fort. Por edhe kjo epokë lirie e viteve ‘60, që gjalloi me ardhjen në fuqi të Hrushovit, i mbështeti shumë ata dhe i çoi përpara, pra u dha krahë. Enver Hoxha u tremb nga kjo situatë prandaj prishi marrëdhëniet dhe më pas u lidh me Kinën dhe revolucionin kinez.
Në kohën e Stalinit a ishin të lejuara martesat e ruseve me të huaj?
Jo, aspak. Mund të them që në epokën e Stalinit, në Rusi nuk lejoheshin martesat me të huajt, dhe madje në këtë kohë nëse dashuroheshe ose martoheshe me të huaj, bëje një sakrilegj shumë të madh që mund të të çonte në burg. Vetëm në vitin ‘56 ligji u rregullua dhe u lejoi rusëve të martoheshin me të huajt. Kjo periudhë përkon me vitet, kur studentët shqiptarë erdhën në Moskë për të studiuar. Dhe meqë femrat ruse ishin shumë të bukura e të shkolluara, dhe ata shumë të pashëm e të zgjuar, normalisht që dashuria midis tyre nuk mund të shmangej sidomos edhe pse kishin një ideal, ndërtimin e një shoqërie të re, dhe ky ideal si dhe pasioni i tyre ishte i flaktë. Më thoni a mund ta ndalojë njeri rininë?!
Nga rrëfimet e shumta, ata shqiptarë që ranë në dashuri vuajtën shumë pas ndarjes. Si mund ta përshkruanit gruan ruse, çfarë fshihej përtej bukurisë së saj?
Gruaja ruse është një grua shumë krenare dhe e ruan shumë dashurinë e saj. Kur në vitin 1825 dekabristët- Dhjetoristët, (ata që kundërshtuan Carin), djem të rinj u internuan në Siberi, të gjitha vajzat që ishin të dashuruara me ta, megjithëse vinin nga familje aristokrate, anëtare të Oborrit të Carit, i braktisën të gjitha privilegjet aristokratike dhe shkuan me të dashurit e tyre. Kështu që nuk habitem që gratë ruse të skenarit tonë, e lanë Rusinë për të ardhur në Shqipëri. Kur ato bien në dashuri, lënë gjithçka për burrin. Nuk bëhej fjalë për gra të dëshpëruara në ato vite, pasi ajo periudhë ishte një epokë e mrekullueshme për Rusinë, epoka e ideve të mëdha e entuziazmit rinor dhe popullor. Ato nuk e përfytyronin dot në atë kohë kurthin, ku do të binin. Ato ranë në dashuri dhe kaq.
Djemtë shqiptarë i morën me vete vajzat ruse, dhe shumë prej tyre u rikthyen të hidhëruara. Pse ka munguar një skenar i tillë nga një autor rus?
Sepse në Rusi nuk është folur për këto histori. Ja faji rus. Unë kisha një emision në një televizion shumë prestigjioz në Rusi që titullohej “Fëmijët e njerëzve të shquar”, që merrte përsipër të shqyrtonte historinë e Rusisë nëpërmjet historive private të familjeve shumë të njohura. Aty kontaktova Natalia Pengilin, vajza e ministrit të Tregtisë së Jashtme, një Bolshevik shumë i madh i epokës Lenin-Stalin, që u ekzekutua nga komunistët. Meqë unë jam një antikomunist i vendosur, kur dëgjova historinë e Natalias së martuar me një shqiptar, që i kishin persekutuar të atin, të ëmën dhe atë vetë në Shqipëri, e përjetova këtë ngjarje si një histori të jashtëzakonshme. Kur dëgjova rrëfimin e saj, mësova që kjo ishte historia e familjeve komuniste në majën e piramidës së komunizmit, ku komunistët kishin eliminuar njëri-tjetrin. Pas gjithë këtij kalvari familjar, Natalia ishte persekutuar edhe në Shqipëri. Por kjo histori e Natalias nuk ishte një përjashtim sepse në Rusi çdo familje ka pasur anëtarë të saj që u persekutuan nga komunizmi.
Dhe historitë e tyre sa tronditëse aq edhe intriguese janë përshkruar në skenarin “Sorkadhet e trembura” të Kadaresë. Nëse nuk do ta kishte shkruar Kadare,ju do ta kishit marrë përsipër si producent?
Nëse do ishte shkruar mirë, pse jo, do isha dhe unë dakord që ta bëja sepse është një subjekt që të prek thellë. Por padyshim emri i Kadaresë të tërheq. Unë kisha lexuar vetëm dy libra të tij, që ishin botuar në Rusi dhe kur mora këtë projekt i rilexova sërish ato libra. Emri Kadare të josh, është një nga emrat më të mëdhenj, më të diskutuar dhe më të njohur të këtij shekulli në letërsi. Është vërtet fat për ju, që ai është shqiptar dhe është fat për mua që punoj me atë. Kadare na përket edhe neve sepse ka studiuar në Moskë. Pra kemi një shkrimtar të madh, ende gjallë, dhe natyrisht që më ka bërë shumë për vete. Sigurisht që emri i Kadaresë është çelësi që do hapë portat e bashkëpunimit kulturor midis Moskës dhe Tiranës, sepse pas këtij projekti unë kam ndërmend projekte të tjera të lëmit të letërsisë, teatrit dhe dokumentarit historik, pse jo dhe të ndonjë projekti tjetër filmik me Shqipërinë. Mendoj se Rusia i ka borxh Shqipërisë përkthimin dhe njohjen e kulturës shqiptare. Kudo ku shkova më folën rusisht dhe më kënduan refrene të këngëve ruse. Do bëj dhe unë atë që kultura shqiptare të njihet edhe në vendin tim...
Sa afër po qëndron shkrimtari me këtë projekt?
Jemi takuar shumë herë me Kadarenë, në Paris. Kam pasur nderin të darkoj me të dhe botuesin e tij në Moskë, dhe tani që kemi ardhur këtu e kemi takuar përsëri dhe kemi kaluar dy mbrëmje të ngrohta e të mrekullueshme me të. Shpresojmë shumë që ky kontakt do të jetë në vijim. Mendoj se projekti i filmit është vetëm fillimi i një rruge të gjatë për njohjen e kulturës shqiptare në Federatën e Rusisë, por fillimisht me këtë projekt dhe me emrin e Kadaresë do të tërheqim vëmendjen e botuesve dhe njerëzve të artit në Rusi. Ky projekt që përmban historitë e internimit të vajzave ruse, grave gjysmë ruso-shqiptare siç e quajnë ato veten, dhe e burrave të tyre, e ka emrin Inga, Valer, Natalja, Vilgelmina, Volja, Tamara, Nadja, Zoja, Nina, Elena,Ina, Ludmilla, Galina, Valja, etj.
Përveç Kadaresë, a keni pasur takime të tjera në Tiranë?
Po, jam takuar me Kryeministrin Sali Berisha dhe jam shumë i prekur nga biseda me të. Kryeministër artdashës! Ne folëm për projektin e filmit, diskutuam në rusisht dhe frëngjisht për diktaturat që kaluam, por edhe për të tashmen që na pret. Kryeministri ishte njohës i thellë i letërsisë ruse, madje më la pa mend kur më recitoi aq bukur në rusisht vargjet e poezisë sime të preferuar “Ushtari dhe vdekja”. U përzien në bisedën tonë Dostojevski, Tolstoi, Pushkini, etj. Më mallëngjeu dhe më zgjoi kujtime të hershme, sepse poeti ka qenë drejtor i Novi Mir dhe babai im nëndrejtor, dhe kësisoj ata të dy ishin miq të ngushtë dhe familjet tona kanë kaluar çaste të lumtura së bashku. Unë, në fëmijëri e kisha ëndërr të bëhesha aktor dhe i recitoja me afsh poezitë e tij. Dhe ja, vij në Shqipëri dhe i dëgjoj po ato vargje të dashura dhe prekëse në zyrën e Kryeministrit shqiptar... “O Zot”, thashë me vete, “sa vite kanë kaluar…. po përjetoj përsëri çastet e lumtura që më përcillte poezia, sepse ëndrrat e fëmijërisë na bëjnë të lumtur, jo paratë. Të paktën kështu thoshte Frojdi.
Në ç’fazë është puna për realizimin e filmit, janë përzgjedhur aktorët?
Pjesa më e madhe do të jenë aktorë shqiptarë, por do të ketë dhe aktorë rusë, e shpresoj që mund të marrim ndonjë aktor ndërkombëtar shumë të njohur. Gjithsesi tani për tani nuk mund të zbuloj emrat e aktorëve. Ne kemi parë dhe studiuar shumë filma shqiptarë të viteve të fundit. Kemi një ide të qartë për aktorët shqiptarë që janë shumë premtues. Tashmë adaptimi i skenarit është drejt fundit dhe atëherë do të piketohen më mirë gjërat. Kemi skenarist Ismail Kadarenë, adaptimin po e përfundon Yuri Arabov një nga skenaristët më të mirë që kemi sot në Rusi, skenaristi i 15 filmave me regjisorin Sokurov. Yuri është nderuar në Kanë në vitin 2005 me çmimin e skenarit më të mirë, për filmin “Molok”, por edhe me çmime të tjera. Ka qenë anëtar i jurisë së festivalit ndërkombëtar të Venecias në 2008 dhe pas këtij projekti ka një tjetër me Sokurovin për një film ku protagoniste do të jetë, Meril Streep.
Meqenëse imazhet filmike i takojnë Shqipërisë së djeshme, i keni përcaktuar vendet e xhirimit pasi dihet që Shqipëria ka ndryshuar…
Shqipëria ka ndryshuar me hapa gjigande, dhe ne kemi përcaktuar një pjesë shumë të vogël të Tiranës dhe disa vende në qytete të prekura pak nga zhvillimi urban. Është e vështirë, sepse Tirana ka ndryshuar shumë, por një gjë është e sigurt, xhirimet do të bëhen këtu në Shqipëri, në atdheun e adoptuar të grave ruse por edhe pak në Rusi, atje ku zë fill dashuria e çifteve shqiptaro –ruse.



Gra ruse që kanë bërë burg në Shqipëri

Shumë prej tyre u internuan së bashku me familjet e tyre, por ende nuk dihet asgjë për to. Por gratë ruse që u persekutuan dhe u burgosën dihet se ku janë dhe si vazhdon jeta që u prangos në Shqipëri. Kanë kaluar shumë vite dhe emrat e tyre janë dëshmi e gjallë e historive e vërteta:

Nadjezhda Sidorova (me mbiemër Kabashi nga burri). E dënuar me 20 vjet burgim. Aktualisht banuese në Sankt – Petersburg.
Anufrjeva Smirnova (me mbiemër Gulina nga burri ). E dënuar me 15 vjet burgim. Aktualisht jeton në qytetin Nikollajev të Ukrainës.
Nina Pumo. E dënuar me 15 vjet burgim. Jeton aktualisht në Moskë.
Natalja (Natasha) Pengili. E dënuar me 18 vjet burgim. Jeton tani në Moskë.
Taisija Pisha. E dënuar me 16 vjet burgim. Aktualisht jeton në Izrael.
Volja Vasiljevna Sharonova (me mbiemër Hoxha nga burri). E dënuar me 15 vjet burgim. Jeton aktualisht në Moskë.
Vilgelmina Veshi. E dënuar me 15 vjet burgim. Jeton tani në Shqipëri, në qytetin Durrës. I shoqi, Miço Veshi, ka qenë i dënuar shumë rëndë, me 20 vjet heqje lirie.
Inna Shahe. E dënuar me 8 vjet. Jeton tani në Moskë.
Elena Cami. E dënuar me 8 vjet burgim. I shoqi, Minella, i dënuar rëndë me 20 vjet heqje lirie. Jeton në Shqipëri, në qytetin Korçë.
Inga Vitaljevna Tarasova (Dyrzi). E dënuar me 8 vjet heqje lirie. I biri, Valer Dyrzi, i dënuar me 13 vjet burgim. Jeton aktualisht në Moskë.
Ludmilla Denisova. E dënuar me 8 vjet burgim. Nga Sankt-Petersburgu. Ka ndërruar jetë.
Galina Dani. E dënuar me 5 vjet heqje lirie. Nuk dihet se ku ndodhet tani.
Valentina Keli. E dënuar me 10 vjet burgim. Jeton tani në Kanada, në një azil pleqsh.

66 vjet nga dënimi me varje i Bule Naipit dhe Persefoni Kokëdhimës

Historia e dy Heroinave të Popullit që u varën në litar

Në rrokopujën e përditshme duket se koha nuk premton të merremi me të gjitha ato që ndodhin aktualisht. Duket se të gjithë jemi kapur në kurthin e së përditshmes, duke i anashkaluar si me hile ngjarjeve që kanë ndodhur tej së sotmes. Ndoshta ky nuk është kurth. Ndoshta është një gjykim në delir dhe mendjeshkurtër i cili parasheh se duke ngjitur në histori ngjarjet e ditës, ngjitim atje edhe personazhet e ditës. Duket se historia fillon sot dhe kjo është shprehja më e gabuar. Nëse ato që ndodhin sot do të jenë ose jo "histori", kjo do t’i mbetet një gjykimi shumë më vonshëm. Por ne e anashkalojmë këtë fakt. Ne thuajse me dashje harrojmë se ka edhe ca ngjarje, ka edhe ca personazhe të cilat tani e kanë fituar të drejtën e hyrjes në histori. Ne harrojmë se ka edhe njerëz të tillë të cilët me një akt të vetëm janë ulur në ballë të historisë. Një prej këtyre figurave është edhe Bule Naipi, Heroina e Popullit, e cila u var në litar nga forcat naziste më verën e vitit 1944.
Varja në litar e Bules dhe Persefonit
Më 17 korrik 1944 fashistët gjermanë varën në litar dy nga vajzat më trime shqiptare. Bulen e burgosën në kalanë e Gjirokastrës, ku qëndroi e papërkulur. Në një takim që pati me nenën e saj para se ta ekzekutonin, i tha: "E dashur nënë! Sot bija jote u dënua me vdekje nga kriminelët ballisto-gjermanë. Po të le lamtumirën e fundit, ma bej hallall gjirin që më ke dhënë. Në mesnatë, litari do të këpusë fillin e jetës sime. Qëndro e fortë! Duaje dhe mbroje fort çdo vajzë shqiptare, ashtu siç më doje dhe mua. Dita e çlirimit është e afërt. Partizanët do ta ma marrin hakun. Fitorja është e jona”. Ndërsa e shoqja e saj Persefoni Kokëdhima në momentin e varjes deklaroi se nuk pranon falje nga armiqtë.
Kush ishte Bule Naipi
Bule Naipi lindi në vitin në 1922, në Gjirokastër. Ajo ishte anëtare e Rinisë Komuniste së bashku me Qemal Stafën. Që në fillim të fëmijërisë së saj u përball me vështirësi të mëdha. I ati i saj largohet për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe lë vetëm Bulen dhe të vëllain, Sadon. Të dy fëmijët e familjes Naipi dalin partizanë, duke dhënë kontribut të madh në largimin e pushtuesit nazist nga Shqipëria. Bule Naipi pasi tregon trimëri të pashoq në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, përfundoi në duart e armikut, i cili e vari në datën 17 korrik të vitit 1944 në sheshin “Çerçiz Topulli”. Heroina edhe në momentet e fundit, e palëkundur përpara armikut tregoi një virtyt të lartë të vajzave shqiptare, edhe pse ishte vetëm 22 vjeç në atë kohë. Me shembullin e Bule Naipit dhe shoqes së saj Persefoni Kokëdhima iu tregua okupatorit se shqiptarët bëjnë një luftë të drejtë dhe të pabarabartë, dhe se me çdo kusht kjo luftë do të fitohet.

Emri: Bule
Mbiemri: Naipi
Viti lindjes: 1922
Vendlindja: Gjirokastër
Varja në litar nga gjermanët: 17 korrik 1944
Tituj: “Heroinë e popullit”

Shah Name, Eposi shqiptar dhe eposi pers, ngjashmëri e paralele

Prof. dr. Shaban Sinani

Kultura perse përfaqëson një kulturë që e ka prekur me fqinjësi të drejtpërdrejtë kulturën tradicionale të popullit shqiptar dhe të paraardhësve të tij qysh në periudhën ilire. Për rrethana historike të njohura, kjo ka ndodhur me një numër relativisht të kufizuar kulturash, si ajo helene, romake dhe hebreje. Kujtimi i fqinjësisë së drejtpërdrejtë të botës ballkanase me atë perse vjen i dëshmuar për kohërat moderne përmes tragjedisë së njohur të Eskilit “Persët”, ngjarjet e së cilës zhvillohen në Egje. Me emrin e Perseut, prijësit të luftëtarëve të mbretit Kserks, lidhet etimologjikisht vetë etnonimi i persëve (“farsi”). Në Iranin e sotëm mbijeton prej kohërave antike qyteti Persepolis, i formuar prej dy fjalësh rrënja të dy gjuhëve të ndryshme, persisht (Perseu, emër i përveçëm i heroit) dhe greqisht (“polis”, qytet), dhe ka kuptimin “qyteti i Perseut”. Në një periudhë të mëvonshme krishtërimi arriti ta prekte Lindjen gjer në thellësi, duke lënë gjurmë në toponiminë urbane, mbijetojat e së cilës kanë përballuar, ndër të tjera, me afro pesë shekuj perandori osmane, si: Konya - qytet në Anadoll - (nga “Ikonya”, prej së njëjtës rrënjë të greqishtes, nga e cila bota e krishterë ka marrë fjalën “ikonë”); Kayseri - edhe ky qytet në Anadoll - (nga lat. Caesar, emër perandori, më pas sinonim i të njëjtit emër, me kuptim të përgjithshëm, siç del edhe në gjermanishten bashkëkohore).
Kultura perse nuk erdhi në Ballkan përmes pushtimeve osmane. Mundet që periudha osmane i bëri më të dukshme këto lidhje, sidomos në rrafshin gjuhësor, por edhe në letërsinë gojore dhe në atë të shkruar. Dihet se persishtja është gjuhë e burimit indoeuropian, sikurse shqipja, ndryshe prej një shumice të gjuhëve të popujve të Lindjes, duke përfshirë në tërësi familjen hamito-semite. Në shkencën e historisë së mendimit njerëzor është pranuar, gjithashtu, se humanizmi në letërsinë dhe historinë e mendimit të Persisë, me emra të tillë si Omar Khajami, Saadiu, Rumiu, Rudakiu, Avicena (Ibn Sina) e të tjerë parapriu kronologjikisht shpërthimin prej tërmeti të Rilindjes Europiane. Një prej klasikëve më të mëdhenj të botës shqiptare të letrave, Pjetër Bogdani, në veprën e tij të mirënjohur “Cuneus prophetarum”, citon, në funksion të argumentimit të ideve të veta filozofike humaniste, krahas Kalvinit dhe Luterit, edhe dijetarin pers Avicena. Njohja e yllësisë së poetëve dhe dijetarëve të mëdhenj të humanizmit klasik pers, siç e njihnin klasikët e letërsisë dhe të shkrimit në gjuhën shqipe e më në thellësi, do të ndihmonte për një relativizim e krahasim më të shëndoshë të të vërtetave, që lejon të çmohen në kulturën vendëse jo vetëm ato që mund t’i nxjerrë në pah një vështrim eurocentrist.
Poema e madhe heroike “Shah-name” e Firdeusiut përfaqëson një prej përmendoreve madhështore të kulturës botërore, që bashkërenditet për nga fuqia shprehëse me eposin homerik helenik - “Iliada” dhe “Odiseja”, me “Vedat” sanskrite, me “Ramajana-n” dhe “Mahabharata-n” hinduse, me “Gilgameshin” e shumerëve dhe “Qadesh-in” e egjiptianëve të vjetër, me “Torah-un” aramaik e “Eneida-n” romake. “Shah-name-ja” mbetet përherë një vepër mjeshtërore e trashëgimisë kulturore perse.
Vexhi Buhara, një prej orientalistëve të mëdhenj të Shqipërisë, pati menduar të përkthente “Shah-name-në” qysh në vitet 1970 dhe për këtë punoi jo pak por rreth 20 vjet. Gjatë përgatitjes përfundimtare të veprës për botim rezultoi se Buharaja ka përkthyer rreth nëntë mijë vargje.
Për rëndësinë e ardhjes në shqip të “Shah-name-së” dëshmon edhe fakti se Naim Frashëri, siç dëshmohet nga burime të shkruara arkivore, në kohën kur nisi të përkthente këngën e parë të “Iliadhës së Omirit”, pikërisht në atë kohë pati zgjedhur të përkthente edhe një këngë të “Shah-name-së”, duke dashur t’i tregojë lexuesit bashkëkombës se shqipja ishte një gjuhë që mund të lexonte kryevepra botërore, të afërta e të largëta, të Lindjes e të Perëndimit.
Pavarësisht se mitologjia perso-iraniane është një botë thuajse fare pak e njohur për kulturën shqiptare, lexuesi i vendit do ta mirëpresë “Shah-name-në” - “Librin e mbretërve” - siç do të mund të kthehej në shqip, jo vetëm për bukurinë e saj gjenuine (gjinikuese), jo vetëm për shqipërimin mjeshtëror të V. Buharasë, por, para së gjithash, për afërsitë e befasishme dhe gati-gati të çuditshme të motiveve të saj me vlerat tradicionale shqiptare, pikë së pari të eposit të veriut, por edhe me epe të popujve të tjerë të Ballkanit dhe të popujve europianë. Këto paralele e afëri mund ta kenë shpjegimin: 1. Prej burimit të përbashkët indoeuropian të dy popujve dhe mendësisë së prejardhjes; 2. Prej ligjësive të përgjithshme të zhvillimit të epopesë në një shkallë të caktuar të mendësisë njerëzore; 3. Prej shtegtimit të motiveve lindore drejt botës europiane dhe lidhjes së drejtpërdrejtë kulturore shqiptaro-perse.
Në “Shah-name” kreshniku Feridun ka për totem një lopë të shkëlqimtë, me emrin Bermaja, sikurse në eposin shqiptar Muji dhe Halili kanë mbrojtjen e tri dhive brirë-arta. Në “Shah-name” kreshnikët maturohen para kohe dhe bëhen rishtarë të trimërisë duke qenë ende fëmijë, sikurse Omeri në ciklin heroik të veriut.
Në “Shah-name” heronjtë kalojnë prova të rënda - të themi, të kreshnikërisë (pers. “behadir”) - të dorëzimit në urdhrin e heronjve, sikurse ndodh me “shtatë bëmat e Rustemit”, ndaj të cilave ekzistojnë analogji të qarta në eposin shqiptar. Në “Shah-name”, sikurse në ciklin grek të periudhës bizantine, një nga personazhet - Rustemi që sapo u përmend - është njëfarë digenis-i (fjalë për fjalë nga gr.: “dyracësh”), sepse është fryt i bashkimit të dy etnive, perse dhe arabe; sikurse akritët tek grekët (të mbiquajtur “digenis” pikërisht se kryeheroi ishte bashkim i dy gjinive, dy racave: helene dhe arabe-siriane). Në eposin pers ka atëvrasës e mëmëvrasës, si dhe anasjelltas, sikurse në shumicën e epeve të popujve ballkanas, duke përfshirë edhe atë shqiptar. Në “Shah-name” ka po aq tragjedi për çështjen e fronit e të kurorës, sa thuajse në gjithë letërsinë e kalorësve dhe heronjve europianë, deri tek tragjeditë e Shekspirit.
Heronjtë mitologjikë iranianë, sikurse kreshnikët shqiptarë, bëjnë në fillim dyluftimin e gojëtarisë, i dëshmojnë njëri-tjetrit bëmat për të cilat janë shquar, para se të provojnë fuqinë e krahut. Ata gjenden shpesh para të njëjtave dilema për të zgjedhur e për të vepruar: fuqisë apo dijes, pasurisë a ndjenjave e pasioneve të forta. Ekziston madje një ngjashmëri që nuk mund të jetë e shpjegueshme vetëm me ligjësitë e përgjithshme të epopesë deri për hollësi të tilla të imëta, si: Feriduni i kërkon së ëmës t’i tregojë se ç’zanat kanë pasur të parët e tij - njësoj siç pyet Omeri Ajkunën në eposin shqiptar; djali lufton me babanë dhe vetëm në çastin e frymës së fundit një talisman bën të rinjohin njëri-tjetrin - sikurse në dyluftimin e vëllezërve trimoshë në epikën shqiptare.
Në “Shah-name” ka bëma dhe gjëma të mëdha, sikurse në shumicën e epeve ballkanas e europianë; ka pasione shkatërrimtarë dhe vlime shpërthyes (mbret Kavusi nuk druan të çojë në zjarr Sijavushin, të birin, për hir të së shoqes, sikurse Agamemnoni nuk druan të flijojë Ifigjeninë për hir të fushatës; Suhrabi vritet nga i ati, Rustemi, në dyluftim, dhe vetëm në fundin e tmerrshëm mësohet tmerri i vërtetë i vrasjes së djalit prej babait), ka djem që martohen me njerkat për hir të trashëgimit të pasurisë dhe hasmëri që pushojnë së gjymtuari njerëzinë për hir të dashurive të papërmbajtura, ka braktisje, tradhti dhe kurthe të përbindshme: Destani i Samit rritet prej shpendëve në pyll, sepse i ati nuk e duronte pse kishte lindur i thinjur si plak. Njësoj si Edipin, që prindërit me mallkimin fatal ua hedhin egërsirave posa që kishte lindur, për t’i shpëtuar ndëshkimit të fatthënies, po ashtu Sami hedh tutje të birin për hir të ruajtjes së nderit fisnik. Madje dhe letërkëmbimi, që shpesh është quajtur cilësi europiane e epopeve, është po aq i pranishëm në “Shah-name”, në komunikimin e kreshnikëve me kundërshtarët e tyre, sa edhe në epikën legjendare të popujve të Europës.
“Shah-name-ja”, në përputhje me ligjet e brendshme të epopesë, nuk është krijuar për të tashmen. Objekt i epopesë është e kaluara epike etnike, “e kaluara absolute” - sipas terminologjisë së preferuar nga Gëte dhe Shiler. Burim i epopesë është ndërgjegjja dhe kujtesa e bashkësisë, “gojëdhëna kombëtare”, jo përvoja individuale e subjekteve të marrë veçmas. Epopeja është kulti i të parëve të fisit, në kuptimin e burimit etnik të një populli. I tillë është për shqiptarët cikli verior, e tillë është për persët e hershëm dhe iranianët e sotëm “Shah-name-ja”.
Pikëtakim kryesor midis eposit shqiptar dhe epit klasik pers është raporti midis vetes dhe tjetrit (kundërshtarit). Kuptimi për “veten” dhe “tjetrin” qysh në antikitet ka qenë një referencë vlerësimi për shkallën e zhvillimit të një kulture. Por në dekadat e fundit kjo lidhje ka ardhur duke marrë shkallë pas shkalle cilësinë e një kriteri për të përcaktuar jerarkinë e qytetërimeve. Nisur prej këtij kriteri mund të gjykohet nëse një kulturë e sundojnë “muret” apo “urat”, fobia apo mania, kompleksi i përuljes apo ai i epërsisë.

Sheh syri apo truri?

Njeriu e ka të vështirë të dallojë të vërtetën nga përfytyrimi sepse kujtesa e tij është një përzierje e të dyjave

Trurit i përçohen gjatë gjithë kohës një lumë me pamje dhe imazhe vizuale në formë shtysash elektrike. Pamjet analizohen në qendrën e përpunimit të pamjeve në tru. Të dhënat e parëndësishme përzgjidhen dhe fshihen nga kujtesa, ndërsa ajo pakicë pamjesh thelbësore që janë të rëndësishme për rrethanën futen në vetëdijen tonë.

"Vetëm në sajë të këtyre përthithjeve të përzgjedhura njeriu arrin të orientohet në këtë botë", thotë filozofi Daniel Sennett në librin e tij "Shpjegim i vetëdijes" (Erklärung des Beëußtseins). Nëse truri jonë do të ruante dhe përpunonte të gjitha pamjet dhe imazhet që na shfaqen para syve çdo moment, do të duhej një punë kolosale nga ana e tij dhe gjithashtu një kohë shumë e gjatë përpunuese. Në këtë mënyrë, ne regjistrojmë vetëm atë që ndryshon dhe pjesën tjetër e marrim si të pandryshueshme.

Truri përkufizon çdo hollësi të së vërtetës, që e merr në mënyrë të vetëdijshme, me shumë elementë nga thesari i përvojës dhe përfytyrimit në një gjurmë të vetme të tërësisë. Rrallë herë qëllon që të na vërtetohet se nuk jemi duke pasur një shikim të vërtetë të botës.

Shkencëtari Stephen Kosslyn thotë se njeriu e ka të vështirë të dallojë të vërtetën nga përfytyrimi sepse kujtesa e tij është një përzierje e të dyjave.

Edhe ngjyrat janë një lloj përthithje e jona, të cilat në të vërtetë nuk gjenden. Këtë e ka zbuluar që në fund të shekullit XVIII Isaac Newton, i cili thoshte se sendet apo drita nuk kanë ndonjë ngjyrë, por është truri ynë që u jep atyre një të tillë. Daniel Simons, psikolog në Universitetin "Harvard", bëri një eksperiment të tillë: Dikush pyet një kalimtar se cilën rrugë duhet të marrë për të arritur në filan vend. Gjatë kohës që kalimtari është duke dhënë shpjegime kalojnë dy vetë me një derë të madhe të cilën e ulin përkohësisht mes bashkëbiseduesve në fjalë. Njëri prej tyre që po mbante derën ndërron vend me atë që kishte pyetur kalimtarin. Në 50 përqind të rasteve kalimtarët nuk e dalluan që personi që i kishte pyetur ishte larguar tashmë, por vazhduan t'i përgjigjeshin personit të ri që kishin përballë, ndonëse ai nuk kishte as veshje apo zë të ngjashëm me personin që i kishte bërë pyetjen.

Ky eksperiment dhe shumë të tjerë të ngjashëm kanë bërë të pandehet ajo që kur u bë publike në fillim të viteve '90-të hasi në shumë kundërshtime: Ne shikojmë shumë më pak sesa na duket se shikojmë.

Simon sqaron: "Kur vëzhgojmë një rrethanë, përthithim vetëm disa hollësira. Këto hollësira kufizohen nëpërmjet kujtesës dhe fuqisë së përfytyrimit. Vetëm pas kësaj krijohet në tru një gjurmë mbetëse e tërësisë".

Një eksperiment tjetër i bërë nga Daniel Simons dhe që tregon sesi disa hollësira na kalojnë pa u parë është ky: Iu kërkua disa njerëzve të numëronin pasimet e bëra nga një skuadër në një ndeshje basketbolli, e cila iu shfaq në video. Ndërsa ata janë të përqendruar në numërim pas disa minutash futet në mes të fushës së lojës dikush i veshur si gorillë dhe qëndron aty për plot pesë sekonda e megjithatë më tepër se 40% e shikuesve ngritën supet në shenjë mohimi kur Simons i pyeti nëse e kishin parë gorillën.

Ndonjëherë kalimi pa u parë i disa gjërave çon drejt pasojash fatale, si në rastin e trafikut, p.sh. kur ndodh që të jesh aq i përqendruar në ngarjen e makinën dhe nuk shikon dikë që të përshëndet nga jashtë.

Buzëqeshja e Mona Lisa-s

Kur shikon Mona Lisa-n në sy të duket se ajo është duke buzëqeshur, por kur e hedh vështrimin tek goja e saj të duket sikur ajo ka një shprehje serioze të fytyrës. Shkencëtarja neurologe Margaret Livingstone shpjegon se kur ne e përqendrojmë shikimin në sytë e Mona Lisa-s, nuk e shohim qartë pjesën tjetër të fytyrës. Toni i paqartësisë bie në hijen që lëshon nofulla e saj duke bërë që buzët të duken më të përkulura. Nëse e çon shikimin tek goja e saj, efekti zhduket bashkë me buzëqeshjen. Kjo është një hile që Leonardo Da Vinçi ka ditur ta përdorë me mjeshtëri.

Syri i mendjes

Trupa e Itzhak Fried i Universitetit të California-s iu bëri matje të rrymës së trurit disa njerëzve, të cilëve iu tregua një herë piktura e Mona Lisa-s, ndërsa një herë të dytë iu tha vetëm ta përfytyronin atë. Masa e rrymës doli në të dy rastet e njëjtë dhe u vu re se ishin vënë në punë po të njëjtat qeliza nervore. Fried shpjegon se syrit të mendjes sonë i duken disa pamje si krejt të vërteta. Truri nuk do t'ia dijë nëse jemi duke i parë drejtpërdrejtë këto pamje apo jo. Shkencëtarët janë të mendimit se bota jonë e pasur e shikimit është e përbërë nga disa fakte mbi botën, të cilat janë të përziera në formën e pamjeve të ruajtura dhe shumëpërfytyrimi në një tërësi funksionuese. Meqenëse çdo njeri ka përfytyrimet e tij, atëherë secili jeton në botën e tij të shikimit. Richard Gregory, psikolog dhe autor i shumë librave mbi përthithjen nëpërmjet shikimit, e përkufizon kështu: "Bota e përfytyruar në të cilën secili prej nesh jeton është një strukturë e tij vetiake. Ndonjëherë ai gënjehet sikur po e ndan këtë botë me dikë tjetër, por në të vërtetë secili është i vetëm në botën e tij".

Përgatiti

KLARITA BAJRAKTARI

Vartësia e pashmangshme ndaj internetit

Pavarësisht të gjitha përgjigjeve që marrim përmes internetit, potenciali i tij i plotë për të ndryshuar jetët tona mbetet ende i panjohur. Ja disa hapa për të kuptuar "veglën" më të fuqishme të epokës sonë.

Në rrugëtimin tonë drejt së ardhmes ndodhi diçka që nuk e parashikonim. Interneti u shndërrua nga një mjet ekzotik që ishte fillimisht, në një mjet të përdorimit të përditshëm pa të cilin shumica e njerëzve nuk mund ta kuptojnë dot më ekzistencën e tyre. Dhe kjo ndodhi krejtësisht jashtë vëmendjes sonë ndërsa klikonim nëpër faqe dhe uebsajte duke krijuar kështu varësinë tonë më të madhe teknologjike. Pra, mos vallë kemi përfunduar tërësisht të varur ndaj një sistemi nga i cili nuk do të shkëputemi dot më? Për këtë mjafton të pyesni njerëzit në Estoni, një nga vendet me varësinë më të madhe ndaj internetit në planet. Në vitin 2007, interneti nuk funksionoi në këtë vend për 2 javë rresht për shkak të një sulmi që i bënë disa hakersa infrastrukturës së rrjetit. Vendi kaloi thuajse në kolaps të plotë e po të njëjtën gjë pësuan edhe jetët e njerëzve. Ose më mirë imagjinoni veten tuaj që të zgjoheni një ditë dhe ta shihni se e keni tërësisht të pamundur që të prenotoni bileta, të transferoni fonde nga llogaria juaj bankare, të shihni orare të ndryshme fluturimesh dhe veprimtarish, të dërgoni e-maile, apo të lundroni në "Google" e të tjera e të tjera si këto. Çfarë do të bënit me ditën dhe jetën tuaj në mungesën e befasishme të gjithë këtyre shërbimeve që i ofron interneti? Interneti ka infiltruar në mënyrë shumë të pandjeshme në jetët tona dhe shumë njerëz ende nuk e kuptojnë shkallën e varësisë që kanë. Kjo jo për shkak të mungesës së informacionit për internetin, por për shkak të mungesës së reflektimit. Mbi të gjitha, njerëzit janë të "mbytur" nga informacioni. Sipas disa specialistëve dhe psikologëve, "Google", për shembull, është duke na shndërruar në budallenj dhe duke na shkatërruar shumë funksione që na kanë mbajtur gjallë deri më sot për sa i përket kërkimit dhe hulumtimit shkencor dhe individual. Lajmet në internet ndërkohë janë duke "vrarë" shtypin e shkruar dhe Amazon është duke u marrë pak nga pak frymën librarive. Rrjetet sociale ndikojnë në mendësinë e anëtarëve të tyre shpesh në mënyrë të dhunshme. Por e gjithë kjo të çon në një pyetje: nëse interneti është një shkatërrim i tillë, atëherë si shpjegohet që 27% e popullsisë së botës, pra 1.8 miliardë njerëz e përdorin atë të lumtur çdo ditë, ndërkohë që miliarda njerëz janë të dështuar për të pasur akses në rrjet? Si mund të krijojmë një këndvështrim më të balancuar për rrjetin? Çfarë na duhet që të dimë konkretisht për ta kuptuar këtë fenomen? Ajo që na duhet është një numër i vogël idesh të mëdha, të cilat të marra së bashku e reduktojnë ndjeshëm nënvlerësimin dhe mbivlerësimin e këtij fenomeni. Ja disa prej tyre:

Zgjerojeni këndvështrimin

Gjëja e çuditshme e të jetuarit në një revolucion është të kuptuarit në lidhje me atë që po ndodh në të vërtetë. Një moment jetohet, pastaj kuptohet. Këto dy gjëra nuk mund të ndodhin paralelisht, të paktën për një mendje normale njerëzore. Vetëm të parit e gjërave nga njëfarë distance dhe në tërësinë e ngjarjeve mund të na ndihmojnë që të kuptojmë. Kjo gjë po ndodh me ne aktualisht ndërsa përjetojmë dhe shijojmë moshën e internetit në të cilën ndodhemi prej të paktën 10 vitesh. Jemi duke jetuar në mesin e një ndryshimi rrënjësor të mënyrës së jetesës dhe të komunikimit. Duke qenë se në këtë rast nuk mund ta shohim situatën në të cilën ndodhemi nga njëfarë distance, atëherë nuk mund të dimë realisht se çfarë po na ndodh. Nga përvoja e së shkuarës kemi marrë mësimin se njerëzit tentojnë që të mbivlerësojnë impaktet e teknologjive të reja në aspektin afatshkurtër dhe të nënvleftësojnë ndikimin afatgjatë. Zakonisht për momentin internetin tentojnë që ta etiketojnë me lloj-lloj parullash nga më të ndryshmet, por ato janë veçse shpjegime afatshkurtra të përvojës së të sotmes. Ato mbi të gjitha thonë shumë pak në lidhje me ndikimin afatgjatë të këtij fenomeni. Pyetja që bëjmë në këtë rast është: A mund ta përdorim ne internetin pa rënë në kurthet e anëve të tij negative? Për këtë thjesht duhet të kthejmë kokën në të shkuarën, në ndryshimet teknologjike që revolucionarizuan ekzistencën tonë për të kuptuar se ku po shkojmë dhe në ç'mënyrë duhet ta vazhdojmë rrugën për të nxjerrë avantazhet më të mira.

Rrjeti nuk është interneti

Konceptimi që keqinterpretohet në më të shumtën e rasteve është se interneti dhe rrjeti janë e njëjta gjë. Në fakt, ato nuk janë. Një mënyrë e mirë për të kuptuar këtë është përmes analogjisë së hekurudhës. Imagjinojeni internetin si shinat e trenit, pra infrastrukturën. Në rrjetin hekurudhor kalojnë trena të llojeve të ndryshme, ata të shpejtësisë së madhe, ekspres, trena mallrash, apo fare të ngadalshëm. Në internet rrjeti dhe faqet e ndryshme janë "mjetet" që kalojnë në këtë infrastrukturë virtuale. Pra në këtë rast, gjëja që nuk duhet të harrojmë është: rrjeti është shumë i madh dhe shumë i rëndësishëm, por është veçse njëri nga shumë gjërat që përmban interneti. Rrjeti është shumë më i madh dhe më i rëndësishëm se çdo gjë tjetër që ndodhet në internet. Kuptimi i kësaj gjëje është shumë i rëndësishëm.

Realiteti i ri është shumë kompleks

Pa dyshim që të gjithë kush më shumë e kush më pak e kuptojnë që mjedisi informativ në internet është shumë i komplikuar për sa i përket numrit të pjesëmarrësve. Këto që përmendëm janë krejtësisht të ndryshme nga çdo gjë e ngjashme e deritanishme. Ky kompleksitet është realiteti i ri dhe një realitet me të cilin përballemi dhe na duhet që të bashkëveprojmë. Dhe është një realitet sfidant për shumë arsye. Së pari, funksionimi i sistemeve komplekse është i vështirë për t'u kuptuar dhe edhe më i vështirë për t'u parashikuar. Së dyti, dhe kjo është më e rëndësishmja, mendësia jonë kolektive nuk është plotësisht e adaptuar për t'u trajtuar me kompleksitete të mëdha. Strategjitë e përdorura deri më tani nuk ka shanse që të funksionojnë në rrethanat e reja të krijuara. Në këtë situatë duhen vënë në punë inteligjenca, fleksibiliteti, përgjegjshmëria dhe dëshira e vullneti për të eksperimentuar dhe për të krijuar strategji më të mira për t'u përballur me sfidat e mjedisit të rrjetit që janë të vazhdueshme dhe gjithnjë e më sfiduese.

Rrjeti është shndërruar në kompjuter

Për brezin e viteve '80 një kompjuter ishte një makineri që funksiononte përmes programit të "Microsoft". Me kalimin e kohës këto programe nisën që të krijoheshin për një rrjet shumë më të gjerë përdoruesish, pra të formonin rrjete nëpër zyra dhe më pas edhe brenda kompanive e grupimeve të ndryshme derisa u shpik interneti. Kjo solli një shndërrim shumë të madh, atë të vendndodhjes e cila nuk ishte më e rëndësishme për aksesimin e të dhënave. Pra mjafton që të futesh nga çdo pikë e globit në internet për të pasur materialet e tua sikur ato të ishin të kyçura në kompjuterin tënd personal. Shumë veprime u lehtësuan dhe u thjeshtëzuan në këtë mënyrë. Kjo në radhë të parë ishte shumë pozitive për biznesin dhe kompanitë. Me kalimin e kohës duke përfituar nga ky akses i lartë, kompanitë e prodhimit të programeve kompjuterike krijuan programe të posaçme për "zyrat" dhe bënë edhe më të thjeshtë jo vetëm marrjen e informacionit, por edhe përpunimin dhe shpërndarjen e tij. Këtu kemi edhe kalimin nga bota e kompjuterëve personalë në atë në të cilën rrjeti, tashmë është shndërruar në kompjuterin personal të secilit prej nesh. Kjo ka çuar tashmë në krijimin e një tjetër teknologjie të avancuar e quajtur "kompjuteri i reve", një teknologji që ofron mjete shumë të thjeshta përdoruese për të aksesuar në të dhënat personale dhe mbi të gjitha një cilësi të lartë shërbimi përfshi shpejtësinë e kërkimit dhe përpunimit të të dhënave. E mira e këtij sistemi të ri është që asgjë nuk humbet, asgjë nuk zhduket përgjithmonë. Por nga ana tjetër, ndikimi i kësaj teknologjie është i jashtëzakonshëm duke qenë se na bën shumë të varur ndaj rrjetit. Dhe rrjeti për të cilin po flasim i përket botës së re.

Rrjeti është duke ndryshuar

Një herë e një kohë, rrjeti ishte veçse një mjet publikimi, thuajse mediatik në të cilin publikues të ndryshëm profesionistë, apo edhe amatorë shkarkonin faqe të ndryshme nëpër serverë. Për shumë njerëz që janë në biznesin e mediave ky model vazhdon që të jetë modeli i rrjetit. Por në fakt, rrjeti ka kaluar nëpër tri faza evolucioni, ndërkohë nga rrjeti origjinal 1.0 tek 2.0 dhe tani po shkon drejt 3.0 një platformë globale e bazuar në idenë e rrjetit semantik në të cilin faqet e rrjetit do të përmbajnë shumë të dhëna për përmbajtjen e tyre. Nëse do të kishim dëshirën e mirë për ta kuptuar rrjetin ashtu siç është dhe ajo ashtu siç ka qenë pak kohë më parë, atëherë kemi nevojë për modele më realiste. Mbi të gjitha na duhet të mbajmë mend që tashmë rrjeti nuk është aspak vetëm një medium publikimesh.

E drejta e autorit ka pësuar ndryshime

Në botën e vjetër kopjimi ishte i vështirë dhe mbi të gjitha jo i arrirë, sepse kopjet e kopjeve kishin tendencën që të ishin më të këqija se origjinali. Në botën dixhitale të kopjuarit është një proces që nuk do shumë vështirësi dhe që realizohet me një cilësi shumë të lartë. Në fakt, kopja është për kompjuterin siç është frymëmarrja për një qenie njerëzore duke qenë se ajo përfshihet në të gjitha operacionet. Kur shihni një faqe rrjeti, për shembull, një kopje e faqes ngarkohet në memorien video të kompjuterit tonë para se të pasqyrohet në ekran. Pra, kjo do të thotë se nuk mund të shihni asnjëherë asgjë në rrjet pa bërë më parë një kopje të saj. Duke qenë se regjimi i ruajtjes së pronës intelektuale, ai tradicionali, është konceptuar në kohën kur ishte shumë e vështirë që të kopjoheshin gjërat normalisht termat e tij duhen ndryshuar në dritën e ndryshimeve të reja. Për mirë, apo për keq teknologjia dixhitale u ka dhënë përdoruesve të internetit programe që e thjeshtëzojnë në maksimum kopjen, publikimin, përzierjen dhe publikimin e gjithçkaje që është e gatshme në formën dixhitale, çka do të thotë gjithçka. Si rezultat, miliona njerëz janë shndërruar në botues në sensin që krijimet e tyre publikohen në mënyrë globale në platforma të tilla si YouTube, Flicker, Blogger. Ky është një fakt që nuk mund të kalojë pa u marrë në konsideratë. E vetmja mënyrë për të ndaluar kopjimin është shuarja e internetit e ndërkohë rregullat e të drejtës së autorit, për të mbijetuar duhet të reformohen në varësi të situatave të reja të krijuara.

Politikanë të ndjekur nga skandalet seksuale

Lufta ndërmjet karrierës dhe pasionit

Nëse ata nuk do të kishin qenë figura shteti, veprimet e tyre mund të shkatërronin familjen, por zor se do kishin të bënin me karrierën e tyre. Por në momentin që bëhet fjalë për njerëz që kanë marrë përsipër një post publik që mbart përgjegjësi politike, edhe flirti më i pafajshëm kthehet në fatalitet. Të rralla janë rastet kur një politikan mund të shpëtojë i padëmtuar në këto lloj situatash. Një ndër skandalet më të hershme në historinë moderne të SHBA është ai i quajtur "Çështja Petticoat" në vitin 1831, kur sekretari i Luftës së qeverisë amerikane, John Henry Eaton u martua me Margaret O'Neill Eaton. Mendjet konservatore të kohës të kryesuara nga bashkëshortja e zv/presidentit amerikan, Floride Calhoun, ndërmorën një fushatë përjashtimi ndaj çiftit të ri, pasi pretendohej se ish-bashkëshorti i Margaret kishte vrarë veten pikërisht për shkak të marrëdhënies së saj me sekretarin e Luftës së Shtetit. Lista vijon me emra të tjerë politikanësh të përfshirë në skandale të ndryshme, siç është Bill Clinton, David Lloyd George, etj

"Çështja Petticoat", 1831 - Martesa e Margaret O'Neale me sekretarin e Luftës së kabinetit amerikan, John Henry Eaton. "Petticoat Affair", e njohur gjithashtu si "Eaton Affair" apo "Eaton Malaria", është një skandal seksual i vitit 1831 që përfshinte anëtarë të kabinetit të Presidentit amerikan Andrew Jackson. Margaret "Peggy" O'Neale, më vonë Margaret O'Neill Eaton, ishte vajza e një pronari pensioni, bashkëshorti i parë i së cilës, marinari John B. Timberlake, kishte kryer vetëvrasje. Peggy shquhej për temperamentin e saj të gjallë, çka nënkuptonte se ajo ishte tip flirtues dhe seksuale në një kohë kur gratë "e respektuara" nuk duhet të ishin të tilla. Supozohej se bashkëshorti i saj kishte kryer vetëvrasje për shkak të marrëdhënies së saj me sekretarin e Luftës së qeverisë, John Henry Eaton. Peggy dhe Eaton u martuan menjëherë pas vdekjes së Timberlake, duke skandalizuar gratë "e respektuara" të kryeqytetit amerikan. Pas kësaj lindën reagime të forta pro dhe kundra një veprimi të tillë. Koalicioni anti-Peggy udhëhiqej nga Floride Calhoun, bashkëshortja e zv.presidentit amerikan John C. Calhoun dhe një grup grash të tjera të kabinetit. I vetmi anëtar i pamartuar i kabinetit të qeverisë amerikane, Martin Van Buren, mbajti anën e çiftit Eaton. Ndërsa Zonja e Parë, Rachel Jackson u vu në radhë të grupit kundër çiftit. Skandali ishte aq intensiv saqë shumë anëtarë të qeverisë dhanë dorëheqjen. Si pasojë edhe Eaton dha dorëheqjen.

David Blunkett, 2004 - Sekretari i Shtetit jep dorëheqjen pasi zbulohet se kishte një marrëdhënie me një grua të martuar, Kimberly Quinn dhe supozohej se në atë kohë po përpiqej të lehtësonte procedurat e vizës për dadon filipinase të fëmijëve të saj.

Gjatë kohës së tij si Sekretar Shteti në kabinetin britanik, Blunkett kishte marrëdhënie me Kimberly Fortier, botuesja me kombësi amerikane e revistës së krahut të majtë "The Spectator". Marrëdhënia trevjeçare përfundoi në gusht të vitit 2004 kur Fortier vendosi të kthehej tek bashkëshorti i saj. Kryeministri Tony Blair në atë kohë e konsideroi si të arsyeshme që Blunkett të qëndronte në postin e tij, pasi çështja nuk kishte të bënte me pozicionin e tij ministror. Sidoqoftë, në fund të nëntorit 2004, dolën pretendime se Blunkett kishte abuzuar me postin, duke përdorur influencën e tij për të përshpejtuar procedurat e aplikimit të leje-qëndrimit në Angli të dados filipinase së të dashurës së tij. Kësaj akuze iu shtua dhe fakti se ai gjithashtu kishte përdorur influencën e tij që po e njëjta dado të merrte një vizë turistike austriake. Pas kësaj u hap një hetim për këtë çështje, i udhëhequr nga Sir Alan Budd. Blunkett vendosi të jepte dorëheqjen më 15 dhjetor 2004, duke u shprehur se çështja në fjalë ndaj tij po dëmtonte qeverinë. Blunkett ishte divorcuar prej bashkëshortes së tij, me të cilën kishte tre djem, që në vitin 1990.

John E. Brownlee - Ish-kryeministri i provincës së Albertas në Kanada, jep dorëheqjen në vitin 1934, pas akuzave se ai kishte joshur një grua të re. Partia e tij pothuajse u zbeh në zgjedhjet pas skandalit.

John Edward Broënlee ka qenë një politikan kanadez, i cili ishte kryeministri Albertas nga 1925 deri më 1934. Qeveria e Brownlee ishte e suksesshme pasi arriti të negocionte mbi një shkallë të kontrollit të burimeve natyrore të Albertas me qeverinë federale, një arritje kjo që u kthye në historike kur në Leduc u zbulua naftë në vitin 1947. Kjo qeveri u përball me sfidat më serioze gjatë Depresionit të Madh, kur provinca ishte e përbërë kryesisht nga popullsi agrare. Ndërkohë, reputacioni personal i Brownlee u shkatërrua nga një skandal seksual, në të cilin një grua e re e denoncoi atë për ngacmim seksual. Ai u shpall fajtor dhe në korrik të vitit 1934 dha dorëheqjen. Për shkak të popullatës konservative, e cila u skandalizua nga një akt i tillë, partia e Brownlee pësoi një rënie dramatike dhe në zgjedhjet e vitit 1935 nuk arriti të fitonte as edhe një vend në legjislaturë. I shkatërruar nga humbja dramatike elektorale, Brownlee iu rikthye praktikave ligjore në Edmonton. Kultivuesit e Bashkuar të Misrit, për të cilët ai kishte qenë këshilltar përpara se të niste karrierën politike e ripunësuan atë sërish. Në vitin 1948 ai u bë president i firmës dhe menaxher i përgjithshëm.

Chris Bryant, 2003 - Deputeti britanik zbulohet se kishte postuar foto të tijat me të mbathura në faqe interneti për homoseksualë, ku kërkonte partner. Skandali dëmtoi karrierën e tij në vazhdim.

Christopher John Bryant është deputet laburist i parlamentit britanik, post të cilin e mban që prej vitit 2001. Bryant ishte homoseksual i deklaruar, por ai është bërë objekt i shtypit kur u zbulua se kishte kërkuar partnere seksuale në një faqe interneti për homoseksualë "Gaydar", duke pozuar vetëm me të brendshme, gjatë kohës që ishte deputet. Pasi fotot u publikuan nga një sërë gazetash britanike, deputeti Bryant bëri publike një deklaratë për shtyp ku kërkonte ndjesë. Në deklaratë shkruhej: "Më vjen keq që një gjë e tillë ka ndodhur. Unë kam qenë gjithnjë i hapur rreth jetës time private, por nuk kam synuar që ta kthej atë në një çështje primare. Më vjen shumë keq që të tjerët janë përpjekur të bëjnë një gjë të tillë. Gjëja më e rëndësishme për mua është puna që bëj për zgjedhësit e mi si deputet dhe nuk do të lejoj që të shkëputem nga përfaqësimi i duhur i këtyre njerëzve". Cristopher John Bryant, një ish-klerik, pranoi me atë rast që fotografitë dhe mesazhet ishin autentike. Sekretari i zonës elektorale të Bryan deklaroi se deputeti laburist nuk e kishte fshehur asnjëherë faktin se ishte gei dhe se kjo ishte çështje private e tij.

Chu Mei-feng, 2001 - Politikania nga Tajvani preu çdo lidhje me vendin e saj, pasi një gazetë vendase publikon një CD ku ajo kishte marrëdhënie seksuale me biznesmenin e martuar Tsen Chung-ming.

Chu Mei-feng ka qenë gazetare televizive, ish-këshilltare e bashkisë së Taipeit dhe ish-drejtoreshë e Byrosë së Çështjeve Kulturore të qytetit Hsinchu. Më 17 dhjetor 2001 një gazetë vendase "Scoop Ëeekly" publikoi një histori në lidhje me imoralitetin e diskutuar të Chu dhe bashkangjitur me këtë histori kishte dhe një CD me video 47-minutëshe e regjistruar fshehurazi teksa Chu kishte marrëdhënie seksuale me një person, i cili më pas rezultoi se ishte një biznesmen i martuar, Tseng Chung-ming. Kjo video shkaktoi reagime të menjëhershme dhe u shpërnda në gjithë botën nëpërmjet internetit, pavarësisht se autoritetet u përpoqën që të hiqnin gjithë revistat në fjalë nga tregu. Chu hodhi në gjyq "Scoop Ëeekly" për shpifje dhe shkelje të privatësisë, si dhe shpërndarjeve të akteve të turpshme pavarësisht se kjo nënkuptonte se ajo pranonte marrëdhëniet seksuale me Tseng Chung-ming. Dy vite para se një gjë e tillë të ndodhte, në vitin 1999, sipas një sondazhi, Chu ishte ndër tri femrat politikane që meshkujt e Tajvanit do të dëshironin t'i shihnin nudo. Që prej vitit 2003 qëndron në Britaninë e Madhe dhe ka prerë pothuajse çdo lloj lidhjeje me Tajvanin.

Edwina Currie, 2002 - Ish-deputetja britanike zbulohet se kishte pasur një lidhje katërvjeçare me John Major, ish-kryeministrin britanik, i cili ishte i martuar në atë kohë.

Edwina Currie ka qenë deputete e Partisë Konservatore në Parlamentin britanik prej vitit 1983-1997. Currie është autore e gjashtë librave, duke përfshirë këtu dhe "Ditaret" (1987-'92), në të cilin u bë publik marrëdhënia e saj me ish-kryeministrin John Major. Ajo mbetet një figurë publike e konsideruar e sinqertë dhe shumë kokëfortë. Ajo ka një karrierë të rëndësishme si shkrimtare dhe si figurë mediatike. Zbulimi i marrëdhënies katërvjeçare me ish-kryeministrin britanik, e cila fillonte në vitin 1984 dhe mbaronte në 1988, shkaktoi shumë bujë. Marrëdhënia kishte filluar kur ajo ishte deputete e thjeshtë, ndërsa Major ishte kryetari i grupit parlamentar të qeverisë nën drejtimin e Margaret Thatcer. Currie pretendonte se ajo i dha fund lidhjes kur vuri re se ajo po bëhej jopraktike dhe e rrezikshme, për shkak të prezencës së vazhdueshme të badigardëve. Në atë kohë u raportua se Major ndihej i turpëruar nga kjo lidhje dhe se ia kishte rrëfyer bashkëshortes së tij privatisht. Disa javë pasi Currie bëri publike këtë lidhje, ajo kritikoi publikisht Major, duke e akuzuar atë si "një nga kryeministrat më të paaftë".

Gary Hart, 1988 - politikani amerikan që la në mes fushatën presidenciale pas publikimit të marrëdhënies së tij me Dona Rice.

Gary Warren Hart është politikan dhe avokat nga Kolorado. Ka kandiduar në vitin 1988 për president, por u detyrua të ndërpriste fushatën për shkak të një skandali. Në janar të vitit 1987 ai ishte kandidati kryesor i demokratëve për zgjedhjet presidenciale të vitit 1988. Pas kandidimit të vitit 1984 Gary Hart kishte arritur të përftonte një mënyrë të rafinuar të të bërit fushatë. Ai deklaroi zyrtarisht kandidaturën më 13 prill, 1987. Mirëpo menjëherë filluan të qarkullonin zëra se Hart kishte një marrëdhënie jashtëmartesore. Në një intervistë që u shfaq në gazetën "New York Times", Hart u përgjigjej këtyre zërave: "Më ndiqni nga pas. Nuk më bëhet vonë fare, por iu siguroj se do të mërziteni për vdekje". Një dite më parë, dy reporterë nga "Miami Herald", ndërsa mbikëqyrnin pandërprerje banesën e tij në Uashington D.C. fotografuan një femër tërheqëse, duke dalë nga banesa e tij më 2 maj. "Miami Herald" e publikoi foton menjëherë të nesërmen në të njëjtën ditë që në "New York Times" doli përgjigjja e Hart se s'kishte asgjë për të fshehur. Ndërkohë që Hart thoshte me zë të lartë se s'kishte asgjë në këtë mes "Herald Miami" arriti të siguronte disa foto, ku modelja 29-vjeçare Donna Rice qëndronte e ulur në prehërin e Hart, 50 vjeç.

Lord Lambton, 1973 - deputeti dhe politikani britanik jep dorëheqjen pasi u zbulua se përdorte marijuanë dhe frekuentonte prostituta. Antony Claud Frederick Lambton, i cili u nda nga jeta para disa vitesh ishte Konti i 6-të i Durhamit. Ai ishte deputet në Parlamentin e Britanisë dhe kishte dhe detyra të tjera ministrore, të cilat u detyrua t'i linte të gjitha pas përfshirjes së tij në një skandal me prostituta dhe marijuhanë. Në vitin 1973, tabloidet "The Sunday" dhe "News of the World", bënë publike marrëdhënien e Lambton me prostituta. Bashkëshorti i njërës prej prostitutave, Norma Levy, kishte fotografuar në mënyrë sekrete Lambton në shtrat me gruan e tij. Gjithashtu, gjatë një kërkimi të policisë në shtëpinë e Lambton u gjet një sasi e vogël kanabis. Më 22 maj, Lambton u detyrua të jepte dorëheqjen. Pas kësaj, një hetim mbi skandalin e prostitucionit doli në përfundimin se nuk kishte asgjë në këtë çështje që mund të komprometonte Lambton. Ai vetë deklaroi se s'kishte marrë asnjëherë dokumente shtetërore me vete gjatë takimeve me Norma Levy. Kjo për arsye sepse hetuesit i trembeshin faktit se skandali i prostitucionit mund të kishte qenë në qendër të ndonjë synimi për të përftuar të dhëna që rrezikonin sigurinë kombëtare.

David Mellor, 1992 - deputeti britanik jep dorëheqjen pas zbulimit të marrëdhënies jashtëmartesore me një aktore. David John Mellor është një politikan dhe avokat britanik i Partisë Konservatore. Në vitin 1992, atëherë ministër i Trashëgimisë në kabinetin e John Major, u përfshi në një skandal me aktoren Antonia deSancha. Aktorja e shiti historinë me politikanin për 30 mijë stërlina. Bisedat e tyre ishin regjistruar pa dijeninë e tij, por më pas ky akt nuk rezultoi i paligjshëm. Mellor arriti të mbesë në detyrë pas këtij skandali, por tabloidet filluan të merren gjerësisht me të duke publikuar dhe një histori se si ai kishte kaluar pushime falas në gushtin e vitit 2000 si i ftuar i vajzës së një zyrtari të Organizatës Palestineze të Çlirimit. Pas tre javësh Mellor mori njoftimin se ai ishte kthyer në turp të qeverisë John Major, me anë të një telefonate. Mellor dha dorëheqjen më 24 shtator 1992. Më vonë ai deklaroi se ishte vënë në qendër të kësaj stuhie mediatike me synimin për ta larguar nga detyra, por redaktorët e tabloideve e mohuan menjëherë një gjë të tillë. Bill Hagerty, redaktor i "People" u shpreh ne atë kohë: "Kjo është hera e parë që David Mellor ka bërë atë që duhej".

Mark Oaten, 2006 - deputeti liberal demokrat u zbulua në vitin 2006 se kishte patur marrëdhënie me një prostitutë mashkull. Mark Oaten, një politikan liberal demokrat britanik dha dorëheqjen në vitin 2006 pas një skandali seksual. Tabolidi i njohur britanik "News of the World" zbuloi skandalin ku Oaten kishte marrëdhënie seksuale me një mashkull që ushtronte prostitucionin. Menjëherë pas këtij skandali, bashkëshortja prej 13 vitesh e Oaten u zhvendos në shtëpinë e fqinjëve dhe më pas u largua nga vendi, duke marrë me vete dy vajzat për ski në Austri. Ndërkohë që fillimisht "Daily Mirror" raportoi se ajo planifikonte të divorcohej me të, më vonë BBC raportoi se marrëdhënia e tyre po përmirësohej pas seancave të vazhdueshme të këshillimit. Në janar të atij viti tabloidi "News of the World" publikoi faktin se njëri prej dy meshkujve që ishin të përfshirë në skandalin seksual ishte një 25-vjeçar ish-balerin polak. Bashkëshortja e Oaten, Belinda u intervistua nga revista "Hello" në prill të vitit 2006, ndërkohë që vetë Oaten shpjegoi arsyen e veprimeve të tij në "The Sunday Times", ku pretendonte se krizat e moshës së mesme dhe stresi i rënies së flokëve ishin pjesërisht përgjegjës për sjelljen e tij.

Mark Foley, 2006 - Ish-kongresmen amerikan, i cili u dërgonte mesazhe adoleshenteve që kishin punuar si ndihmesë në Kongres. Mark Adam Foley është një politikan, i cili ka shërbyer si anëtar i Kongresit Amerikan nga viti 1995-2006, duke përfaqësuar Floridan. Më parë një nismëtar fushatash kundër abuzimit të fëmijëve dhe shfrytëzimit të tyre, Foley dha dorëheqjen nga kongresi më 29 shtator 2006, pas akuzave se ai u kishte dërguar mesazhe elektronike me përmbajtje seksuale, adoleshenteve që kishin shërbyer si ndihmëse apo korierë në kongres. Pas këtyre akuzave, FBI nisi hetimet. Dy prej vajzave kanë deklaruar se kanë pasur marrëdhënie seksuale me Foley-n, por vetëm pasi kishin arritur moshën e pjekurisë.

David Lloyd George - pas vdekjes së bashkëshortes së ish-kryeministrit britanik doli në pah fakti se ai kishte pasur marrëdhënie me sekretaren e tij me të cilën më pas u martua.

Ish-kryeministri britanik ka qëndruar në detyrë prej vitit 1916-1922. Në janar të vitit 1941 bashkëshortja e tij, Dame Margaret u nda nga jeta. Ndërkohë, në tetor të vitit 1943, në moshën 80-vjeçare ai u martua me sekretaren dhe të dashurën e tij, Frances Stevenson, e cila kishte 30 vite me të. Ajo mbahet mend si një grua e bukur, e kulturuar, e cila u bë e famshme sidomos për ditaret e saj që trajtonin çështje të ndryshme rreth burrave të ndryshëm të shtetit që ishin pjesë e jetës së të dashurit të saj. Kjo shkaktoi mjaft tension ndërmjet saj dhe pjesës tjetër të familjes së David Lloyd George.

Skandali Lewinsky, 1998 - Skandali "Lewinsky" e vuri ish-presidentin amerikan Bill Clinton në qendër të një skandali seksual më praktikanten Monica Lewinsky. Mohimi i lidhjes nën betim nga ana e Clinton e përkeqësoi akoma më shumë problemin duke krijuar kështu përveç turpërimit dhe një problem ligjor çka shkaktoi vënien e tij para gjyqit. Sidoqoftë, ai mbeti në detyrë deri në përfundim të mandatit të tij. Lajmi i marrëdhënies jashtëmartesore të ish-presidentit u përhap në të gjithë shtypin duke dhënë detaje të marrëdhënieve seksuale me praktikanten 22-vjeçare. Në dëshminë e tij Clinton kishte mohuar faktin se kishte pasur marrëdhënie seksuale me Monica Lewinsky-n.

Cecil Parkinson, 1983 - ministri dhe deputeti britanik dha dorëheqjen nga kabineti i Margaret Thatcher pasi u zbulua se kishte lënë sekretaren e tij shtatzënë duke i premtuar se do martohej me të.

Cecil Edward Parkinson u zgjodh deputet në vitin 1970. Pas zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 1979 ai u bë zv/ministër i Tregtisë. Karriera e tij politike do të tronditej rëndë në tetor të vitit 1983, pasi u zbulua se ish-sekretarja e tij, Sara Keays ishte shtatzënë me fëmijën e tij. Keays e bëri publik një fakt të tillë pas një debati në lidhje me pagesën për mbajtjen e fëmijës. Në vitin 1993 Parkinson arriti të fitonte një vendim gjyqësor, sipas të cilit, media britanike ndalohej t'i referohej vajzës së tij. Ky urdhër do të skadonte në vitin 2001, kur Flora, vajza arriti në moshë madhore. Kur ajo u bë 18 vjeçe, shtypi britanik shkruajti se Parkinson nuk e kishte takuar asnjëherë vajzën e tij.

Rob Oudkerk, 2004 - Politikani holandez humbi votëbesimin në vitin 2004 në Amsterdam pas zbulimit se ai kishte kryer marrëdhënie seksuale me prostitutë të paligjshme. Rob Oudkerk ishte deputet i Parlamentit holandez dhe anëtar i asamblesë së bashkisë së Amsterdamit për partinë laburiste. Në vitin 2004 ai u detyrua të hiqte dorë nga postet e tij pas zbulimit se kishte pasur marrëdhënie me punonjëse ilegale të seksit. Prostitucioni në Holandë është i legalizuar kryesisht për mbrojtjen e punonjësve të seksit. Ndërkohë, Oudkerk tentoi të fitonte pozicionin e tij brenda partisë në vitin 2005, por ishte e pamundur. Që prej skandalit të Oudkerk, çështja e prostitucionit në Holandë është ndër më të diskutuarat.

James Strom Thurmond, 2003 - pas vdekjes së ish-senatorit amerikan zbulohet vajza e tij afro-amerikane. James Strom Thurmond ishte një politikan amerikan, i cili shërbeu si senator i Karolinës së Jugut dhe i SHBA. Ai gjithashtu ka qenë kandidat për president në vitin 1948. Menjëherë pas vdekjes së tij në vitin 2003, Essie MaeWashington deklaroi publikisht se ajo ishte vajza e paligjshme e Thurmond. Ajo kishte lindur nga shërbyesja afro-amerikane Carrie Butler më 12 tetor 1925, kur Butler ishte 16 vjeçe dhe Thurmond 22. Ai kishte paguar gjithë jetën e saj shkollën dhe nëpërmjet nipit të tij i kishte dhënë asaj para ose çeqe. Ajo u shpreh se sa ishte gjallë ai nuk kishte folur asnjë fjalë për hir të dashurisë për të atin. Pas deklaratës së saj, familja Thurmond e pranoi publikisht një fakt të tillë .

James McGreevey, 2004 - ish-guvernatori i Nju Xhersit pranon se është gey. James Edward McGreevey ka shërbyer si guvernator i 52-të i Nju Xhersit derisa u detyra të linte detyrën. Kjo ndodhi për arsye se ai pranoi se kishte pasur një marrëdhënie jashtëmartesore me një koleg të seksit mashkull. Kështu, duke deklaruar publikisht homoseksualitetin e tij, më 12 gusht 2004, ai u bë senatori i parë dhe i vetëm homoseksual i deklaruar në SHBA. Në librin e tij të kujtimeve "The Confession", McGreevey përshkruan dyzimin e jetës së tij personale përpara se ai të deklaronte hapur se ishte gey. "E dija se duhet të zbehja lumturinë time duke ndjekur një karrierë publike", shprehet ai në libër.

"Munsinger Affair", 1960 - skandal ku ministrat kanadezë u përfshinë me Gerda Munsinger, spiune sovjetike. Skandali "Munsinger" ishte skandali i parë kombëtar politik seksual në Kanada. Në fokus ishte Gerda Munsinger, një prostitutë nga Gjermania Lindore dhe spiune sovjetike, e cila kishte pasur marrëdhënie me disa prej ministrave të kabinetit kanadez të qeverisë së John Difenbaker. Më i shquari nga ta ishte ministri i Mbrojtjes, Pierre Sevigny, i cili kishte rreth dy vite që frekuentohej me Munisnger, madje e kishte ndihmuar atë të aplikonte për nënshtetësinë kanadeze. Por sfondi i saj i dyshimtë u mor vesh shpejt dhe ajo u debua menjëherë për në Gjermaninë Lindore. Çështja u diskutua pas dyerve të mbyllura dhe Sevigny dha dorëheqjen në vitin 1963.

Skandali "Profumo", 1963 - Sekretari i Shtetit për Luftën, John Profumo dhe marrëdhënia e tij me vajzën që kishte lidhje me spiunin sovjetik. Skandali "Profumo" është një skandal politik që ka ndodhur në vitin 1963 në Britaninë e Madhe dhe e ka marrë emrin nga Sekretari i Luftës, John Profumo, i cili në atë kohë ishte i martuar me aktoren Valerie Hobson. Skandali mori përmasa të mëdha, pasi Profumo pati një lidhje të shkurtër me vajzë në spektaklit, Christine Keeler dhe më pas gënjeu kur u mor në pyetje. Ai u detyrua të jepte dorëheqjen pas këtij skandali, i cili dëmtoi rëndë edhe reputacionin e kryeministrit Harold MacMillan. Fakti që kjo ngjarje mori përmasa të mëdha ishte se në të njëjtën kohë Keeler kishte qenë e përfshirë dhe në një lidhje me Yevgeny Ivanov, një atashe i ambasadës sovjetike në Londër.

Uno Sosuke, 1989 - ish-kryeministri japonez dha dorëheqjen pasi një geisha tregoi se kishte pasur një lidhje me të. Uno Sosuke ka qenë kryeministri i 75-të i Japonisë, por mundi ta mbante këtë post vetëm tre muaj pasi një skandal seksual e detyroi të jepte dorëheqjen. Ishte një geisha, e cila deklaroi publikisht se kishte pasur marrëdhënie me kryeministrin. Rrethanat e këtij skandali nuk kishin të bënin aq me faktin se ai kishte pasur një lidhje jashtëmartesore, se sa mungesën e përgjegjshmërisë. Kjo për arsye se sipas pretendimeve të geishës ai nuk i kishte paguar asaj shumën e duhur, çka e kishte detyruar atë të ankohej publikisht. Kjo histori nuk u bë shumë publike në vend derisa një reporter i "Washinton Post" arriti të merrte historinë dhe t'i jepte ngjarjes vëmendje ndërkombëtare.

Përgatiti

KLARITA BAJRAKTARI