William Bonapace
Të gjithë e dinë se ç’rëndësi ka pasur televizioni, si nxitës i shumë shqiptarëve për të kërkuar një jetë të re në Itali. Por asnjë nuk mund të imagjinojë ç’peshë ka pasur një emision nate i radios shqiptare, në imagjinatën e më pas në formimin e një djali të ri italian. Për vite me radhë, para se të lindte dielli, e duke filluar nga vitet ’70, në fshehtësi, mijëra shtetas të vendit të vogël ballkanik, me përditshmërinë e tyre, të mbushur me radha për bukën apo qumështin, e me gjithë ndalimin e rreptë nga policia, merrnin në ekranin e vogël imazhe në kontrast me jetën e tyre, që vinin nga bregu tjetër i detit, ku familje të pasura e të lumtura jetonin me “kuiz” dhe “publicitet”. Në të njëjtën mënyrë e në të njëjtën kohë, kënga e lehtë italiane u ofronte shumë të rinjve shqiptarë, të lodhur tashmë nga rregullat estetike, të vendosur nga Komiteti Qendror i Partisë, shijen e ndaluar të një jete ndryshe. Shpesh, ditëve të bukura të dimrit, ajo botë e fantastikuar ishte kaq e afërt sa edhe mund të shihej, apo ashtu u dukej, menjëherë përtej linjës së horizontit.
Pastaj, kur statujat e panumërta të Enver Hoxhës filluan të bienin me zhurmë, duke marrë me vete edhe diellin rrezëllues të së ardhmes, antenat mundën më në fund të ngriheshin lart dhe të kapnin pa asnjë rrezik valët e huaja, ndërsa Italia u shndërrua në një realitet konkret, të arritshëm brenda pak kohe: mjaftonte thjesht të kapërceheshin valët,por këtë herë ato të detit. Sigurisht, shpesh zhgënjimi ka qenë tronditës; ajo botë e ëndërruar ishte vërtet ëndërr, italianët jo gjithnjë mirëpritnin të ardhurit e rinj dhe shumë shpejt fërkimet u ndien. Për shqiptarët, pajtimi i virtuales së imagjinuar për shumë vjet me realitetin, nuk ka qenë i lehtë. Jo të gjithë ia dolën, jo të gjithë deshën ta bënin. Por nuk duam të flasim për këtë. Shumëkush e ka thënë tashmë, herë për të mirë e herë për të keq. Sidoqoftë e kudoqoftë e drejta apo e gabuara, rezultati historik ka qenë se Mesdheu është shtrënguar, duke gjetur funksionin e vet të lashtë të lidhjes mes popujve dhe kulturave, që Lufta e Ftohtë kishte ndarë ashpërsisht dhe që akoma sot, njëfarë globalizimi i joekuilibruar vazhdon t’i mbajë ende pjesërisht të veçuar. Në këtë kontekst të ri, burra e gra nga botë të ndryshme janë takuar dhe kanë filluar (do të më pëlqente të thosha rifilluar) të njihen dhe të përzihen mes tyre, në të mirë e në të keq. Fatkeqësisht, duhet thënë që për shumë italianë, Shqipëria ishte vetëm një shprehje gjeografike, që tani po konkretizohej përmes frikës dhe shqetësimeve. Por si gjithnjë, çka është e vërtetë për shifra të mëdha nuk vlen për shumë numra të vegjël, dhe veçanërisht nuk vlen për mua. Për mua, vendi i shqipeve, që në fëmijëri ka qenë gjithnjë një botë plot hir dhe kjo pikërisht, për faktin se ishte i paarritshëm. Për dekada të tëra mund të shkohej vetëm falë fantazisë në një udhëtim ëndrrash, në të cilin vetëm ti e dije ç’do të takoje. Ose duhet të ishe anëtar i një grupi fanatik mikroskopik filokinez. E ndonjëherë as kjo nuk mjaftonte.
Unë nuk bëja pjesë në grupime të tilla, ndaj hyrja ime në republikën e vogël ishte absolutisht e pamundur. Si rrjedhojë, Shqipëria, në imagjinatën time ishte transformuar në ishullin që nuk ekzistonte. Në atë vend për të cilin flasin të gjithë marinarët, por që askush nuk di gjë e askush nuk e ka parë.
Le të shkojmë me radhë. Gjithçka filloi shumë vjet më parë, nga fundi i viteve ’70 apo në nga fillimi i atyre ’80, nuk më kujtohet mirë. Atëherë isha vetëm një adoleshent i dashuruar pas udhëtimeve dhe njohjeve, me një prirje të veçantë, pikërisht për çka nuk mund apo nuk duhet të njihej.
Në të njëjtin çast, kur shumë shqiptarë shihnin fshehurazi televizionin italian, duke imagjinuar një botë tjetër, ai i ri, pa mbushur ende të njëzetat (që isha unë atëherë) i përkushtohej një “hobby” të çuditshëm, sot padyshim të pakuptueshëm prej shumëkujt. Darkave vonë ndizte radion, jo aq dhe jo vetëm për të dëgjuar muzikë, por për t’u sintonizuar në stacionet e huaja: Egjipt, Bullgari, Marok... pas pak bota me gjuhët dhe atmosferat më të çuditshme mbushnin dhomën e tij, duke u kapur pas mendimeve më të thella. Rreth orës 11:30 ishte radha e Radio Tiranës. Në këtë rast transmetimi ishte në gjuhën italiane. Programi fillonte me notat e Internacionales. Menjëherë më pas, një zë pa aksent fillonte të fliste. Argumentet ishin gjithnjë të njëjtat: tradhtarët kinezë, revizionistët rusë, social-fashistët e Titos, fashistët italianë, imperialistët amerikanë etj. Fatmirësisht, Shqipëria ishte gjithnjë aty, e gatshme për të shpëtuar mbarë botën nga ky ferr shkatërrimi dhe egërsie. Ishte diçka magjepsëse! Ky vend vogël i bënte thirrje gjithë botës dhe meqë e bënte italisht, patjetër duhet ta bënte edhe në shumë gjuhë të tjera. Ajo që të bënte përshtypje nuk ishin argumentet, padyshim propagandë e pastër, por fakti që nga errësira e netëve shfaqej zëri që vinte nga një vend, për të cilin asnjë nuk dinte gjë. Nuk kishte fotografi nga Shqipëria e asnjë nuk kishte shkelur ndonjëherë atje, veç ndonjë të moshuari gjatë ndonjë lufte të largët, për të cilën pakkush fliste, e për të cilën Italia turpërohej. Kush ishte personi që fliste në mikrofon, në një gjuhë që nuk ishte e tija e që i drejtohej dikujt për të cilin nuk dinte asgjë? Kushedi nëse ai pyeste veten, se cilët ishin ata që e dëgjonin, që padyshim nuk i kishte parë ndonjëherë e nuk mund t’i shihte. Ndonjëherë ishte edhe një grua që fliste kundër gjithë botës. Po përse duhej mësuar një gjuhë e huaj për të lëshuar thirrje në qiell? Kush ishin e ku jetonin këta njerëz? Një gjë është e sigurt, pas fjalëve të para mbi social-shovinizmin sovjetik, mendja ime udhëtonte përgjatë rrugëve të imagjinuara të Shqipërisë. Isha betuar që atë vend duhet ta njihja patjetër. Nuk mund të ekzistonte një vend njëkohësisht kaq pranë e kaq larg, sa të shfaqej e të zhdukej në zemër të natës për pak minuta!
Duke shkuar për pushime në Greqi, më qëllonte, në çastin kur anija shkonte pranë brigjeve të vendit të shqiponjave, të nxirrja dylbitë e të vrojtoja ato që më dukeshin si shtëpi. Një herë, përgjatë një rruge që i qepej malit përballë detit kisha parë një makinë që ngjitej e ngrinte pluhur. Hiri i këtij vendi të pakapshëm veç rritej. Ismail Kadare, me tregimet e tij mbushte me fytyra dhe vende, ato që ishin përmasa vetëm të fantastikuara. Më thënë të vërtetën, qyteti i Gjirokastrës ngatërrohej me përshkrimin që Ivo Andriç i bënte Sarajevos. Por nuk kishte rëndësi. Edhe sot e kësaj dite jam ende i bindur që është vërtet domethënëse vetëm çka provohet në vetvete. Udhëtimi, ai i vërteti, fillon gjithnjë në brendësinë tonë. Dhe e çuditshme është që kur kam parë me sy këto dy qytete, m’u dukën vërtet të ngjashme. Kisha gabuar, por vetëm pak.
Në vitin 2000 kam bërë më në fund atë udhëtim aq të dëshiruar. Isha me pushime në Maqedoni pranë liqenit të Ohrit. Malet përballë ishin Shqipëria, e atëherë jepi... kapërceva kufirin dhe më në fund, hëngra në një restorant në Pogradec. Një vit më pas shkova me pushime për gjithë muajin e gushtit. Saranda, Ksamili, Himara, Qiparoja, Vlora, Berati, Korça, liqeni i Prespës, Përmeti, Gjirokastra, Epiri....edhe ai mali mbi të cilin ngjitej ajo makinë shumë vjet më parë.
(Marrë nga
“Shqiptari i Italisë”)
No comments:
Post a Comment