Homazhet në nderim të publicistit Ardian Klosi nisën rreth orës 12:00 dhe do mbyllen ne oren 14:00.
Personalitete te ndryshme te artit, kultures, politikes e shoqerise kane ngushelluar bashkeshorten dhe 2 vajzat e Klosit ne homazhet ne nderim te publicistit.
Homazhe pranë arkivolit të të ndjerit kreu dhe Kryetari i Partisë Socialiste Edi Rama i shoqëruar nga disa deputetë socialistë.
Rama pasi përfundoi homazhet në Biblotekën Kombëtare shkruan në rrjetin social Twitter
“Ardian Klosi,vdiq për të mos vdekur kurrë. Njerëz të letrave e njerëz të zakonshëm po i japin lamtumirën Danit në Bibliotekën Kombëtare ku miku i tij Aurel Plasari organizoi homazhet. Dani do të dalë nga biblioteka për të shkuar në shtëpine e fundme në varrezat e Sharrës, ashtu sic vendosi vetë”.
Paskal Milo, politikan, kreu i PDS theksoi se Klosi është një nga korifejtë e botës së intelektualëve dhe do kujtohet përherë si i tillë.
“Nganjëherë nga kjo botë kështu si pa e kuptuar lindin mjaft njerëz që nuk i manifestojnë vlerat e tyre të vërteta sepse janë shumë thjeshtë, janë njerëz që mbi të gjitha tregojnë me anonimalitetin e tyre, gjithë botën e tyre të brendshme intelektuale që kanë. Dhe Ardiani kishte një botë shpirtërore të pasur dhe nuk lodhej të manifestonte ato vlera.
Të vjen keq për cdo humbje njerëzore, por kur humbin vlera të tilla të rralla, është e vështirë ta pranosh. Dani do kujtohet si një nga korifejtë e intelektualizmit shqiptar, kështu do kujtohet përherë”
Ministri i Kulturës Turizmit Rinisë dhe Sporteve, Aldo Bumci në përfundim të homazheve në Bibliotekën Kombëtare theksoi se, "sot shenohet humbja e nje aktivistt te palodhur dhe humbje e një prej zërave intelektualë".
I pranishëm në homazhe, sekretari i Përgjithshëm i LSI-së, Luan Rama e konsideroi humbjen e Klosit si humbje të një njeriu me dimensione të mëdha.
“Është një humbje e rëndë dhe e pazëvendësueshme për familjen dhe tërë opinionin. Humbja e një njeriu me dimensione të spikatura. Nderim dhe mirënjohje për gjithshka që ka bërë , sidomos në letrat shqipe. Të gjithë kemi se cfarë të gjejmë si referencë të vlerave në gjithë veprimtarinë e Klosit, për ta ruajtur si shembullin e qytetarit të vendit.”
Ndërsa për bashkëpunëtorin e tij Remzi Lani, Klosi ishte një përkthyes i jashtëzakonshëm, publicist , një mendje e lirë dhe e hapur.
Homazhet zgjaten 90 minuta.
Në orën 14:00, trupi i pajetë i Klosit do të niset drejt varrezave të Sharrës, aty ku do të prehet përjetësisht.
Publicisti Ardian Klosi u vetëvar rreth orës 21:00 të së enjtes në banesën e tij në afërsi të Liqenit Artificial, në një ambient të përshtatur si depo. Sipas policisë nga hetimet e para rezulton se 55-vjeçari kishte disa kohë që vuante nga gjendja depresive, si dhe kishte tentuar disa herë të vetëvritej.
Pak kohë më parë, Klosi u shtrua në spital pasi kishte pirë një sasi të madhe ilaçesh, por për fat ndihma e shpejtë mjekësore e shpëtoi nga vdekja. Mbrëmjen e së enjtes sapo është gjendur i vetëm në shtëpi, ka ndërmarrë aktin tragjik të vetësakrifikimit.
(d.b/BalkanWeb)
KLODIANA LALA
Vetëvrasja tragjike e Ardian Klosit e ka trishtuar pafund aktorin e madh Timo Flloko. Me dhimbje, Flloko rrëfen momentet e fundit që kaloi me publicistin, vetëm pak orë para se Dani siç e thërret ai, ndërmori aktin tragjik. Për aktorin e madh, miku i tij Ardian Klosi ishte një ishte një intelektual i klasit të parë, elitist në idetë e tija, një përkthyer i rangut të parë e një personalitet shumë dimensional. "Si njeri i madh që ishte, ai bëri një zgjidhje. Të mëdhenjtë nuk gjykohen për zgjidhjet që bëjnë", - shprehet Timo Flloko. Aktori zbardh edhe mesazhin e fundit që publicisti la për të shoqen Jutta, përpara se të vetëvritej...
Z.Flloko, jeni personi i fundit që e keni takuar të ndjerin Ardian Klosi. Si ishin momentet e fundit me të?
Vdekja ishte një fatalitet. Një gjë që në fakt, në çast nuk e besova dot dhe ende nuk e besoj. Unë zakonisht shkoj bëj shëtitje dhe tani që është hapur rruga e makinave shkoj drejt e mbërrij deri në skaj ku ndodhet shtëpia e Danit. Ndonjëherë e thërras. Ai ka një pemë jargavanësh në kopësht. Ndonjëherë e merrja në telefon dhe i thoja Dani më këput nja dy degë jargavanësh. Kemi qenë miq. Nganjëherë kemi bërë projekte bashkë, Hajnen, Gëten e Kafkën. E mora në telefon dje (të enjten); Dani je aty? Thotë; Po. Më këput nja dy degë. Kam frikë se janë tharë, po diçka ka mbetur. Mirë i thashë, po priji të gjata. Kaq ishte telefonata dhe shkoj i afrohem gardhit. Rreth orës 19:00 apo 19:30. Ishte paksa muzg. Ndërkohë dëgjoj Juttën, të shoqen (fotografja gjermane Jutta Benzenberg), që më thotë Timo hajde pije një kafe. Thashë jo, dua të vazhdoj që të eci. Nejse. Më tha dhe njëherë dhe u futa brenda. U ulëm, Dani solli jargavanët, Jutta këputi nja dy trëndafila. U ulëm dhe folëm. E pyeta a kishte qenë në Dardhë. Ishte kënaqur shumë, kishte një dy tri ditë që ishte kthyer. Tha Dardha është vend shumë i bukur. Nga lartësitë e saj mund të shohësh Olimpin. Më tha ke qenë ndonjëherë. Po kam qenë i thashë. Dardha, Qyteza e Sinica janë fshatra shumë të bukura. Biseda tjetër ishte se çfarë kishte bërë këto ditë. Tha se kam parë një ekspozitë interesante të Fatos Lubonjës. Folëm për Brehtin, të cilin donte ta ribënte në muajin maj, poezitë erotike të tij që kishim dhënë shfaqje në Black Box, në Akademinë e Arteve. Pastaj folëm për Faustin. E për mundësinë e zgjedhjes së Presidentit. Madje i thashë një moment: Ja ti mund të ishe një President potencial. Ai qeshi. Tha Jutta, po dhe unë kështu mendoj. Më mirë të jetë ndonjë femër tha. Nejse. Biseda rrodhi sërish për Faustin, për përkthimin e tij. Kjo ishte pak a shumë e gjitha, nja 15 apo 20 minuta. Një bisedë shumë e ngrohtë, por unë nuk munda të konstatoj në asnjë moment ndonjë trishtim apo melankoli në sytë e tij. Ishte shumë i qetë. Erdhi fjala për vajzën e tij (Katerina, vajza e vogël). E pyeta se çfarë do të vazhdojë. Më tha që vajza do të studiojë në Gjermani, mundet për regjizurë, mundet për diçka tjetër. Vajzën tjetër e ka në Paris (Ana, vajza e madhe). Ishte krejt normal. Më përcolli teksa dilja. I them ky vend është shumë i bukur. Edhe këtu është një natyrë e bukur. Aty tek porta, teksa po e mbyllte Jutta më thotë do zbresësh në qytet? Po i thashë unë. Po ti je me makinë e pyeta. Po më tha. Po mirë i thashë ti shko, se unë po eci sepse dua të eci. Mora lulet. Në momentin e fundit, Dani mbylli portën, i vuri ganxhën. Jutta doli, u nis me makinë. Unë i prek dorën dhe i thashë Dani më merr në telefon sepse jam i lirë këto kohë, kur të duash më merr. Gjithmonë, që kur morëm vesh që ndodhi shtrimi i tij në spital, kam dashur të tregoj sigurisht më shumë dashuri ndaj tij. Ai ishte i 'hollë' dhe e kuptonte. Në fund i thashë, këto jargavanët si diçka nga Fausti. Qeshi dhe më pa, mirë Timo do të shihemi më tha. Ky ishte fundi. Unë mora rrugën tatëpjetë. Pas afër gjysmë ore më merr motra e tij Mira dhe më tha se çfarë kishte ndodhur.
Nga shtrimi në spital e deri në momentin e fundit ju kishte lënë të kuptonit se do të shkonte deri në këtë pikë?
Kishim folur. Atëherë më kishte thënë se ka ekzagjerim në këtë se çfarë thuhet. Nuk kam dashur të flas në detaje për sëmundjen e tij dhe nuk kam folur në fakt absolutisht për të. Ka qenë një çështje "No comment!". Sigurisht nuk e kam hapur atë temë. I kam thënë je mirë?. Po jam mirë, ka thënë. Kishte nisur të ecte me biçikletë, të rikuperohej. Tani sëmundjet janë të paparashikueshme. Unë do doja të thoja këtë gjë, ai ishte një intelektual i klasit të parë, elitist në idetë e tija, një përkthyes i rangut të parë, një personalitet shumë dimensional dhe si njeri i madh që ishte, ai bëri një zgjidhje. Të mëdhenjtë nuk gjykohen për zgjidhjet që bëjnë. Sigurisht është fatalitet ikja e tij, jo vetëm për të afërmit, miqtë, por edhe për intelektualët shqiptarë, për letrat shqipe, për të ardhmen. Por ai e la hijen e personalitetit të tij që është e padiskutueshme. Iku i ri, 55 vjeç me atë kondicion fizik mund të jetonte shumë më gjatë.
Mesazhin e fundit për kë e la z.Klosi përpara se të kryente aktin tragjik?
Ai la një mesazh të shoqes. Mesazhi ishte ky. Unë po e perifrazoj siç ma tha e motra. "Kaluam shumë bukur. Ishte fjala për atë pak kohë që kaluam aty. Unë nuk mund të vazhdoj më. Kur të kthehesh eja pa vajzën". Ky ka qenë mesazhi. Këtë si kohë duhet t'ia ketë çuar në kohën ka vendosur të kryejë aktin; vetëvrasjen fatale.
Pasi u largua Flloko nga banesa e Klosit
E bija Katerina, e bija e Ardian Klosit, e ka telefonuar e para policinë duke njoftuar se babai i saj do të vetëvritej. Telefonata në polici është bërë në orën 21:00 të mbrëmjes dhe duket se përkon pikërisht me momentin kur e shoqja e publicistit, Jutta Benzenberg, mori një mesazh ku Ardiani i rrëfente se do të vetëvritej, akt të cilin e ka realizuar deri në momentin kur familjarët kanë mbërritur në shtëpi.
Teksti i mesazhit që Ardian Klosi i dërgoi të shoqes Juttës para se të vetëvritej:
"Kaluam shumë bukur. Ishte fjala për atë pak kohë që kaluam aty. Unë nuk mund të vazhdoj më. Kur të kthehesh eja pa vajzën".
Publicisti Ardian Klosi u vetëvar rreth orës 21:00 të së enjtes në banesën e tij në afërsi të Liqenit Artificial, në një ambient të përshtatur si depo. Sipas policisë nga hetimet e para rezulton se 55-vjeçari kishte disa kohë që vuante nga gjendja depresive, si dhe kishte tentuar disa herë të vetëvritej. Pak kohë më parë, Klosi u shtrua në spital pasi kishte pirë një sasi të madhe ilaçesh, por për fat ndihma e shpejtë mjekësore e shpëtoi nga vdekja. Mbrëmjen e së enjtes sapo është gjendur i vetëm në shtëpi, ka ndërmarrë aktin tragjik të vetësakrifikimit. Homazhet në nderim të publicistit Ardian Klosi do të mbahen rreth orës 12:00-14:00 tek Bibloteka Kombëtare. Në orën 14:00, trupi i pajetë i Klosit do të niset drejt varrezave të Sharrës, aty ku do të prehet përjetësisht.
(d.b/GazetaShqiptare/BalkanWeb)
Gjuhëtarja Ledi Shamku i përgjigjet e përlotur interesimin tonë. Për të Ardian Klosi, që ajo e thërriste Dani, ishte miku më i mirë.
“Ishte i vetmi shok i vërtetë që kisha, të tjerët thjesht i kam të njohur. Nuk ia fal dot vetes që nuk i ndenja më pranë Danit, ka për të qenë brengë e gjatë, por m’u duk mirë. Kam një peng në zemër, që do të më gërryejë gjithë jetën. Më mori para dy ditësh në telefon dhe nuk iu përgjigja se isha në komision. As këtë nuk ia fal vetes kurrë, sepse unë nuk e telefonova më...”, tregon ajo përmes ngashërimeve.
Shamku shprehet se, takimi i fundit me Danin ka qenë para pasditja e para 5-6 ditëve dhe aty ai i ka shprehur dëshirën t’i kthehej albanologjisë, madje donte të fillonte punë në Institutin e Gjuhësisë, por njëkohësisht mendonte t’i rikthehej mësimdhënies duke edukuar brezin e ri të studentëve me leksione në fakultet.
Shamku rrëfen se, publicisti Klosi s’donte të merrej më me të huaj. “E ndjeva zërin që i dridhej, por m’u duk se i kishte kaluar problemet. Kishte një tufë planesh në duar, po mblidhte për të botuar më të mirat shkrime të Aleksandër Xhuvanit dhe rrëfimet e të vjetërve mbi kalanë e Elbasanit”, përfundon ajo.
(GazetaShqiptare/BalkanWeb)
Shkrimi i fundit para vdekjes nga Ardian Klosi
Shkrimi i mëposhtëm është publikuar më 2 prill 2012 dhe ishte i fundit që u shkrua nga i ndjeri Ardian Klosi.
Një njëmijëvjeçar e gjysmë
Nga Ardian Klosi
Ka dalë para pak kohësh pranë shtëpisë botuese Pusted në Regensburg të Gjermanisë një vepër e përmasave të mëdha për historinë e Ballkanit: Historia e Europës Juglindore – nga mesjeta e hershme deri në ditët e sotme, nën kujdesin e Konrad Clewingut dhe Oliver Jens Schmittit.
Institucione botuese të këtij bleu voluminoz që përfshin 840 faqe të një tipografie të imët, janë Instituti i Europës Juglindore në Regensburg dhe Instituti i Historisë së Europës Lindore në Vjenë. Konrad Clewing, i datëlindjes 1967 është studiues i historisë së kohës së re në vendet e Ballkanit dhe nëndrejtor i institutit të Regensburgut, ndërsa Oliver Jens Schmitti, i mirënjohur në vendin tonë për librat “Arbëria venedike” dhe “Skënderbeu”, lindur më 1973, është studiues i arealit ballkanik për mesjetën por edhe kohën e re, profesor i institutit vjenez, njëkohësisht anëtar i Akademisë së Shkencave të Austrisë.
Grupi i autorëve përgatitës përfshin veç dy historianëve të lartpërmendur edhe: Ulf Brunnbauerin, Markus Kollerin, Peter Mario Kreuterin, Wim van Meursin, Michael Portmanin, Günter Prinzingun, Gottfried Schrammin, Holm Sundhausenin, Betrix Romhányin, Harald Rothin dhe Daniel Ursprungun.
Anekse të këtij vëllimi janë: një tabelë me konkordancat e toponimeve kryesore të rajonit; një listë e ngjarjeve më të rëndësishme për epokën nën vështrim, një parathënie e dy profesorëve përgatitës, një bibliografi e përgjithshme, indeksi i personave të përmendur dhe një kapitull hartografik me 16 harta me ngjyra e po aq në bardhezi.
Libri duhet përshëndetur për disa arsye: Ai vijon traditën më të mirë të historiografisë së gjuhës gjermane me objekt Europën Juglindore; autorët e tij janë jo vetëm historianë të tablove të gjera por edhe specialistë të ngushtë për vende dhe periudha të caktuara; së treti, mënyra e trajtimit është e çliruar nga çdollojpartiprije e sidomos këndvështrimi të ngushtë nacionalist.
Katërmbëdhjetë nënndarjet kryesore të vëllimit janë si vijon: 1. Europa Juglindore: hapësirë dhe histori; 2. Nga 500 në 900 mbi truallin e spastruar romak: aleanca politike-ushtarake dhe krishterizimi i dytë (kapitull i shkruar nga Gottfried Schramm, i mirënjohur për librin e tij mbi besët dhe teorinë e prejardhjes së shqiptarëve prej tyre); 3. Sundimi perandorak dhe konsolidimi brendarajonal në mesjetën e lartë: Bizanti dhe bota e shteteve të Europës Juglindore; 4. Mesjeta e vonë në Europën Juglindore (me bashkautorë O.J. Schmitt dhe D. Ursprung); 5. Europa Juglindore nën shenjën e sundimit perandorak: Perandoria osmane nga shek. 16 në shek. 18; 6. Nën shenjën e sundimit perandorak: Europa Juglindore nën sundimin e krishterë në fillimet e Kohës së Re (bashkautorë Harald Roth dhe O.J. Schmitt); 7. Shoqëria dhe kultura në Europën Juglindore nga fillimi i shek. 19 deri në mes të shek. 20; 8. Sistemi i shteteve dhe veprimi brendashtetëror në një hapësirë multikulturore: Europa Juglindore në shekullin e gjatë të 19 (shkruar nga K. Clewing); 9. Historia politike e Europës Juglindore nga 1918 deri më 1945; 11. Shoqëria dhe shndërrimi shoqëror në Europën Juglindore pasi vitit 1945; 12. Ndërtimi i kombeve dhe nacionalizmi në Europën Juglindore (shkruar nga K. Clewing); 13. Krizë, stabilizim dhe integrim: historia politike e Europës Juglindore pas fundit të socializmit, e në mbyllje 14. Epilog: shtresëzimet kohore të së tashmes në rajon (nga dy përgatitësit).
Si mund të përkufizohet rajoni?
Njëra nga përgjigjet, shkruajnë autorët, mund të ishte: Ajo pjesë e Europës që ka nënndarjet më të shumta gjuhësore dhe kulturore. Është një hapësirë që përfshin gjithë çka shkon nga Hungaria historike në Egje e në Bosfor, me rreth 100 milionë banorë, një e treta e të cilëve flet gjuhë sllave, rreth 24 milionë flasin rumanisht, nga rreth 10 milionë flasin hungarisht, greqisht, turqisht, rreth 6,5 milionë flasin shqip, pa përmendur folës të grupeve më të vogla gjuhësore.
Sado që rajoni mund të shihet si njësi historike, atij nuk mund t’i përfytyrojmë kufij të ngurtë, përkundrazi, duhen theksuar breza të gjerë kalimtarë që e lidhin p.sh. në drejtim veriperëndimor me Europën Qendrore gjermane, në verilindje me hapësirën sllavoperëndimore e lindore, në perëndim me zonën adriatike që ka vulën italiane, ndërsa në juglindje me Azinë e afërme. Kufij të palëvizur gjeografikë Europa Juglindore ka vetëm me detet…
Përse jo histori vendesh të veçanta?
Historia e Europës Juglindore nuk mund të jetë një renditje historish të veçanta kombëtare. Shumica e shteteve kombëtare në këtë rajon janë relativisht të reja, identitetet përkatëse kombëtare (por jo të gjitha identitetet etnike-kulturore) janë, ashtu si në pjesë të tjera të Europës, rezultat i zhvillimeve nga shek. 19 në shek. 21. E sidomos renditja e historive të veçanta kombëtare do të fshihte ato tipare të shumta të përbashkëta që dallojnë hapësirën historike Europë Juglindore, të cilat i kapërcejnë kufijtë gjuhësorë dhe etnike. Një mënyrë të vështruari kombëtare do të dështonte edhe për shkak të larmisë etnike e fetare, që aq shumë është shkatërruar në shek. 19 e 20, si dhe për shkak të mungesës së hapësirave të mëdha homogjene etnike.
Përse nis kjo histori në mesjetën e hershme?
Përjashtimi i lashtësisë u bë mbi bazën e një konvencioni, i cili lidhet me kompetencat e historianëve autorë. Hartuesit shpresojnë që një botim i ardhshëm të mbulojë epokën antike; ata theksojnë se janë të vetëdijshëm për nënshtresën e kulturës mesdhetare, përveç asaj greke të lashtë, në rajonin europianojuglindor – ndryshe nga bota e sllavëve të lindjes ose të perëndimit; gjithashtu për lidhjen gjuhësore që kanë me lashtësinë grekët, rumunët e arumunët si dhe shqiptarët.
Gjithsesi, fillimi me mesjetën e hershme e ka dhe një përligjje: Shumë më tepër sesa në pjesën perëndimore të Perandorisë romake, shpërbërja e perandorisë së Lindjes në thuajse gjithë Europën Juglindore ishte një prerje e thellë. Më pak shtegtimet gjermanike dhe shumë më tepër zaptimi i tokave prej sllavëve dhe dyndjet e popujve të stepave (sikurse ishin hunët, avarët, protobullgarët, magjarët) i shkatërruan thuajse krejtësisht qytetërimin e antikitetit të vonë, botën e qyteteve dhe kishën e krishterë si bartëse të kulturës, duke e ndryshuar nga shek. 6 në shek. 10 prej themeli fytyrën gjuhësore dhe kulturore të Panonisë e të Gadishullit ballkanik.
S’na mbetet veç të urojmë në një të ardhme të afërt një botim të plotë në shqip të kësaj vepre sa informuese aq dhe profesionale në tablotë dhe analizat që shtjellon. (Shkrimi i botua tek Shekulli)
Një njëmijëvjeçar e gjysmë
Nga Ardian Klosi
Ka dalë para pak kohësh pranë shtëpisë botuese Pusted në Regensburg të Gjermanisë një vepër e përmasave të mëdha për historinë e Ballkanit: Historia e Europës Juglindore – nga mesjeta e hershme deri në ditët e sotme, nën kujdesin e Konrad Clewingut dhe Oliver Jens Schmittit.
Institucione botuese të këtij bleu voluminoz që përfshin 840 faqe të një tipografie të imët, janë Instituti i Europës Juglindore në Regensburg dhe Instituti i Historisë së Europës Lindore në Vjenë. Konrad Clewing, i datëlindjes 1967 është studiues i historisë së kohës së re në vendet e Ballkanit dhe nëndrejtor i institutit të Regensburgut, ndërsa Oliver Jens Schmitti, i mirënjohur në vendin tonë për librat “Arbëria venedike” dhe “Skënderbeu”, lindur më 1973, është studiues i arealit ballkanik për mesjetën por edhe kohën e re, profesor i institutit vjenez, njëkohësisht anëtar i Akademisë së Shkencave të Austrisë.
Grupi i autorëve përgatitës përfshin veç dy historianëve të lartpërmendur edhe: Ulf Brunnbauerin, Markus Kollerin, Peter Mario Kreuterin, Wim van Meursin, Michael Portmanin, Günter Prinzingun, Gottfried Schrammin, Holm Sundhausenin, Betrix Romhányin, Harald Rothin dhe Daniel Ursprungun.
Anekse të këtij vëllimi janë: një tabelë me konkordancat e toponimeve kryesore të rajonit; një listë e ngjarjeve më të rëndësishme për epokën nën vështrim, një parathënie e dy profesorëve përgatitës, një bibliografi e përgjithshme, indeksi i personave të përmendur dhe një kapitull hartografik me 16 harta me ngjyra e po aq në bardhezi.
Libri duhet përshëndetur për disa arsye: Ai vijon traditën më të mirë të historiografisë së gjuhës gjermane me objekt Europën Juglindore; autorët e tij janë jo vetëm historianë të tablove të gjera por edhe specialistë të ngushtë për vende dhe periudha të caktuara; së treti, mënyra e trajtimit është e çliruar nga çdollojpartiprije e sidomos këndvështrimi të ngushtë nacionalist.
Katërmbëdhjetë nënndarjet kryesore të vëllimit janë si vijon: 1. Europa Juglindore: hapësirë dhe histori; 2. Nga 500 në 900 mbi truallin e spastruar romak: aleanca politike-ushtarake dhe krishterizimi i dytë (kapitull i shkruar nga Gottfried Schramm, i mirënjohur për librin e tij mbi besët dhe teorinë e prejardhjes së shqiptarëve prej tyre); 3. Sundimi perandorak dhe konsolidimi brendarajonal në mesjetën e lartë: Bizanti dhe bota e shteteve të Europës Juglindore; 4. Mesjeta e vonë në Europën Juglindore (me bashkautorë O.J. Schmitt dhe D. Ursprung); 5. Europa Juglindore nën shenjën e sundimit perandorak: Perandoria osmane nga shek. 16 në shek. 18; 6. Nën shenjën e sundimit perandorak: Europa Juglindore nën sundimin e krishterë në fillimet e Kohës së Re (bashkautorë Harald Roth dhe O.J. Schmitt); 7. Shoqëria dhe kultura në Europën Juglindore nga fillimi i shek. 19 deri në mes të shek. 20; 8. Sistemi i shteteve dhe veprimi brendashtetëror në një hapësirë multikulturore: Europa Juglindore në shekullin e gjatë të 19 (shkruar nga K. Clewing); 9. Historia politike e Europës Juglindore nga 1918 deri më 1945; 11. Shoqëria dhe shndërrimi shoqëror në Europën Juglindore pasi vitit 1945; 12. Ndërtimi i kombeve dhe nacionalizmi në Europën Juglindore (shkruar nga K. Clewing); 13. Krizë, stabilizim dhe integrim: historia politike e Europës Juglindore pas fundit të socializmit, e në mbyllje 14. Epilog: shtresëzimet kohore të së tashmes në rajon (nga dy përgatitësit).
Si mund të përkufizohet rajoni?
Njëra nga përgjigjet, shkruajnë autorët, mund të ishte: Ajo pjesë e Europës që ka nënndarjet më të shumta gjuhësore dhe kulturore. Është një hapësirë që përfshin gjithë çka shkon nga Hungaria historike në Egje e në Bosfor, me rreth 100 milionë banorë, një e treta e të cilëve flet gjuhë sllave, rreth 24 milionë flasin rumanisht, nga rreth 10 milionë flasin hungarisht, greqisht, turqisht, rreth 6,5 milionë flasin shqip, pa përmendur folës të grupeve më të vogla gjuhësore.
Sado që rajoni mund të shihet si njësi historike, atij nuk mund t’i përfytyrojmë kufij të ngurtë, përkundrazi, duhen theksuar breza të gjerë kalimtarë që e lidhin p.sh. në drejtim veriperëndimor me Europën Qendrore gjermane, në verilindje me hapësirën sllavoperëndimore e lindore, në perëndim me zonën adriatike që ka vulën italiane, ndërsa në juglindje me Azinë e afërme. Kufij të palëvizur gjeografikë Europa Juglindore ka vetëm me detet…
Përse jo histori vendesh të veçanta?
Historia e Europës Juglindore nuk mund të jetë një renditje historish të veçanta kombëtare. Shumica e shteteve kombëtare në këtë rajon janë relativisht të reja, identitetet përkatëse kombëtare (por jo të gjitha identitetet etnike-kulturore) janë, ashtu si në pjesë të tjera të Europës, rezultat i zhvillimeve nga shek. 19 në shek. 21. E sidomos renditja e historive të veçanta kombëtare do të fshihte ato tipare të shumta të përbashkëta që dallojnë hapësirën historike Europë Juglindore, të cilat i kapërcejnë kufijtë gjuhësorë dhe etnike. Një mënyrë të vështruari kombëtare do të dështonte edhe për shkak të larmisë etnike e fetare, që aq shumë është shkatërruar në shek. 19 e 20, si dhe për shkak të mungesës së hapësirave të mëdha homogjene etnike.
Përse nis kjo histori në mesjetën e hershme?
Përjashtimi i lashtësisë u bë mbi bazën e një konvencioni, i cili lidhet me kompetencat e historianëve autorë. Hartuesit shpresojnë që një botim i ardhshëm të mbulojë epokën antike; ata theksojnë se janë të vetëdijshëm për nënshtresën e kulturës mesdhetare, përveç asaj greke të lashtë, në rajonin europianojuglindor – ndryshe nga bota e sllavëve të lindjes ose të perëndimit; gjithashtu për lidhjen gjuhësore që kanë me lashtësinë grekët, rumunët e arumunët si dhe shqiptarët.
Gjithsesi, fillimi me mesjetën e hershme e ka dhe një përligjje: Shumë më tepër sesa në pjesën perëndimore të Perandorisë romake, shpërbërja e perandorisë së Lindjes në thuajse gjithë Europën Juglindore ishte një prerje e thellë. Më pak shtegtimet gjermanike dhe shumë më tepër zaptimi i tokave prej sllavëve dhe dyndjet e popujve të stepave (sikurse ishin hunët, avarët, protobullgarët, magjarët) i shkatërruan thuajse krejtësisht qytetërimin e antikitetit të vonë, botën e qyteteve dhe kishën e krishterë si bartëse të kulturës, duke e ndryshuar nga shek. 6 në shek. 10 prej themeli fytyrën gjuhësore dhe kulturore të Panonisë e të Gadishullit ballkanik.
S’na mbetet veç të urojmë në një të ardhme të afërt një botim të plotë në shqip të kësaj vepre sa informuese aq dhe profesionale në tablotë dhe analizat që shtjellon. (Shkrimi i botua tek Shekulli)
Qosja: Vdekjen na e shkaktoi ndotësia politike
Një nga personalite tet më të shquara të letrave shqipe, shkrimtari,
historiani dhe studjuesi, Rexhep Qosja e cilësoi një humbje të madhe
ndarjen e parakohëshme nga jeta të publicistit, Ardian Klosi. Sipas tij
kjo vdekje u shkaktua nga ndotësitë politike e intelektuale që sipas
Qoses kanë pushtuar shoqërinë shqiptare. “Më pikëlloi shumë vdekja e
Ardian Klosit. Ajo është vdekje për pikëllim të thellë e të
përgjithshëm, sepse ajo është vdekje e shkaktuar prej ndotësive politike
e intelektuale që e kanë pushtuar jetën shqiptare sot. I veçantë me
sjellje e me mendime, ai s’mund të pajtohej me këto ndotësi. Vdekja e
tij e papritur është dënimi më i madh që i shqiptohet kësaj rënie të
tmerrshme morale, politike dhe intlektuale në jetën tonë të sotme”, u
shpreh dje shkrimtari i njohur, Rexhep Qosja.
(d.b/GSH/BalkanWeb)
(d.b/GSH/BalkanWeb)
Papafingoja e krismës së thatë
NGA: EDI RAMA
Jemi tallur shpesh kahera me të papërmbajtur gaz për vdekjen e gjithnjë e
tallura mbaronte me hamend-jen se cili nga të dy do të shkruante
obituarin e tjetrit . Sikur s’vete të të lëvdonj kur të vdesësh se do ta
bëjnë të tërë, ndaj lermë të vdes unë më i pari, më thosh doktori, e
aman, shtyhej Dani më tutje, mos më lëvdo e bëj çmos t’i pengosh sa të
mundësh të më lëvdojnë, se do të detyrohem të ngrihem nga varri e t’i
bënj ta ndërrojnë menjëherë pllakën, nuk i duronj dot lëvdatat e tyre
teksa më kallin në dhe e unë s’u gjegjem dot.
***
Ishte ilaç i fortë doktor Klosi, kështu e thërrisja e kështu i’a kam të shkruar edhe emrin në celuarin nga e thirra për të fundit herë mbrëmë që s’ma hapi e s’ma hapi të tijin në ato dekika tmerri, kur zilja e vet binte e binte në shtëpinë buzë liqenit po ku i measnjëtëpërngjasuarin mik i shtrenjtë, kishte lënë vetëm trupin e varur në Papafingon e Krismës së Thatë. Krisma e Thatë ishte bërë pjesë e lojës sonë të fjalëve për vdekjen qyshse me duart e tij që s’u binin veç tasteve të kompjuterit, po kapnin edhe gurë për të bërë mure edhe vegla për të prerë e latuar dërrasa dhe sajuar dyshemera e dritare, doktor Klosi ishte duke e ndërtuar me kursime e hope atë shtëpi të paqme, larg Tiranës e mes ullishtave që u bënë makthi i tij i madh ngaqë i zhbëheshin vit pas viti para syve prej furisë barbare të ndërtimeve mbi liqen. Më ngjiti deri lart mes të qeshurash në kantierin e tij prej ustai sqimatar, duke më treguar se si kishte përzënë muratorë të pagdhendur e marangozë çaprazë, ngase i kishte ardhur në majë të hundës se sa keq silleshin me gurët e me turrën e dërrasave të palatuara, e më tregoi atë ditë edhe papafingon që shikonte nga liqeri, një dhomë e vogël ku ai parashihte vendin ideal të shkrimtarisë arratiake. S’do ta harroj kurrë si u var prej të qeshurës së tij buçitëse mbi parvazin ende pa dritare, kur i thashë këtë e paske bërë për t’ia dhënë vetes me një krisëm të thatë teksa mbi liqer ka rënë muzgu i thellë e dëgjohen së largu krrakrrakrratë e zgalemëve të errësirës. Hyri kësisoj Kërcitja e Thatë në lumin e shakave tona ku na bashkangjitej hera – herës për lundrim edhe Kujtim Spahiu, miku i pandashëm i fëmijërisë së Danit, kitarristi i famshëm i petroninsave të Maturës ’72, në një trio që mbante me barkun në dorë prej të qeshurave shpërthyese tavolinat e ziafeteve tona të herahershme me miq. Madje para ca vitesh, në një artikull therës të radhës mbi masakrën mjedisore doktori e pat përdorur në fund Krismën e Thatë dhe, si fare rrallë për shkrimet e veta, më pat marrë në telefon për të më thënë duke qeshur, lexoje lexoje se do kënaqesh andej nga fundi po s’u kënaqe që nga fillimi.
***
Kishte shumë të mira doktor Klosi, shumë punë të mira bëri e shumë të tjera u mundua të bënte pa i’a dalë dot, kështu që e di fort mirë se s’do t’i pengonja assesi njerëzit e zgjuar ta lëvdojnë për bëmat e tij në këtë ditë të shakasë së vet më të rëndë dhe prandaj as mundimin nuk do ta marr sado të më mërzitet, le të ngrihet e t’ua thotë vetë pot ë dojë lermëni rehat, por duke e mbajtur fjalën e dhënë për të mos e lëvduar unë vetë në ikje të tij nuk rrinj dot pa e treguar, jo për ta lëvduar jo, një të mirë që s’besoj se do t’ia vërë kush në dukje ngase pakkush e ka njohur prej fare afër siç unë pata fatin. Eshtë një e mirë e rrallë, shumë e rrallë, e mira e mendjeve të bekuara prej një bujarie të rrallë të perëndisë, që rrallë shumë e kam ndeshur në këtë jetë edhe pse jo rrallë jeta ma ka sjellë të takonj njerëz mendjendritur, e mira e një ane tjetër të sensit të lindur të ironisë që sivëllai im i shtrenjtë e kishte me pash. Ironizimi i vetvetes, material i rrallë e prandaj fort i çmuar i minierës së mendjes njerëzore, që i jep njeriut të bekuar me këtë pasuri fuqinë e jashtëzakonshme të të mospasurit kurrë frikë nga frika e as nga vdekja, të të qenit gjithnjë i lehtë pupël prej vetëdijes së përkohshmërisë mbi këtë tokë dhe ndaj edhe asnjëherë ngurrues për t’u përballur sy më sy me idiotësinë njerëzore apo për ta refuzuar me shpoti banalitetin e së përditshmes, e sidomos i jep fuqinë e të bërit pafundësisht xhibla me vdekjen si në një lojë kukamçefthi brenda mendjes.
***
Ishte gjenuin doktori në gjithçka bënte po edhe në gjithçka ëndërronte për këtë vend, e donte Shqipërinë pa hile, i’a donte historinë këtij dheu pa lajlet e lujlet e mbivendosura mbi lëkurën e vet si makijazhe vulgare, i’a donte deri thellë në zemër bukuritë e vrazhda e prandaj u dha prej vitesh me të gjithë fuqinë e qënies së brishtë në mbrojtjen e tyre prej furisë barbare mbi Shqipëri, i’a donte të tëra hiret gjuhës shqipe ai e kështu ndodhi që u përpoq shumë qysh në krye të herës të shtonte diçka të vyer në vandakun e letrave të saj, i donte si nuk i donte edhe njerëzit Dani, i donte në mënyrën e tij dhe them se i donte më shumë se shumë ndër ata që dashurinë për tjetrin dinë ta nxjerrin lehtësisht në sipërfaqe ndryshe nga ai. Por mbi të gjitha Dani ishte gjenuin në të jetuarit e jetës si një mundësi që duhet marrë seriozisht, po pa e marrë veten aq seriozisht sa të jepesh pas kotësive të kësaj bote derisa të harrosh se në këtë botë ke ardhur për të menduar, kuptuar, dhënë dashuri e mund, qeshur dhe ikur duke jetuar, jo për të marrë më shumë e më shumë dhe ende më shumë akoma se ç’të duhet dhe për të ndenjur mbi tokë përjetësisht, e prandaj edhe shakanë më të madhe ai nuk e bëri me tjetërkënd po me veten, dhe nuk e bëri vetëm po bashkë me vdekjen, të cilën në fund e talli keq duke i dhënë fund kukamçefthit me të pa lejuar që ditën e hyrjes në shtëpinë e fundme ta vendoste ajo, Madhëria e Gjithëfuqishme mbi kohën, e jo ai, doktor Klosi, vdekëtari i gjithëvetëdijshëm për përkohshmërinë e vet.
***
Nuk e di doktor a i qëndrova deri këtu ekzigjencës sate të vjetër për mos të të lëvduar nëse ti do të ikje i pari, por një gjë duhet ta dish Dan, me këtë shaka të rëndë plumb që bëre do ta kesh të pamundur përgjithnjë të harrohesh këtyre anëve për punët e mira që bëre siç unë e di fort mirë se ti do të kishe dëshiruar në fakt të ndodhte. E tani lejomë të të them edhe diçka tjetër, mua vetë ma ke punuar keq fare sot duke ma bërë të pamundur të të kërkoj mendim për çka kam shkruar për ty, siç bëja gjithnjë për skripturat më të posaçme dhe siç nuk do të bëj më dot kurrë paskëtaj kur në mbarim të çdo skripture nga ato që lypin dritën e syve të tu në fund, do të më dërgosh vetëm jehonën e të qeshurës së tallaztë të Papafingos së Krismës së Thatë në vend të vërejtjeve të tua prej ustai të dorës më të parë. Dhe më e tmerrshmja është se sipas teje, do të duhet të qesh edhe unë njësoj si atë ditë atje buzë parvazit e si ngahera xhanëm me ty. Po s’do ta bëj dot më tani që s’je, e di pse? Sepse, mes ne të dyve, më i miri për ta merituar jetën po edhe ai i patrembshmi nga hija e vdekjes ishe ti sivëllai im.
***
Me lotë të urryer në sy, të dëshiroj me të gjitha fuqitë e shpirtit që atje ku tanimë ke mbërritur doktor Klosi, të gjesh përveç mungesës së shumëpritur të vulgaritetit e të plehrave të kësaj bote, një e nga një edhe të gjithë ata që me dhuntitë e tua i ringjalle apo ëndërroje t’i ringjallje përmes shqipes sate të mrekullueshme.
***
Ishte ilaç i fortë doktor Klosi, kështu e thërrisja e kështu i’a kam të shkruar edhe emrin në celuarin nga e thirra për të fundit herë mbrëmë që s’ma hapi e s’ma hapi të tijin në ato dekika tmerri, kur zilja e vet binte e binte në shtëpinë buzë liqenit po ku i measnjëtëpërngjasuarin mik i shtrenjtë, kishte lënë vetëm trupin e varur në Papafingon e Krismës së Thatë. Krisma e Thatë ishte bërë pjesë e lojës sonë të fjalëve për vdekjen qyshse me duart e tij që s’u binin veç tasteve të kompjuterit, po kapnin edhe gurë për të bërë mure edhe vegla për të prerë e latuar dërrasa dhe sajuar dyshemera e dritare, doktor Klosi ishte duke e ndërtuar me kursime e hope atë shtëpi të paqme, larg Tiranës e mes ullishtave që u bënë makthi i tij i madh ngaqë i zhbëheshin vit pas viti para syve prej furisë barbare të ndërtimeve mbi liqen. Më ngjiti deri lart mes të qeshurash në kantierin e tij prej ustai sqimatar, duke më treguar se si kishte përzënë muratorë të pagdhendur e marangozë çaprazë, ngase i kishte ardhur në majë të hundës se sa keq silleshin me gurët e me turrën e dërrasave të palatuara, e më tregoi atë ditë edhe papafingon që shikonte nga liqeri, një dhomë e vogël ku ai parashihte vendin ideal të shkrimtarisë arratiake. S’do ta harroj kurrë si u var prej të qeshurës së tij buçitëse mbi parvazin ende pa dritare, kur i thashë këtë e paske bërë për t’ia dhënë vetes me një krisëm të thatë teksa mbi liqer ka rënë muzgu i thellë e dëgjohen së largu krrakrrakrratë e zgalemëve të errësirës. Hyri kësisoj Kërcitja e Thatë në lumin e shakave tona ku na bashkangjitej hera – herës për lundrim edhe Kujtim Spahiu, miku i pandashëm i fëmijërisë së Danit, kitarristi i famshëm i petroninsave të Maturës ’72, në një trio që mbante me barkun në dorë prej të qeshurave shpërthyese tavolinat e ziafeteve tona të herahershme me miq. Madje para ca vitesh, në një artikull therës të radhës mbi masakrën mjedisore doktori e pat përdorur në fund Krismën e Thatë dhe, si fare rrallë për shkrimet e veta, më pat marrë në telefon për të më thënë duke qeshur, lexoje lexoje se do kënaqesh andej nga fundi po s’u kënaqe që nga fillimi.
***
Kishte shumë të mira doktor Klosi, shumë punë të mira bëri e shumë të tjera u mundua të bënte pa i’a dalë dot, kështu që e di fort mirë se s’do t’i pengonja assesi njerëzit e zgjuar ta lëvdojnë për bëmat e tij në këtë ditë të shakasë së vet më të rëndë dhe prandaj as mundimin nuk do ta marr sado të më mërzitet, le të ngrihet e t’ua thotë vetë pot ë dojë lermëni rehat, por duke e mbajtur fjalën e dhënë për të mos e lëvduar unë vetë në ikje të tij nuk rrinj dot pa e treguar, jo për ta lëvduar jo, një të mirë që s’besoj se do t’ia vërë kush në dukje ngase pakkush e ka njohur prej fare afër siç unë pata fatin. Eshtë një e mirë e rrallë, shumë e rrallë, e mira e mendjeve të bekuara prej një bujarie të rrallë të perëndisë, që rrallë shumë e kam ndeshur në këtë jetë edhe pse jo rrallë jeta ma ka sjellë të takonj njerëz mendjendritur, e mira e një ane tjetër të sensit të lindur të ironisë që sivëllai im i shtrenjtë e kishte me pash. Ironizimi i vetvetes, material i rrallë e prandaj fort i çmuar i minierës së mendjes njerëzore, që i jep njeriut të bekuar me këtë pasuri fuqinë e jashtëzakonshme të të mospasurit kurrë frikë nga frika e as nga vdekja, të të qenit gjithnjë i lehtë pupël prej vetëdijes së përkohshmërisë mbi këtë tokë dhe ndaj edhe asnjëherë ngurrues për t’u përballur sy më sy me idiotësinë njerëzore apo për ta refuzuar me shpoti banalitetin e së përditshmes, e sidomos i jep fuqinë e të bërit pafundësisht xhibla me vdekjen si në një lojë kukamçefthi brenda mendjes.
***
Ishte gjenuin doktori në gjithçka bënte po edhe në gjithçka ëndërronte për këtë vend, e donte Shqipërinë pa hile, i’a donte historinë këtij dheu pa lajlet e lujlet e mbivendosura mbi lëkurën e vet si makijazhe vulgare, i’a donte deri thellë në zemër bukuritë e vrazhda e prandaj u dha prej vitesh me të gjithë fuqinë e qënies së brishtë në mbrojtjen e tyre prej furisë barbare mbi Shqipëri, i’a donte të tëra hiret gjuhës shqipe ai e kështu ndodhi që u përpoq shumë qysh në krye të herës të shtonte diçka të vyer në vandakun e letrave të saj, i donte si nuk i donte edhe njerëzit Dani, i donte në mënyrën e tij dhe them se i donte më shumë se shumë ndër ata që dashurinë për tjetrin dinë ta nxjerrin lehtësisht në sipërfaqe ndryshe nga ai. Por mbi të gjitha Dani ishte gjenuin në të jetuarit e jetës si një mundësi që duhet marrë seriozisht, po pa e marrë veten aq seriozisht sa të jepesh pas kotësive të kësaj bote derisa të harrosh se në këtë botë ke ardhur për të menduar, kuptuar, dhënë dashuri e mund, qeshur dhe ikur duke jetuar, jo për të marrë më shumë e më shumë dhe ende më shumë akoma se ç’të duhet dhe për të ndenjur mbi tokë përjetësisht, e prandaj edhe shakanë më të madhe ai nuk e bëri me tjetërkënd po me veten, dhe nuk e bëri vetëm po bashkë me vdekjen, të cilën në fund e talli keq duke i dhënë fund kukamçefthit me të pa lejuar që ditën e hyrjes në shtëpinë e fundme ta vendoste ajo, Madhëria e Gjithëfuqishme mbi kohën, e jo ai, doktor Klosi, vdekëtari i gjithëvetëdijshëm për përkohshmërinë e vet.
***
Nuk e di doktor a i qëndrova deri këtu ekzigjencës sate të vjetër për mos të të lëvduar nëse ti do të ikje i pari, por një gjë duhet ta dish Dan, me këtë shaka të rëndë plumb që bëre do ta kesh të pamundur përgjithnjë të harrohesh këtyre anëve për punët e mira që bëre siç unë e di fort mirë se ti do të kishe dëshiruar në fakt të ndodhte. E tani lejomë të të them edhe diçka tjetër, mua vetë ma ke punuar keq fare sot duke ma bërë të pamundur të të kërkoj mendim për çka kam shkruar për ty, siç bëja gjithnjë për skripturat më të posaçme dhe siç nuk do të bëj më dot kurrë paskëtaj kur në mbarim të çdo skripture nga ato që lypin dritën e syve të tu në fund, do të më dërgosh vetëm jehonën e të qeshurës së tallaztë të Papafingos së Krismës së Thatë në vend të vërejtjeve të tua prej ustai të dorës më të parë. Dhe më e tmerrshmja është se sipas teje, do të duhet të qesh edhe unë njësoj si atë ditë atje buzë parvazit e si ngahera xhanëm me ty. Po s’do ta bëj dot më tani që s’je, e di pse? Sepse, mes ne të dyve, më i miri për ta merituar jetën po edhe ai i patrembshmi nga hija e vdekjes ishe ti sivëllai im.
***
Me lotë të urryer në sy, të dëshiroj me të gjitha fuqitë e shpirtit që atje ku tanimë ke mbërritur doktor Klosi, të gjesh përveç mungesës së shumëpritur të vulgaritetit e të plehrave të kësaj bote, një e nga një edhe të gjithë ata që me dhuntitë e tua i ringjalle apo ëndërroje t’i ringjallje përmes shqipes sate të mrekullueshme.
No comments:
Post a Comment