Në intervistën dhënë për gazetën,
Buçpapaj bën me dije dhe cilat janë ndryshimet që priten në
projektligjin e ri, ndërsa thekson se ZSHDA do të ushtrojë kompetencat e
përcaktuara në ligj për ndëshkimin e përdoruesve të veprave të
pronësisë intelektuale pa autorizimin e autorëve.
-Keni disa kohë që jeni emëruar drejtor i ZSHDA, mund të na thoni ku do të synojë puna juaj dhe mendimi juaj mbi punën që ka bërë deri tani ZSHDA në lidhje me të drejtën e autorit në vendin tonë?
Ka pak ditë që kam filluar punën si drejtor i Zyrës Shqiptare për të Drejtën e Autorit dhe gjëja e parë që bëhet në këto raste është njohja me problematikat, zhvillimet dhe çështjet në shqyrtim. Duke qenë një nga krijuesit e njohur të këtij vendi dhe një nga ekspertët e monitorimit të mediave në Shqipëri, një nga eksponentët e njohur të mbrojtjes të të drejtave themelore të njeriut përfshirë edhe ato të të drejtës së autorit, duke pasur përvojë të konsiderueshme në menxhimin e artit si ish-drejtor i QNK “Arbnori,” të një qendre të mirënjohur të performimit të arteve në Tiranë, ma ka bërë më të lehtë fazën njohëse të kësaj pune dhe besoj në vazhdim përmbushjen e atyre objektivave që ka ZSHDA, të cilat burojnë nga politikat orientuese të MTKRS-së dhe vetë qeverisë shqiptare në fushë të mbrojtjes të të drejtës së autorit, e cila është pjesë e një koncepti më të gjerë, të njohur si pronësia intelektuale. Mendoj se deri tani ZSHDA ka bërë një punë të rëndësishme në lidhje me të drejtën e autorit në vendin tonë. Duke qenë një zyrë që është themeluar vetëm 5 vjet më parë, pa asnjë eksperiencë të mëparshme në krejt historinë e shtetit shqiptar, natyrisht që ka pasur shumë vështirësi, të cilat mendoj se janë kaluar me sukses. Ne na takon t’i çojmë edhe më përpara çështjet që kanë të bëjnë me vendosjen e standardeve bashkëkohore të mbrojtjes të të drejtave të autorit dhe këtij qëllimi i shërben edhe hartimi i projektligjit të ri për mbrojtjen e të drejtave të autorit. Ecurinë e këtij projektligji e ka ndjekur edhe vetë ministri i TKRS-së, zoti Aldo Bumçi, të cilin e falenderoj për këtë angazhim dhe besoj që në muajin shtator do të kalojë për miratim në parlament, pasi miratimi i këtij projektligji është një nga 12 rekomandimet që duhet të përmbushet nga Shqipëria, për marrjen e statusit të vendit kandidat në BE.
-Ku janë bërë ndryshimet në këtë ligj, dhe çfarë pritet të përmirësojë në të drejtën e autorit në vendin tonë?
Ky projektligj, është hartuar në përputhje të plotë me standardet e mbrojtjes së të drejtave të autorit nga instrumente të Bashkimit Europian dhe organizma të tjerë ndërkombëtare dhe parashikon këto ndryshime: Mbrojtjen e të drejtave të autorit pa formalitete, duke parashikuar një sistem vullnetar të regjistrimit të veprave dhe kontratave me objekt “kalim të drejtash”. Në ligjin aktual “Për të drejtat e autorit” parashikohet regjistrimi vullnetar vetëm për të drejtën e autorit, ndërsa parashikohet regjistrimi i detyrueshëm për kontratat me objekt “kalim të drejtash”. Projektligji parashikon një sistem vullnetar dhe jo të detyrueshëm të regjistrimit dhe certifikimit të veprave dhe kontratave në Zyrën Shqiptare për të Drejtat e Autorit. Ka ndryshime të afateve të mbrojtjes së të drejtave ekonomike të interpretuesve/ekzekutuesve dhe prodhuesve të fonogramit. Afati i mbrojtjes së të drejtave ekonomike të interpretuesve/ekzekutuesve dhe prodhuesve të fonogramit ka qenë 50 vjet nga data e publikimit të veprës dhe është bërë 70 vjet nga data e publikimit të veprës. Në ligjin aktual neni 33 parashikohet krijimi i veprave në kushtet e kontratës së punës, ku parashikohet se të drejtat e shfrytëzimit ekonomik i gëzon punëdhënësi për një periudhë tre vjeçare nëse nuk është parashikuar ndryshe në kontratën me shkrim ndërmjet palëve. Në projektligjin e ri, neni 9 ky koncept shpjegohet në mënyrë më të detajuar dhe punëdhënësi gëzon të gjithat të drejtat për shfrytëzimin e veprës, përfshirë edhe kalimin e së drejtës së shfrytëzimit ekonomik të veprës te të tretët, por në këtë rast autori gëzon të drejtën e shpërblimit përpjestimor për çdo përdorim të veprës së krijuar prej tij. Shpërblimin e drejtë për një kategori më të gjerë përdorimi të veprave si: qeradhënien e veprave audiovizuale dhe fonogramit, huadhënien publike, veprat e krijuara nën kontratën e punës, riprodhimi reprografik, kopjen private etj, në ndryshim nga ligji ekzistues i cili parashikonte shpërblim të drejtë vetëm për të drejtën e “rishitjes”. Në sistemin e menaxhimit kolektiv të detyrueshëm dhe të zgjeruar të të drejtave të autorit nga Agjencitë e Menaxhimit Kolektiv, ligji aktual parashikon menaxhimin kolektiv në bazë të anëtarësimit të autorëve shqiptarë në agjencinë përkatëse, si dhe menaxhimin e të të drejtave të autorit për veprat e huaja, objekt të marrëveshjeve të nënshkruara ndërmjet agjencive shqiptare me agjencitë homologe apo kompanitë prodhuese titullare të të drejtave të autorit. Nga sa më sipër, agjencitë administrojnë të ardhurat e grumbulluara për repertorin e anëtarëve të tyre. Me projektligjin e ri parashikohet që agjencitë të administrojnë të drejtat e anëtarëve dhe jo anëtarëve. Në përcaktimin e kritereve dhe modaliteteve të vendosjes së tarifave nga Agjencitë e Menaxhimit Kolektiv me qëllim efiçencën dhe transparencën e aktivitetit të tyre, sistemi tarifor parashikohet në nenin 114 të ligjit aktual dhe realizohet nëpërmjet bisedimeve midis agjencive të menaxhimit kolektiv dhe përdoruesve të veprave, objekt të pronësisë intelektuale. Duke pasur parasysh mosfunksionimin në praktikë të marrëveshjes ndërmjet palëve, neni 76 i projektligjit parashikon në mënyrë të detajuar kriteret e përcaktimit të tarifave dhe detyrimin e agjencive për të depozituar tarifat e përllogaritura në bazë të kritereve të përcaktuara në këtë nen. Në sistemin e ndërmjetësimit dhe arbitrazhit për mosmarrëveshjet lidhur me tarifat e vendosura nga agjencitë, nga një organi kolegjial “Ad Hoc” që mblidhet pranë ZSHDA për ushtrimin e detyrave dhe kompetencave të parashikuara në këtë ligj. Sa i takon inspektimit dhe monitorimit të tregut nuk parashikohet të jetë kompetencë e ZSHDA-së sipas këtij ligji, por do të jetë në varësi të Inspektoriatit Qendror të Monitorimit të Tregut. Me krijimin e institucionit “Inspektoriati Qendror” i monitorimit të tregut me Ligjin Nr. 10433 “Për Inspektimin në Republikën e Shqipërisë” kompetenca e inspektimit dhe monitorimit të tregut i kalon këtij institucioni.
-Situata e së drejtës së autorit në vendin tonë për shumë krijues dhe autorë ka jo pak probleme. Tregu muzikor është i mbushur me prodhime pirate në krijimtarinë muzikore, sipas jush si kanë qenë masat që janë marrë deri tani, sa kanë ndikuar në parandalimin e piraterisë? Çfarë duhet bërë më shumë?
Mbrojta e të drejtave të autorit është një sfidë mbarëbotërore dhe sigurisht një sfidë shumë e madhe për një vend me demokraci të brishtë si Shqipëria. Përafrimi i legjislacionit me direktivat e Bashkimit Evropian, por edhe Marrëveshje Ndërkombëtare të ratifikuar nga shteti shqiptar në fushën e pronësisë intelektuale kanë krijuar një bazë ligjore të konsoliduar për luftën kundër piraterisë. Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit ka ndërmarrë masa të vazhdueshme për përmirësimin e situatës jo vetëm nëpërmjet informimit dhe ndërgjegjësimit, por edhe aplikimin e masave administrative kundrejt subjekteve përdorues të veprave të pronësisë intelektuale pa autorizim nga autorët apo mbajtësit e së dretjës. Masat e ndërmarra nga zyra kanë ndikuar pozitivisht në përmbushjen e detyrimeve ligjore nga shumë subjekte, përdorues të veprave të pronësisë intelektuale. Megjithatë lufta kundër piraterisë është një nga prioritetet e ZSHDA dhe në këtë këndvështrim zyra është e angazhuar të zbatojë me përpikmëri ligjin, me qëllim konsolidimin dhe mbrojtjen e të drejtave të autorit në Republikën e Shqipërisë.
-Çfarë mund të na thoni mbi piraterinë televizive, pasi sot ajo ekziston dhe në përmasa jo të vogla, ku shumë televizione shfaqin filma të piratuar. Si mendoni ta zgjidhni këtë situatë, dhe cilat mendoni se duhet të jenë masat ndëshkuese për ata që shkelin ligjin?
Pirateria televizive është një fenomen evident në territorin e Republikës së Shqipërisë. ZSHDA ka ndërmarrë në mënyrë të vazhdueshme fushata informimi të operatorëve radio-televizivë mbi detyrimet e tyre ligjore për të drejtën e autorit, për sa i përket përmbajtjes së programacionit që ato transmetojnë. Në këto kushte, përveç informimit zyra ka marrë masa administrative (gjobë) kundrejt subjekteve radio-televizivë për mospërmbushje të detyrimit dhe shkelje të së drejtës së autorit. Në vazhdimësi zyra do të ushtrojë kompetencat e përcaktuara në ligj për ndëshkimin e përdoruesve të veprave të pronësisë intelektuale pa autorizimin e autorëve a mbajtësve të së drejtës.
-Herë pas here në reagimet e autorëve apo krijuesve të ndryshëm nuk kanë munguar edhe akuzat për ZSHDA, sipas tyre kjo problematikë në tregun shqiptar në të drejtën e autorit ka ardhur dhe për shkak të punës që ka bërë zyra. Ku mendoni se duhet bërë më shumë në këtë drejtim?
Mbrojtja dhe respektimi i të drejtës së autorit është qëllimi për të cilin Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit është krijuar dhe funksionon. ZSHDA ka ndërmarrë një sërë iniciativash ndërgjegjësuese për respektimin e të drejtave të autorit, si nëpërmjet fushatave publicitare, konferencave dhe seminareve të organizuara ashtu edhe nëpërmjet ofrimit të asistencës dhe shërbimeve për autorët, mbajtësit e së drejtës apo palët e interesuara. Duke pasur parasysh kompleksitetin dhe problematikën e fushës së të drejtës së autorit në Shqipëri, zyra mbetet e vendosur të zbatojë me përpikmëri ligjin dhe përmbushjen e detyrave funksionale për mbrojtjen e të drejtave të autorëve. Intervistoi: Julia Vrapi
-Keni disa kohë që jeni emëruar drejtor i ZSHDA, mund të na thoni ku do të synojë puna juaj dhe mendimi juaj mbi punën që ka bërë deri tani ZSHDA në lidhje me të drejtën e autorit në vendin tonë?
Ka pak ditë që kam filluar punën si drejtor i Zyrës Shqiptare për të Drejtën e Autorit dhe gjëja e parë që bëhet në këto raste është njohja me problematikat, zhvillimet dhe çështjet në shqyrtim. Duke qenë një nga krijuesit e njohur të këtij vendi dhe një nga ekspertët e monitorimit të mediave në Shqipëri, një nga eksponentët e njohur të mbrojtjes të të drejtave themelore të njeriut përfshirë edhe ato të të drejtës së autorit, duke pasur përvojë të konsiderueshme në menxhimin e artit si ish-drejtor i QNK “Arbnori,” të një qendre të mirënjohur të performimit të arteve në Tiranë, ma ka bërë më të lehtë fazën njohëse të kësaj pune dhe besoj në vazhdim përmbushjen e atyre objektivave që ka ZSHDA, të cilat burojnë nga politikat orientuese të MTKRS-së dhe vetë qeverisë shqiptare në fushë të mbrojtjes të të drejtës së autorit, e cila është pjesë e një koncepti më të gjerë, të njohur si pronësia intelektuale. Mendoj se deri tani ZSHDA ka bërë një punë të rëndësishme në lidhje me të drejtën e autorit në vendin tonë. Duke qenë një zyrë që është themeluar vetëm 5 vjet më parë, pa asnjë eksperiencë të mëparshme në krejt historinë e shtetit shqiptar, natyrisht që ka pasur shumë vështirësi, të cilat mendoj se janë kaluar me sukses. Ne na takon t’i çojmë edhe më përpara çështjet që kanë të bëjnë me vendosjen e standardeve bashkëkohore të mbrojtjes të të drejtave të autorit dhe këtij qëllimi i shërben edhe hartimi i projektligjit të ri për mbrojtjen e të drejtave të autorit. Ecurinë e këtij projektligji e ka ndjekur edhe vetë ministri i TKRS-së, zoti Aldo Bumçi, të cilin e falenderoj për këtë angazhim dhe besoj që në muajin shtator do të kalojë për miratim në parlament, pasi miratimi i këtij projektligji është një nga 12 rekomandimet që duhet të përmbushet nga Shqipëria, për marrjen e statusit të vendit kandidat në BE.
-Ku janë bërë ndryshimet në këtë ligj, dhe çfarë pritet të përmirësojë në të drejtën e autorit në vendin tonë?
Ky projektligj, është hartuar në përputhje të plotë me standardet e mbrojtjes së të drejtave të autorit nga instrumente të Bashkimit Europian dhe organizma të tjerë ndërkombëtare dhe parashikon këto ndryshime: Mbrojtjen e të drejtave të autorit pa formalitete, duke parashikuar një sistem vullnetar të regjistrimit të veprave dhe kontratave me objekt “kalim të drejtash”. Në ligjin aktual “Për të drejtat e autorit” parashikohet regjistrimi vullnetar vetëm për të drejtën e autorit, ndërsa parashikohet regjistrimi i detyrueshëm për kontratat me objekt “kalim të drejtash”. Projektligji parashikon një sistem vullnetar dhe jo të detyrueshëm të regjistrimit dhe certifikimit të veprave dhe kontratave në Zyrën Shqiptare për të Drejtat e Autorit. Ka ndryshime të afateve të mbrojtjes së të drejtave ekonomike të interpretuesve/ekzekutuesve dhe prodhuesve të fonogramit. Afati i mbrojtjes së të drejtave ekonomike të interpretuesve/ekzekutuesve dhe prodhuesve të fonogramit ka qenë 50 vjet nga data e publikimit të veprës dhe është bërë 70 vjet nga data e publikimit të veprës. Në ligjin aktual neni 33 parashikohet krijimi i veprave në kushtet e kontratës së punës, ku parashikohet se të drejtat e shfrytëzimit ekonomik i gëzon punëdhënësi për një periudhë tre vjeçare nëse nuk është parashikuar ndryshe në kontratën me shkrim ndërmjet palëve. Në projektligjin e ri, neni 9 ky koncept shpjegohet në mënyrë më të detajuar dhe punëdhënësi gëzon të gjithat të drejtat për shfrytëzimin e veprës, përfshirë edhe kalimin e së drejtës së shfrytëzimit ekonomik të veprës te të tretët, por në këtë rast autori gëzon të drejtën e shpërblimit përpjestimor për çdo përdorim të veprës së krijuar prej tij. Shpërblimin e drejtë për një kategori më të gjerë përdorimi të veprave si: qeradhënien e veprave audiovizuale dhe fonogramit, huadhënien publike, veprat e krijuara nën kontratën e punës, riprodhimi reprografik, kopjen private etj, në ndryshim nga ligji ekzistues i cili parashikonte shpërblim të drejtë vetëm për të drejtën e “rishitjes”. Në sistemin e menaxhimit kolektiv të detyrueshëm dhe të zgjeruar të të drejtave të autorit nga Agjencitë e Menaxhimit Kolektiv, ligji aktual parashikon menaxhimin kolektiv në bazë të anëtarësimit të autorëve shqiptarë në agjencinë përkatëse, si dhe menaxhimin e të të drejtave të autorit për veprat e huaja, objekt të marrëveshjeve të nënshkruara ndërmjet agjencive shqiptare me agjencitë homologe apo kompanitë prodhuese titullare të të drejtave të autorit. Nga sa më sipër, agjencitë administrojnë të ardhurat e grumbulluara për repertorin e anëtarëve të tyre. Me projektligjin e ri parashikohet që agjencitë të administrojnë të drejtat e anëtarëve dhe jo anëtarëve. Në përcaktimin e kritereve dhe modaliteteve të vendosjes së tarifave nga Agjencitë e Menaxhimit Kolektiv me qëllim efiçencën dhe transparencën e aktivitetit të tyre, sistemi tarifor parashikohet në nenin 114 të ligjit aktual dhe realizohet nëpërmjet bisedimeve midis agjencive të menaxhimit kolektiv dhe përdoruesve të veprave, objekt të pronësisë intelektuale. Duke pasur parasysh mosfunksionimin në praktikë të marrëveshjes ndërmjet palëve, neni 76 i projektligjit parashikon në mënyrë të detajuar kriteret e përcaktimit të tarifave dhe detyrimin e agjencive për të depozituar tarifat e përllogaritura në bazë të kritereve të përcaktuara në këtë nen. Në sistemin e ndërmjetësimit dhe arbitrazhit për mosmarrëveshjet lidhur me tarifat e vendosura nga agjencitë, nga një organi kolegjial “Ad Hoc” që mblidhet pranë ZSHDA për ushtrimin e detyrave dhe kompetencave të parashikuara në këtë ligj. Sa i takon inspektimit dhe monitorimit të tregut nuk parashikohet të jetë kompetencë e ZSHDA-së sipas këtij ligji, por do të jetë në varësi të Inspektoriatit Qendror të Monitorimit të Tregut. Me krijimin e institucionit “Inspektoriati Qendror” i monitorimit të tregut me Ligjin Nr. 10433 “Për Inspektimin në Republikën e Shqipërisë” kompetenca e inspektimit dhe monitorimit të tregut i kalon këtij institucioni.
-Situata e së drejtës së autorit në vendin tonë për shumë krijues dhe autorë ka jo pak probleme. Tregu muzikor është i mbushur me prodhime pirate në krijimtarinë muzikore, sipas jush si kanë qenë masat që janë marrë deri tani, sa kanë ndikuar në parandalimin e piraterisë? Çfarë duhet bërë më shumë?
Mbrojta e të drejtave të autorit është një sfidë mbarëbotërore dhe sigurisht një sfidë shumë e madhe për një vend me demokraci të brishtë si Shqipëria. Përafrimi i legjislacionit me direktivat e Bashkimit Evropian, por edhe Marrëveshje Ndërkombëtare të ratifikuar nga shteti shqiptar në fushën e pronësisë intelektuale kanë krijuar një bazë ligjore të konsoliduar për luftën kundër piraterisë. Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit ka ndërmarrë masa të vazhdueshme për përmirësimin e situatës jo vetëm nëpërmjet informimit dhe ndërgjegjësimit, por edhe aplikimin e masave administrative kundrejt subjekteve përdorues të veprave të pronësisë intelektuale pa autorizim nga autorët apo mbajtësit e së dretjës. Masat e ndërmarra nga zyra kanë ndikuar pozitivisht në përmbushjen e detyrimeve ligjore nga shumë subjekte, përdorues të veprave të pronësisë intelektuale. Megjithatë lufta kundër piraterisë është një nga prioritetet e ZSHDA dhe në këtë këndvështrim zyra është e angazhuar të zbatojë me përpikmëri ligjin, me qëllim konsolidimin dhe mbrojtjen e të drejtave të autorit në Republikën e Shqipërisë.
-Çfarë mund të na thoni mbi piraterinë televizive, pasi sot ajo ekziston dhe në përmasa jo të vogla, ku shumë televizione shfaqin filma të piratuar. Si mendoni ta zgjidhni këtë situatë, dhe cilat mendoni se duhet të jenë masat ndëshkuese për ata që shkelin ligjin?
Pirateria televizive është një fenomen evident në territorin e Republikës së Shqipërisë. ZSHDA ka ndërmarrë në mënyrë të vazhdueshme fushata informimi të operatorëve radio-televizivë mbi detyrimet e tyre ligjore për të drejtën e autorit, për sa i përket përmbajtjes së programacionit që ato transmetojnë. Në këto kushte, përveç informimit zyra ka marrë masa administrative (gjobë) kundrejt subjekteve radio-televizivë për mospërmbushje të detyrimit dhe shkelje të së drejtës së autorit. Në vazhdimësi zyra do të ushtrojë kompetencat e përcaktuara në ligj për ndëshkimin e përdoruesve të veprave të pronësisë intelektuale pa autorizimin e autorëve a mbajtësve të së drejtës.
-Herë pas here në reagimet e autorëve apo krijuesve të ndryshëm nuk kanë munguar edhe akuzat për ZSHDA, sipas tyre kjo problematikë në tregun shqiptar në të drejtën e autorit ka ardhur dhe për shkak të punës që ka bërë zyra. Ku mendoni se duhet bërë më shumë në këtë drejtim?
Mbrojtja dhe respektimi i të drejtës së autorit është qëllimi për të cilin Zyra Shqiptare për të Drejtat e Autorit është krijuar dhe funksionon. ZSHDA ka ndërmarrë një sërë iniciativash ndërgjegjësuese për respektimin e të drejtave të autorit, si nëpërmjet fushatave publicitare, konferencave dhe seminareve të organizuara ashtu edhe nëpërmjet ofrimit të asistencës dhe shërbimeve për autorët, mbajtësit e së drejtës apo palët e interesuara. Duke pasur parasysh kompleksitetin dhe problematikën e fushës së të drejtës së autorit në Shqipëri, zyra mbetet e vendosur të zbatojë me përpikmëri ligjin dhe përmbushjen e detyrave funksionale për mbrojtjen e të drejtave të autorëve. Intervistoi: Julia Vrapi
No comments:
Post a Comment