Dokumenti sekret i Presidiumit, raport për Enverin: Sa kemi vrarë nga ‘52 në ‘77

Dokumenti sekret i Presidiumit të Kuvendit Popullor.
“Të ekzekutuarit për krime politike janë dyfishi i atyre për krime ordinere”
“Sa kemi vrarë, pse i kemi vrarë?” Në mbyllje të vitit ‘77, kur mbyllej kapitull i kryqëzatës ndaj të ashtuquajturve armiq në ushtri, në ekonomi, në fushën e artit e të kulturës, Enver Hoxha, njeriu që kishte ideuar gijotinën kundër tyre, u kujtua të zyrtarizojë bilancet e viktimave me statistikat përkatëse.
Interesimi për numrin e të vrarëve këtë herë, ndryshe nga më parë, shoqërohej me një “Pse” të madhe, që parakuptonte arsyet e ndëshkimeve fatale. Ajo që i paraqitën në zyrë, me shifrat e “të korrave” të luftës së klasave, konfirmonte një “armatë” të tërë të ekzekutuarish, ku pjesa e luanit u përkiste të dënuarve politikë: 6.937 syresh vetëm në 25 vitet e fundit! Përtej kësaj, raporti sekret që Presidiumi i Kuvendit Popullor i adresonte Enver Hoxhës në dhjetor të vitit ‘77 përmbante një mori statistikash me të dhëna e detaje për pjesën më makabre të krimeve të diktaturës së proletariatit. Dokumenti me firmën e Spiro Kolekës “Mbi dënimet me vdekje nga viti 1952 deri në nëntëmujorin e vitit 1977”, i zbuluar së fundi nga “Panorama” në Arkivin Qendror të Shtetit, ka qenë i rezervuar vetëm për anëtarët e Byrosë Politike. Qysh në krye të tij, raportuesi vë në vëmendje të Komandantit se gjatë studimit të realizuar sipas porosisë së tij në bashkëpunim me Gjykatën e Lartë, ka rezultuar se në periudhën 1952-1977 janë dhënë 6.937 ndëshkime, për të cilat ligji parashikon dënimin me vdekje, nga të cilat 3.347 për krime kundër shtetit, 1.424 për vrasje me dashje dhe 2.166 për përvetësim të pasurisë socialiste. Në argumentin që u referohej statistikave, numri dy i Presidiumit të Kuvendit Popullor shtjellonte arsyet e shifrave në rritje të të dënuarve për krime kundër shtetit (sabotim, arratisje, puç), të cilat, siç vëren ai, shkonin sa dyfishi i atyre për krimin e vrasjes dhe përvetësimit të pasurisë socialiste. Sipas logjikës së Kolekës, suksesi i goditjes ndaj krimit politik, veç devotshmërisë së organeve të diktaturës, lidhej me ndërgjegjësimin e masave punonjëse për rrezikshmërinë e tij, ndërkohë që impenjimi për krimet e tjera, si vrasje, rrahje, fyerje, vjedhje, dëmtime të pronës nuk ishte në të tillë lartësi(!) Raporti sekret, duke u ndalur në “bumin” e të dënuarve me vdekje në vitet ‘70, shënjon arsyet si “pasojë e punës armiqësore të puçistëve në ushtri, e grupit të sabotatorëve në ekonomi dhe i atij në fushën e kulturës dhe të arteve, që u goditën nga Plenumet IV, V, VI, VII të Komitetit Qendror të Partisë”. Po çfarë përmban tjetër dokumenti i porositur nga Enveri me kërkesën e çuditshme “sa kemi vrarë dhe pse”…
DOKUMENTI
Tiranë më 10.12.1977
Shokut Enver Hoxha, Sekretar i Parë i KQ të Partisë
Lënda: Mbi dënimet me vdekje nga viti 1952 deri në nëntëmujorin e vitit 1977. Sipas një porosie që më keni dhënë gjatë vitit vazhdues të studionim “sa dënime me vdekje janë dhënë që nga viti 1950 e deri në vitin 1977 e pse” bëmë studimin të cilin po jua dërgojmë. Për këtë studim u këshilluam edhe me Gjykatën e Lartë. Studimi është bërë nga viti 1952 e këndej, sepse për 1950 e 1951 Gjykata e Lartë nuk ka evidenca të plota të shumës së dënimeve, për të cilat ligja parashikon dënimin deri me vdekje.
Nënkryetari i Presidiumit, Spiro Koleka
RAPORTI TEPËR SEKRET
Mbi shqyrtimin e dënimeve me vdekje gjatë periudhës  1952 deri në nëtmujorin e vitit 1977

Çaste nga ekzekutimi i të dënuarve politikë

Dënimet me vdekje nga organet e drejtësisë janë dhënë për krime kundër shtetit, për vrasje dhe për vjedhje të pasurisë socialiste (e një për shpërdorim të pozitës zyrtare).
Gjatë periudhës 25 vjet e nëntë muaj janë dhënë dënime për 6.937 krime, për të cilat ligja parashikon dënimin deri me vdekje, të ndara kështu: 3.347 krime kundër shtetit, 1.424 vrasje me dashje dhe 2.166 përvetësime të pasurisë socialiste. Në Presidiumin e Kuvendit Popullor kanë ardhur nga Gjykata e Lartë 747 dënime me vdekje, të ndara në këtë mënyrë: 283 ose 37.8 për qind për krime kundër shtetit, 320 ose 42.87 për qind për vrasje dhe 142 ose 19.07 për qind për vjedhje. U është falur jeta 255 vetëve ose 34.1 për qind të të dënuarve janë zbatuar 492 vendime. Po t’i marrim të dënuarit sipas llojit të krimit del: u është falur jeta 24.38 për qind të të dënuarve për krime kundër shtetit, 37.5 për qind të të dënuarve për vrasje dhe 45.77 për qind të të dënuarve për vjedhje. Nga ata që u është falur jeta 27.05 për qind janë për krime kundër shtetit, 47.06 për qind për vrasje dhe 25.49 për qind për vjedhje. Në numrin gjithësej të të dënuarve bëjnë pjesë vetëm 10 gra ose 1,33 për qind. Prej tyre dy për krime kundër shtetit dhe 8 për vrasje, të kryera për shkaqe të dobëta. Katër prej tyre i u fal jeta. Janë dënuar me varje gjithësej 8 veta ose 1.08 për qind, nga të cilët 2 për krime kundër shtetit, 2 për vrasje dhe 4 për përvetësim të pasurisë socialiste. Nga këta 3 janë varur, 5 janë pushkatuar.
Për krime kundër shtetit:
Shihet se nga viti 1952 deri në vitin 1964, me përjashtim të viteve 1956, 1957, 1958 e 1960, në asnjë vit tjetër numri i të dënuarve me vdekje nuk ka zbritur nën 10 veta. Goditja e drejtësisë proletare ka qenë e fortë, në veçanti gjatë viteve 1952- 1955. Nga viti 1965 gjer në vitin 1974 numri i të dënuarve me vdekje është nën 10 veta, nga 1 në vitet 1971 e 1972, nga 2 në vitet 1965 e 1974, 4 në vitin 1967, nga 6 në vitet 1966 e 1969, e nga 8 në vitet 1968 e 1973. Në këto 10 vjet (1964- 1974), dënimet me vdekje për këtë lloj krimi kanë qenë më të pakta. Ndërsa në vitet 1975-1977 ka një farë ngritjeje, si pasojë e punës armiqësore të puçistëve në ushtri, e grupit të sabotatorëve në ekonomi dhe i atij në fushën e kulturës dhe të arteve, që u goditën nga Plenumet e IV, V, VI e VII të Komitetit Qendror të Partisë. Vetëm në vitin 1970 nuk ka të dënuar me vdekje për këtë lloj krimi. Për vrasjet: Vihet re se dënimet me vdekje nuk kanë qenë nën 10 për çdo vit, që nga viti 1952 deri në vitin 1968, me përjashtim të vitit 1961, kur kanë qenë 9 dhe të viti 1964, kur kanë qenë 7. Nga viti 1969 deri në fund të nëntëmujorit 1977 ato shkojnë nga 2 deri në 7 në vit. Nuk ka asnjë vit në këtë periudhë që të mos ketë pasur të dënuar me vdekje për vrasje po të gjykoç pa marrë parasysh ata të dënuar me 10, 15, 20 e 25 vjet burg, gjendja paraqitet shqetësonjëse. Prandaj, organet e Partisë e të pushtetit, organet e Drejtësisë dhe organizatat e masave, ashtu si deri tani, duhet të bëjnë një punë shumë më të gjerë edukuese me punonjësit për parandalimin e këtij krimi. Për vjedhjet e pronës socialiste: Dënimet me vdekje vetëm në vitet 1952-1955 janë mbi 10 në vit (nga 16 deri në 31). Nga viti 1956 gjer në vitin 1977 ato kanë zbritur nga 8 në 1. Në këta të 25 vjet e nëntë muaj, ka vetëm 7 vjet në të cilët nuk është dënuar me vdekje asnjë për këtë lloj krimi (vitet 1959, 1963, 1970, 1971, 1972, 1973 dhe 1976). Pra, 90 dënime me vdekje për vjedhje janë dhënë në vitet 1952-1955 që llogaritet 63.38 për qind të krejt dënimeve me vdekje të dhëna për këtë lloj krimi nga vitet 1952 deri në vitin 1977. Pakësimi i tyre në këta të 22 vjetët e fundit ndodh jo se dëmet e shkaktuara nga krimet që janë zbuluar gjatë kësaj kohe kanë qenë më të pakta, por se vetë gjykatat janë kufizuar në zbatimin e këtij dënimi. Nga të dhënat që paraqiten në pasqyrë del se në vitet 1952, 1957, 1960, 1962, 1965, 1967, 1969, 1972 të marrun së bashku, rreth 43 për qind e të dënuarve me vdekje për krime kundra shtetit u është falur jeta nga Presidiumi. Po kështu, për vitet 1952, 1954, 1956, 1957, 1958, 1960, 1961, 1963, 1965, 1969, 1970 rreth 50 për qind e të dënuarave me vdekje për krimin e vrasjes dhe të vjedhjes së pasurisë socialiste u është falur jeta nga Presidiumi. Nga pasqyra del e qartë se politika e Partisë sonë për ta parë dënimin me vdekje si një fenomen të jashtëzakonshëm është zbatuar nga gjykatat tona: p.sh., kundrejt gjithsej 3.347 raste krimesh kundra shtetit në këta të 25 vjet e nëntë muaj, për të cilët ligja parashikon dënimin deri me vdekje, janë dhënë vetëm 8.5 për qind, për krimin e vrasjes 25.3 për qind dhe për atë të vjedhjes 6.6 për qind. Megjithëkëtë, në punën e gjykatave dhe të kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë ka pasur tek-tuk ndonjë teprim në vendosjen e dënimeve me vdekje, çka tregon se nuk janë çmuar gjithnjë politikisht dhe me kujdes rrethanat dhe shkaqet e kryerjes së krimeve, si dhe përbërja politiko-shoqërore e ndonjë të gjykuarit, për të cilat ka tërhequr vëmendjen edhe Presidiumi i Kuvendit Popullor. Në politikën e dënimeve me vdekje, në përgjithësi organet e Drejtësisë duhet të tregohen shumë më të kujdesshme e më të matura. Punonjësit tanë, krimet kundra shtetit dhe autorët e tyre i urrejnë, i luftojnë dhe i dënojnë pa asnjë rezervë, pse rrezikshmëria e këtyre krimeve është më e qartë për ta. Por krime e tjera, si vrasje, rrahje, fyerje, vjedhje, dëmtime të pronës socialiste nuk i kuptojnë kudo e kurdoherë sa e si duhet, si shprehje e veprimtarisë së armiqve për të thyer unitetin e popullit tonë e për të degjeneruar e kompromentuar punonjësit dhe për të dëmtuar pronën e shenjtë socialiste. Në kërkesat për falje të paraqitura në organet e pushtetit e nga këto në Presidiumin e Kuvendit Popullor, jo për falje të të dënuarve me vdekje, por për falje të dënimeve me heqje të lirisë ose me zhdëmtim të pronës socialiste, vërehet një liberalizim jo i vogël nga organizatat e masave e nga ndonjëherë edhe nga organet e pushtetit që bëjnë propozime për falje. Letra e Komitetit Qendror të Partisë, drejtuar komiteteve të Partisë në rrethe e në ushtri, që të analizohet në plenume gjatë muajit tetor gjendja mbi kriminalitetin dhe të merren masa të veçanta nga Partia e levat e saja për të përmirësuar rrënjësisht gjendjen në këtë fushë, do të ndihmojë shumë që të kuptohet drejt e të zhvillohet më me forcë lufta e klasave, duke forcuar sa më shumë e organizuar sa më mirë sqarimin dhe edukimin ideologjik të punonjësve për parandalimin e krimeve e të shkeljeve të ligjeve, e si rrjedhim të rrisin vigjilencën e të kufizojnë sa më shumë veprimtarinë armiqësore.

Shkresa përcjellëse e raportit të Spiro Kolekës për Enver Hoxhën

Faksimile e raportit të Spirto Kolekës

Raporti: Në vitet 1975-1977 ka rritje të punës armiqësore
Armiqtë që prodhuan plenumet e viteve ‘70

Beqir Balluku në sallën e gjyqit

Vitet ‘70 kanë shënuar numrin më të madh të goditjeve ndaj të ashtuquajturve armiqtë të popullit e partisë. Më shumë se kaq, raporti sekret i Spiro Kolekës, ish-nënkryetar i Kuvendit Popullor, kapërcen logjikën e shifrave dhe vë në dukje cilësinë e viktimave, duke kujtuar profilin “VIP” të të ekzekutuarve. Si asnjëherë tjetër, këtë radhë shpata e diktaturës kishte shënjuar një numër të madh ministrash, zëvendësministrash e krerë të lartë të administratës komuniste. “Armiqtë” më së pari ishin pagëzuar si të tillë në plenumet e Komitetit Qendror, duke filluar nga Plenumi IV, i cili kryqëzoi “trurin” e piramidës drejtuese të artit e të letërsisë, dyshen Todi Lubonja e Fadil Paçrami. Plenumet pasardhës, sidomos i gjashti dhe i shtati, do të jepnin goditje më të fuqishme. “Armiqtë” e zbuluar në këto të fundit rezultuan më të rrezikshëm e si të tillë do të merrnin edhe dënimin. “Puçi” i mbetur në tentativë i drejtueseve të Ushtrisë, do t’i kushtonte jetën treshes Beqir Balluku, Petrit Dume e Hito Çako, respektivisht ministrit të Mbrojtjes, shefit të Shtabit të Përgjithshëm dhe drejtorit politik të Forcave të Armatosura. Po furtuna nuk do reshte me kaq. Tërë shtatmadhoria e ushtrisë do të shpërngulej nga vendkomanda në Tiranë në ferrin e Burrelit. Që këtej emrat e dy zëvendësministrave të Mbrojtjes, Rrahman Perllaku e Sadik Bekteshi dhe gjeneralëve Vaskë Gjino, Arif Hasko, Abas Fejzo, Ernest Jakova, Sulo Kozeli, Muhamet Prodani e Edip Ohri do t’i bashkëngjiteshin zhargonit të kohës me togfjalëshin “tradhtar”, “komplotist”, “agjent” etj. Mjaft syresh nuk arritën të dalin që aty të gjallë. Kur ende nuk ishte shuar jehona e kryqëzatës ndaj gjeneralëve, plenumi më vazhdim i KQ shpalli një tjetër grup armiqësor, këtë radhë në ekonomi. Fati i “sabotatorëve”, zbuluar si gjithnjë nga kreu i Partisë, ndoqi atë të drekuesve të lartë të ushtrisë. Viktima të plumbave në “Emër të popullit”, u bënë të parët dy zëvendëskryeministrat e qeverisë komuniste, Abdyl Këllezi e Koço Theodhosi, dy nga ish-liderët e rëndësishëm për shumë vite të Partisë. Sakaq, dy ministra të saj, Kiço Ngjela e Vasil Kati, por edhe një numër i madh zyrtarësh të tjerë, morën dënime të rënda dhe u degdisën në burgjet e tmerrshme. “Në vitet 1975-1977 ka një farë ngritjeje, si pasojë e punës armiqësore të puçistëve në ushtri, e grupit të sabotatorëve në ekonomi dhe i atij në fushën e kulturës dhe të arteve, që u goditën nga Plenumet e IV, V, VI, e VII të Komitetit Qendror të Partisë”, argumenton Spiro Koleka, nënkryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor, në letrën për Hoxhën shifrat në rritje të të ekzekutuarve në këtë periudhë. Në vijim të këtij konstatimi, raportuesi mundohet të shpjegojë arsyet pse numri i të dënuarve me vdekje për krime kundra shtetit(krime politike) ishte sa dyfishi i të dënuarve për vrasje. Logjika e tij, bumin e armiqve që prodhuan plenumet e viteve ‘70, e lidh me sensibilitetin e opinionit ndaj krimit të sabotimit, grushtit të shtetit dhe arratisjes, që sipas raportit është shumë herë më i lartë se ndaj krimit të vrasjes(!)
AFRIM IMAJ