Bekim Fehmiu ndryshe

Për vlerat e punës së aktorit Bekim Fehmiu, në të gjithë nekrologët dhe biografitë për të do të përzgjidhen fjalët më të mira. Por, jo duke përlyer të tjerët. Sidomos, jo bashkëkombësit e tij.

Nga Ilir Mirena më 19.06.2010 në ora 12:08

Vetëvrasja e aktorit Bekim Fehmiu erdhi si prej qiellit në skenën mediale kosovare. Fundi tragjik i tij u bë sebep që skajshmërisht nga një armatë e tërë gazetarësh, analistësh, artistësh, shkrimtarësh e nuk e di kush tjetër, të thonë diçka për të. Fat për shumëkënd, në fatkeqësinë e tij.

Së pari, nga ajo mori shkrimesh u mësua se ne ende nuk e kemi mësuar e zhvilluar zhanrin e nekrologut, çfarë zakonisht bëhet për personalitetet të shquara, siç e bën për shembull çdo javë revista The Economist. Po të lexohet sasia e shkrimeve që patëm për katër pesë ditë radhazi, shumica prej tyre më shumë u morën me të gjallët sesa me kontributin e të vdekurit, në këtë rast Bekim Fehmiut.

Në fillim, të gjithë gjetën dromca të jetës së tyre që në ndonjë mënyrë i lidhte me aktorin Fehmiu. Një pjesë kishin afërsi dhe njohje personale me të. E, atyre që u mungonte njohja individuale me vet artistin, kapeshin e tregonin se njihnin secilin kuadër të secilit prej filmave ku kishte aktruar ai. Pamë se si u shterën të gjitha figurat stilistike letrare në përshkrimin e jetës së tij. Fatkeqësisht, Fehmiu kishte lënë amanet të digjej trupi i tij, përndryshe tashmë do t’i kishte të shkruara e të gdhendura kushedi se sa epitafe nga miqtë personalë dhe adhuruesit.

Duke kaluar prej historive personale, fundi i Fehmiut ishte rast i mirë që nuk duhej të lëshohej nga goja për të atakuar gjithçka që ekziston në Kosovë. Nuk u kursye asgjë.

Së pari, një shpullë fytyrës për gjithë shkrimtarët shqiptarë që kanë shkruar në 15 vjetët e fundit. Faqet e librit autobiografik të Bekim Fehmiut u quajtën gjeniale, e të pashkruara nga dorë shqiptari në 15 vitet e fundit. Nëse ajo autobiografi arrin t’i kalojë kufijtë e tregut serbishtfolës dhe atij shqipfolës, nga zanati i tyre duhet të heqin dorë të gjithë shqiptarët e tjerë që i mësyhen zanatit të shkrimtarit dhe që shkruan në dekadën e fundit. Pa përmendur emra konkretë, kjo përfshin edhe ata shumë shkrimtarë shqiptarë që kanë arritur të depërtojnë suksesshëm në tregun perëndimor të librit, bash në këto 15 vitet e fundit. (Nuk bëhet fjalë për Ismail Kadarenë, ku së pari na shkon mendja).

Nuk munguan edhe prononcime trishtuese që dëgjuam nga emra të njohur të dramaturgjisë në Kosovë. Njëri prej tyre, vetëvrasjen e tij e interpretoi si simbolikë sakrifice për gjendjen e popullit shqiptar! Siç është e rëndomtë në këto raste, sulmet tjera u nisën prej majës së institucioneve të vendit, Presidencës, për të vazhduar frontalisht kundër gjithë elitës politike dhe asaj kulturore. Pra, kundër të gjithëve, që nuk janë as më shumë e as më pak se reflektim i asaj që ka mundur të prodhohet nga shoqëria jonë.

Mbi një shoqëri të tërë u hodhën shigjeta të zemërimit nën justifikimin – provincialistë, mediokër, inatxhinj, xhelozë patologjikë për suksesin e të tjerëve. Një vend i tërë rezultoi në bankën e zezë, ngase nuk i paskan dhënë hapësirën që e meritonte aktori Bekim Fehmiu. Vdekja e tij na kthjelloi se si një komb paska qenë i mobilizuar që atij t’ia mbyllë të gjitha dyert e penetrimit në hapësirën kulturore shqiptare.

Kështu u tentua të shpjegohet mungesa, apo refuzimi, i Bekim Fehmiut që të paktën një rol a një varg të vetëm ta kishte të regjistruar në gjuhën shqipe, në skenë a në shirit filmik.

Ajo që as nuk mund t’i kontestohet personalitetit të tij është mjeshtëria e tij e jashtëzakonshme e aktrimit.

Por, kjo bashkëkombësve të tij nuk ua heq të drejtën që aty-këtu, nga habia, të pyesin mbi mosprezencën e tij në hapësirën kulturore shqiptare. Nga mosdashja që t’u jepet një casus belli gjithë publicistëve për të rinisur ofensivat e tyre, në terrenet e të cilëve kontestimi nuk preferohet, vetë të pyeturit në këso situata mund të bëhet me ndrojtje përballë frymës euforike.

Por, është po aq e padrejtë të fyhet gjithë skena politike dhe kulturore në vend, se nuk i paskan bërë një ofertë të dinjitetshme projekteve të Bekim Fehmiut.

Nëse vërtet diçka e tillë paska munguar, besoj që aktori Fehmiu ka pasur aq influencë sa të gjejë projekte falë reputacionit të tij, dhe t’i çojë deri në fund. Aktorë botërorë janë bërë edhe regjisorë dhe producentë të suksesshëm të shumë filmave të njohur (Mel Gibson, Jodie Foster, Nicolas Cage, Clint Eastwood, etj...).

A është justifikim dhe pengesë mediokriteti ynë që Bekim Fehmiu në një projekt të vetëm të tij të linte diçka në gjuhën shqipe? Mediokriteti ynë duhej të ishte motivim për të mos hequr dorë sipas asaj thënies famoze: “Fali Zot, se nuk dinë...”.

Nëse kjo që pyeta ka qenë e pamundur të realizohet, është e pashpjegueshme mungesa e atij angazhimit intelektual, si pjesë e pandashme e secilit artist të madh, që do të duhej të vinte si reagim ndaj asaj nëpër të cilat kemi kaluar gjatë viteve të 90’ta.

Askush nuk ka kërkuar që intelektualin dhe aktorin Bekim Fehmiu ta shihte të veshur në uniformë të UÇK’së, anëtarë të partive tona politike, apo duke shpërndarë ndihma humanitare për personazhet e mjerimit në Kosovë. As në rolin e Adem Jasharit në Teatrin e Skenderajt.

Por, guxojmë të pyesim e të krahasojmë se si mundi që në vitin e tmerrshëm ’99, në Bllacë pranë qindra e mijëra refugjatëve kosovarë të zbarkonte aktori Richard Gere? Si mundi që Vanessa Redgrave të organizojë një recital në London's Phoenix Theatre për mbledhje fondesh për refugjatët kosovarë? Si i ra ndërmend këngëtarit me prejardhje greke, George Michael, të incizojë një radio spot për të apeluar për viktimat e luftës në Kosovë? Ose këngëtari i bendit Manic Street Preachers të organizojë një koncert humanitar? Të mos harrojmë albumin e Pavarotti’t dhe miqve të tij? E lista e intelektualëve botërorë që u angazhuan në atë vit është shumë e gjatë. Mjafton të përmendim mes tyre, Ellie Wiesel, Salman Rushdie, Slavoj Zizek...
Cila do të duhej të ishte përmasa e ofertës dinjitoze që edhe në këtë rast Bekim Fehmiu të thoshte diçka. Një paragraf të vetëm të thënë prej tij, në ato ditë të rënda kurrë nuk do t’ia harronim. Apo ndoshta edhe vuajtjet e mediokreve duhet refuzuar?

Prandaj, për vlerat e punës së aktorit Bekim Fehmiu, në të gjithë nekrologët dhe biografitë, për të do të përzgjidhen fjalët më të mira. Por, jo duke përlyer të tjerët. Sidomos, jo bashkëkombësit e tij. Në të kundërtën, secili do të ballafaqohet me pyetje që nuk do të jenë aq të këndshme.


P. S.
Harrova ta përmend fare në fund edhe aktorin tashmë të ndjerë, Faruk Begollin. Në fillim të viteve të 90’ta ia ktheu shpinën famës dhe lavdisë që gëzonte në Beograd dhe zgjodhi për të bashkëjetuar dhe bashkëvuajtur ambientin mediokër kosovar, duke kontribuar në themelimin e degës së aktrimit në Kosovë.

Ç’autoritet intelektual?

Rrezikojmë (në të vërtetë ne po e bëjmë këtë) ta bartim në gjeneratat pasardhëse këtë mësim dhe praktikë të pakëndshme, të autoriteteve intelektuale të rreshtuara në interesa ngushtësisht politike.

Nga Arben Idrizi më 12.09.2010 në ora 12:00

Disa fragmente të çastit dhe të pamenduara mirë, për autoritetin intelektual.

* * *
Tipi i, ta quajmë kështu, autoritetit intelektual për të cilin, do të thoshim me drojë, ka nevojë ky vend është intelektuali që qëndron mbi gjërat.
Në politikën si të tillë dhe përtej politikës së përfaqësuar nga subjektet politike.
Si ‘mbi’ si ‘brenda’, janë pozicione që bartin rreziqet e veta. E megjithatë, qëndrimi ‘mbi’, sado që duket më i lehtë, është më i rëndë dhe më i rrallë.

Derisa në vitet ’90, e mbase për shkak të rrethanave të tjera, mund të thuhet se në njëfarë mënyre ekzistonte një lloj autoriteti intelektual, vitet e pasluftës shënojnë një përmbysje të çuditshme.
Në Historinë e re, nëse na lejohet ky definim, pas luftës, intelektualët e involvuar në politikë e gjejnë veten të rreshtuar në subjekte të caktuara politike që përfaqësojnë interesa të caktuara politike – jo aq ideore sa materiale, jo aq shoqërore sa personale.
Është e vetëkuptueshme që autoriteti i tyre të jetë i kufizuar dhe i dyshimtë.

* * *
E keqja tjetër, ndodh me mediat. Edhe ato të rreshtuara, pothuajse ngushtësisht, në njërin apo krahun tjetër politik, me pasojën që t’i mbrojnë dhe proklamojnë vetëm dhe thjesht interesat relevante.
Premisa se media është një opozitë duket tashmë një gjë qesharake. Jo që është në vete e tillë, por ngase është shndërruar në të tillë.

* * *
Nëse i hedhim një sy shoqërisë civile, përgjithësisht s’do që gjejmë veçse autoritete që nuk kanë ide të qartë mbi vetë konceptin e shoqërisë civile dhe, marrim guximin ta themi, në momentin e tyre të volitshëm janë të gatshëm të përfundojnë të rreshtuar politikisht. Siç edhe ka ndodhur edhe më herët. Të varur nga kjo perspektivë, zor të përfaqësojnë një autoritet intelektual për t’iu referuar.

* * *
Çfarë themi, që tingëllon edhe si kërkesë, nuk është nevojë për një autoritet të vetëm, me tipare ideologjike, profetike. Të tillë kishte edhe në vitet në ’90. Është nevojë për autoritete intelektuale që reflektojnë dhe luftojnë përtej interesave personale e grupore. Edhe kjo gjithashtu tingëllon si një moralizim bajat.
Por ajo që duam të themi me këtë është se ne rrezikojmë (në të vërtetë ne po e bëjmë këtë) ta bartim në gjeneratat pasardhëse këtë mësim dhe praktikë të pakëndshme, të autoriteteve intelektuale të rreshtuara në interesa ngushtësisht politike.
Me çka, rolit të intelektualit si të tillë, parimor, i mohohet besueshmëria dhe validiteti.

* * *
Në këtë shoqëri të dominuar nga politika dhe politikanët me natyrë egoiste, biografi të dyshimtë kundërligjore dhe qëndrim johuman, me qëllime tërësisht materiale – prania dhe zëri i atij autoriteti intelektual të nevojshëm do të ishte, nëse jo më shumë, një shpresë.

Nata është e Prishtinës

Në një Kryeqytet me vetëm një kinema, pa qendra rinore e sportive, pa kënde normale argëtimi, edhe ato pak iniciativa private apo donacione bllokohen e dështohen. Prandaj ndoshta jeta e natës në Prishtinë është aq e veçantë, për ta harruar atë zymtësi e trishtim që qyteti të injekton gjatë ditës. Ajo u duhet rikthyer prishtinasve

Nga Armand Shkullaku më 23.09.2010 në ora 14:00

Keni ardhur për herë të parë në Prishtinë. Keni dëgjuar apo keni lexuar për jetën e veçantë të natës në kryeqytetin kosovar, për muzikën e mirë, shërbimin e ngrohtë, vajzat e bukura dhe atmosferën entuziaste. Doni ta shijoni dhe ta përjetoni edhe ju këtë pjesë të Prishtinës, që në fakt është vetë shpirti i saj. Nuk është e vështirë, njerëzit janë shumë miqësorë, ambienti mikpritës dhe shumë shpejt efekti i muzikës dhe i pijeve të krijon përshtypjen se gjithnjë ke qenë pjesë e këtij qyteti. E ndërsa mendon se në këtë vend, që ditën ngjall veç trishtim, ka orë kur mund të ndihesh vërtet mirë, diçka e pazakontë ndodh. Skuadra policore futen me zhurmë në mes të njerëzve, ndalojnë gjithçka dhe nisin të boshatisin në mënyrë aspak miqësore lokalet e mbushura plot. Ato ndiqen nga një kamera, gjithashtu e policisë, që dritën e fortë ta përplas në fytyrë dhe të regjistron pa kurrfarë leje paraprake. Në pak minuta, gjithçka bëhet e shurdhët dhe njerëzit lëvizin të çorientuar rrugëve pa ditur më se ku të shkojnë. Kjo është Prishtina e Re. Nëse vini për herë të parë, mirë se keni ardhur.

Prej një muaji tashmë, pamjet e përshkruara më lart përsëriten çdo natë. Të gjitha lokalet në Prishtinë janë të mbyllura pas orës 12 të natës. Një urdhër i Komunës së Kryeqytetit, krejt befasisht ka vënë në lëvizje forcat e policisë për t’i ndaluar të gjitha lokalet që punojnë natën. Aksioni ka qenë i papritur dhe qyteti duket sikur është zënë në një kurth nga i cili nuk po di si të shpëtojë. Dikur, gjatë sundimit serb, kanë qenë aplikuar disa mënyra të sofistikuara për t’iu fshehur policisë, por gjatë dhjetë viteve të fundit ato janë harruar. Njerëzit shprehin vetëm habi për këtë që po ndodh, disa edhe protestojnë e shumë të tjerë përpiqen të kuptojnë se përse po ndodh një gjë e tillë, përse Komuna e Prishtinës vendosi të paralizojë një pjesë të trupit e të shpirtit të qytetit. E kësaj pyetje vështirë t’i gjesh një përgjigje të saktë. Vështirë, pasi edhe vetë Komuna ka nisur diçka, pa qenë e qartë se si do të vazhdojë më tej, pa patur një rregullore apo një ligj të plotë që rregullon jetën e natës në Kryeqytet dhe pa menduar aspak për pasojat sociale dhe ekonomike. Sepse kultura e kafeneve në Prishtinë nuk është vetëm argëtim, por është njëkohësisht e vetmja industri që funksionon dhe ushqen mijëra familje.
Komuna e Prishtinës sigurisht që mund të sjellë argumente për ta motivuar vendimin e saj. Prej kohësh ka patur ankesa të shumta të banorëve që jetojnë në afërsi të klubeve të natës. Ato nuk janë mirë të izoluara, investimet janë modeste, nuk kanë aspirim, prodhojnë shumë zhurmë dhe shqetësim njëkohësisht. Po ashtu, një pjesë e mirë e bizneseve nuk janë të regjistruara si lokale të natës, por si kafe-bare të thjeshta. Disa të tjerë kanë fshehur taksat e tatimet, apo nuk i kanë paguar asnjë detyrim Komunës për vite me radhë. Ky informalitet duhet të marrë fund dhe çdo biznes duhet të paguajë detyrimet në raport me aktivitetin që kryen. Njëkohësisht, funksionimi i lokaleve të natës nuk duhet në asnjë rast të bëhet shqetësim për banorët rreth tyre. Këto arsyetime të Komunës qëndrojnë, dhe ndaj tyre nuk mund të dalë askush që i ka mendtë në kokë. Por, problemi me drejtuesit e Prishtinës qëndron diku tjetër dhe prandaj vendimi i tyre ka ngjallur aq shumë pakënaqësi dhe revoltë.

Ndotja akustike përbën një problem. Ani pse për Prishtinën tingëllon si luks kur kihet parasysh ndotja nga Obiliqi, nga pluhuri i rrugëve dhe nga plehrat që pa diskutim përbëjnë rekord europian për nga dendësia me të cilën kanë pushtuar qytetin. Por, le të supozojmë se Komuna e ka caktuar si prioritet të saj ndotjen akustike dhe ka mobilizuar forcat e veta dhe ato policore për ta rregulluar atë. Pyetja që lind është pse pikërisht tani, kaq papritur dhe me kaq agresivitet, kur ky fenomen ka vite që ekziston? Pronarët e lokaleve thonë që më shumë se sa nga shqetësimi i banorëve, Komuna ka vepruar pas ankesave të ambasadave në Dragodan që gjatë verës kanë pasur probleme me zhurmën e lokaleve të hapura rreth Pallatit të Sporteve. Dhe ky interpretim është fort i besueshëm po të kihet parasysh se Komuna nuk vihet ndonjëherë në lëvizje me kaq energji kur qytetarët shqetësohen për trafikun, rrugët e hapura pa kriter, mbeturinat që po u zënë frymën, mungesën e ujit, etj. Po ja që lokalet e natës qenkan një emergjencë dhe Komuna, pa asnjë lajmërim paraprak, pa pasur as mjete e as specialistë për ndotjen akustike, vendosi ta zgjidhë kështu këtë punë, me forcë dhe pa asnjë diferencim.

Sa i takon evazionit fiskal, edhe ky është një problem disavjeçar. Madje, një problem i toleruar nga vetë Komuna, e cila nuk ka ushtruar kontroll për t’i verifikuar lejet që ka dhënë, apo ato biznese që nuk janë të regjistruara fare. Po e bën tani, ndoshta edhe se arka po i boshatiset nga investimet e pamenduara mirë. Por, a është mbyllja arbitrare e lokaleve zgjidhja më e mirë? Çfarë ndodh sot nëse dikush prej pronarëve paraqitet në Komunë, i gatshëm të paguajë taksën për natën dhe me kushte optimale kundër zhurmave? A e merr dot lejen dhe a mund ta mbajë hapur lokalin e tij?

Në Komunë nuk dinë të japin përgjigje, pasi sipas pronarëve, nuk ka asnjë rregullore të shkruar dhe as ligj që ta disiplinojë këtë aktivitet. Prandaj drejtuesit e Prishtinës i kanë rënë shkurt duke i suspenduar të gjithë dhe pa menduar më tej se ç’do bëhet me ta. Pa menduar se në Prishtinë janë rreth 560 lokale që mbajnë në punë të paktën nga 10 vetë dhe afro 12 mijë biznese të tjera që lidhen me këto lokale e që punësojnë edhe shumë të tjerë. Nuk është e lehtë të marrësh një vendim të tillë nëse ke në konsideratë pasojat sociale dhe ekonomike që sjell për qytetin. Për të mos harruar se vetë Komuna nuk ka krijuar lehtësi, por ua ka vështirësuar jetën edhe atyre bizneseve që u ka vjelë taksa duke hapur rrugë pa kriter e duke i lënë të papërfunduara. Mjafton të kujtojmë këtu rrugën tek Kafet e Vogla. Shumë biznese ankohen se rrugët dhe trafiku i tmerrshëm ka bërë që aktiviteti i tyre të bjerë ndjeshëm. Është e padrejtë që vetëm të kërkosh pa ofruar diçka.

Dhe Komuna e Prishtinës po ofron shumë pak. Jo vetëm për bizneset që përmendëm më lart, por edhe për rritjen e cilësisë së jetës në kryeqytet. Kultura e kafeneve mbetet e vetmja mode de vie e Prishtinës, një Kryeqytet me vetëm një kinema, pa qendra rinore e sportive, pa kënde normale argëtimi, e ku edhe ato pak iniciativa private apo donacione bllokohen e dështohen. Prandaj ndoshta jeta e natës në Prishtinë është aq e veçantë, për ta harruar atë zymtësi e trishtim që qyteti të injekton gjatë ditës. Prandaj ajo u duhet rikthyer prishtinasve, si një pjesë e shpirtit që e mban gjallë në këto kohë të vështira.

Ilir Meta akuza të ashpra Dritan Priftit: U manipulua nga Edi Rama, më propozoi ofertë për puç parlamentar

Kreu i LSI-së Ilir Meta ka deklaruar sot se ka marrë nga ish ministri i Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës, Dritan Prifti oferta për organizimin e një puçi parlamentar, pas të cilës fshihej mirëfillti Edi Rama. Në akuzën e tij publike, Meta thekson se vetëm 3 ditë më parë Dritan Prifti është ftuar në një takim nga kryesocialisti dhe më pas i ka paraqitur kreut të LSI ofertën e bërë nga Rama, për të krijuar një qeveri me Partinë Socialiste dhe ku Meta të ishte kryeministër ndërsa Prifti të rikthehej si ministër i Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës. Kreu i LSI ka vijuar më tej për mediat deklaratën ndaj ish-ministrit të Ekonomisë, Dritan Prifti, duke e akuzuar atë për haluçinacione. Meta u shpreh gjithashtu se e ka toleruar Priftin vetëm për shkak të gjendjes së tij jo të mirë shëndetësore. “Ka bërë shantazhe ndaj kryetarit dhe kryesisë së LSI-së për të mos e larguar nga posti i rëndësishëm që kishte, por vazhdon të hedhë akuza. E kam toleruar gjatë gjithë kësaj kohe për shkak të gjendjes së tij jo të mirë shëndetësore”- theksoi Meta.

Z. Meta, a keni një koment për deklaratat e djeshme të z. Dritan Prifti në një emision televiziv? Po. Jam informuar për çudirat e radhës që ka thënë Prifti dje në një intervistë dhe dua t’ju siguroj se këto janë kaq të vërteta dhe të sinqerta sa ka qenë pohimi i tij dje se gjatë kësaj periudhe të shkarkimit nga detyra nuk ka pasur asnjë kontakt me përfaqësuesit e opozitës, kur ndërkohë vetëm tre ditë më parë, pas një takimi të drejtpërdrejtë që kishte patur me zotin Edi Rama, erdhi dhe më përcolli ofertën e z. Rama për të bërë një puç parlamentar, si rezultat i të cilit unë do të përfitoja postin e kryeministrit, ndërkohë që Dritani kishte marrë garanci që ai të rikthehej në ministrinë e Ekonomisë dhe të Energjetikës. Duke mos qenë i çuditur për qëndrime të tilla dhe oshilacione, të cilat janë të denja vetëm për një njeri kameleon dhe që nuk ka asnjë lloj përgjegjësie e normaliteti, si unë, ashtu edhe kryesia e Lëvizjes Socialiste për Integrim, jo vetëm që jemi përpjekur ta ndihmojmë që të mos rrëshqasë në pozita të tilla, kur ai, jo nga pozita parimore dhe politike por, nga pozitat e një pengu të krimit të organizuar dhe korrupsionit, jo vetëm ka guxuar të bëjë shantazhe ndaj kryetarit të Lëvizjes Socialiste për Integrim dhe kryesisë së LSI, në mënyrë që të mos largohej nga posti të cilin kishte për shkak të LSI por, për fat të keq, vazhdon të hyjë dhe në kombinacione të tjera, të cilat nuk kanë asnjë lidhje me moralin dhe me vlerat e forcës politike që ne përfaqësojmë.

Zoti Meta, duke patur parasysh se pak ditë më parë thatë se po e prisnit krahëhapur për ta takuar zotin Prifti, çfarë do të ndodhë? Absolutisht që unë kam qenë gjithë i pritur për ta pritur me krahëhapur dhe gjithnjë jam përpjekur ta trajtoj dhe si prind, për shkak të shumë lajthitjeve për të cilat shpesh e kemi toleruar, për arsye dhe të problemeve shëndetësore që dihet që i ka patur në të kaluarën. Por, sigurisht që gjuha e përsëritur e shantazhit është krejtësisht e papranueshme, sidomos kur ajo bëhet në emër të krimit të organizuar dhe të korrupsionit, ndaj Lëvizjes Socialiste për Integrim por edhe ndaj institucioneve legjitime të këtij vendi.

Ju thatë se është peng i krimit të organizuar. A mund të ketë vend një njeri i tillë në strukturat e LSI? Besoj se ai e ka të qartë vetë rrugën e tij. Lëvizja Socialiste për Integrim e ka të pandryshueshme rrugën e saj.

Zoti Meta, z. Prifti deklaroi dje se do të qëndronte në LSI, ndërkohë që ju thoni se ka patur një takim me z. Rama tre ditë më parë… Kjo është mese e vërtetë dhe natyrisht që unë dua të shpreh keqardhjen për oshilacione të tilla, të jashtëzakonshme, të cilat edhe një fëmijë nuk mund t’i ketë, jo më një njeri të cilit i është dhënë mundësia disa herë të krijojë një personalitet publik.

Zoti Meta, pse morët vendimin për shkarkimin e zotit Prifti ditën që atij i vdiq gjyshja? Pse nuk e shtytë mbledhjen e Kryesisë së LSI? Mendoj se ky teatri dhe hipokrizia me tragjedinë e gjyshes bëhet thjesht për të justifikuar një gjendje emocionale gjoja të tronditur, kur në fakt ai e ka ditur nga ana ime, drejtpërdrejt, pikërisht këtë ndryshim që do të ndodhte prej gjashtë muajsh. Së dyti, mbledhja e Kryesisë është shtyrë dy herë për shkak të tij. Dhe, së treti duhet të them se tragjedia e gjyshes, për të cilën unë i kam përcjellë ngushëllimet më të sinqerta, nuk e pengoi për tu takuar me Kryeministrin Berisha, ndërkohë që nuk e lejoi të vinte hy herë në takimet që kishte lënë me mua. Lojëra të tilla janë krejtësisht të papranueshme për moralin dhe integritetin e Lëvizjes Socialiste për Integrim.

Zoti Meta, dje opozita ka miratuar një strategji protestash që do të nisin në muajin tetor. A ka më shanse të zgjidhet ngërçi politik pas kësaj, sepse opozita po kërkon edhe zgjedhje të parakohshme? Nuk dëshiroj të komentoj strategjinë e opozitës. Është e drejta e saj të bëjë protesta, sepse Shqipëria ka qenë, është dhe do të jetë një vend demokratik, por natyrisht kjo nuk do të sjellin diçka të re. Ndërkohë, të jeni të sigurt se, strategjia e krimit të organizuar dhe korrupsionit për të ndryshuar në mënyrë ilegjitime qeverisjen e vendit, në funksion të krimit të organizuar dhe korrupsionit, është e dështuar.

Masakra e Tivarit, dëshmia e Islam Kadeshit, ish-shifrantit të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste

Telegrami i Alisë: U pushkatuan të gjithë në luginë

Dëshmi të reja që implikojnë dhe zbulojnë dijeninë e regjimit komunist në gatimin e Masakrës së 31 marsit 1945 në Tivar, ku mbetën të vrarë më shumë se 5000 mijë kosovarë, janë zbuluar në mbledhjen e radhës të komisionit hetimor parlamentar për këtë masakër. Deputetët e djathtë, të cilët janë anëtarët e vetëm të këtij komisioni, pasi ata të opozitës nuk janë bërë pjesë e zbardhjes të ngjarjeve të Tivarit, kanë vënë në dispozicion të hetimit dëshmi të reja. Një ndër to ishte edhe dëshmia e ish-shifrantit të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë, zotit Islam Kadeshi. Sipas tij, rezulton se në një telegram të ardhur nga komisari i Divizionit V, zoti Ramiz Alia, njoftohet se një turmë e madhe prej mijëra njerëzish u grumbulluan në një luginë dhe u pushkatuan të gjithë. Një tjetër dëshmi është edhe ajo e bërë nga persona të mbijetuar nga kjo masakër, si Azem Hajdini-Xani, ku në një libër të tij ai zbardh të vërtetën që ka ndodhur në ato ditë. Sipas Hajdinit, gjatë kalimit në territorin e Shqipërisë për të eliminuar të rekrutuarit kosovarë është aplikuar helmimi në masë që u është bërë ushtarëve shqiptarë në këtë territor nëpërmjet dhënies së një ushqimi të helmuar dhe moslejimi që të afroheshin pranë ujërave që ishin në territorin tonë. Gjatë mbledhjes së komisionit hetimor parlamentar u vu re vendosmëria e deputetëve të djathtë për t'i shkuar deri në fund zbardhjes së masakrës më të madhe në historinë e kombit shqiptar. Kryetari i komisionit hetimor, Fatos Beja gjatë fjalës së tij theksoi se objekti i këtij hetimi kryesisht do të jetë territori shqiptar ku do të synohet gjetja e bashkëpunëtorëve me që me veprimet e tyre kanë mbështetur eliminimin fizik të mbi 5000 njerëzve. "Sigurisht, objektin ne do ta kemi në territorin shqiptar, sepse të gjithë jemi të vetëdijshëm se shumë pyetje nuk kanë marrë përgjigje. Shqipëria ishte një republikë në të cilën kishte një qeveri, përgjegjësi e njësi ushtarake të shpërndara në të gjithë territorin dhe ishte e pamundur të kalonin me mijëra trupa pa u ditur. A ka qenë në dijeni Tirana për kalimin e këtyre trupave? Për shembull, të gjithë ju jeni në dijeni për rastin e trupave angleze që ishin në jug të Shqipërisë. Në Shqipëri ka pasur informacion. Po për këta mijëra trupa që kalonin nga jashtë kufijve të Shqipërisë, nëpër Shqipëri e më pas dilnin jashtë, a ka pasur dijeni Tirana zyrtare? Deri tani opinioni publik është i painformuar. Nëse ka pasur dijeni, a janë marrë masat e duhura? A ka pasur koordinim? Cila është e vërteta? Nëse nuk janë marrë masa, cilat kanë qenë arsyet që nuk është bërë një gjë e tillë?", u shpreh Beja. Për këtë qëllim, Beja u shpreh se komisioni do të kërkojë fakte dhe dokumente të reja si në arkivën shtetërore të Shqipërisë edhe në arkivat jashtë vendit. "Të gjitha këto janë çështje që komisioni do t'i hetojë për të nxjerrë të vërtetën. Do të kërkojmë të gjitha dokumentet arkivore në arkivat brenda Shqipërisë. Njëkohësisht do të përpiqemi të kërkojmë edhe dokumente të tjera arkivore jashtë Shqipërisë, të cilat dëshmojnë për elemente që do të na provojnë të vërtetën për ngjarjet e Masakrës së Tivarit", theksoi Beja, ndërsa e cilësoi hetimin një detyrim moral e shoqëror për të informuar shqiptarët për të gjitha faktet dhe dëshmitë që do të dalin gjatë hetimit, në mënyrë që ata të jenë të vetëdijshëm se çdo ngjarje që ndodh do të hetohet dhe asnjë krim nuk do të mund të fshihet përpara opinionit publik, kushdo qofshin autorët e tij. Komisioni Hetimor miratoi gjatë seancës së djeshme planin paraprak të hetimit si dhe marrjen e një eksperti pranë komisionit, i cili do të jetë studiuesi Romeo Gurakuqi.

Deputetët e opozitës bojkotuan punimet e komisionit që do të zbardhë krimet e rënda të kësaj masakre

Etërit e një pjese të lidershipit të PS të implikuar me Masakrën e Tivarit

Deputeti i Partisë Demokratike, Fatos Hoxha theksoi dje se nga dëshmi të shumta pranë komisionit është pohuar se një pjesë e të afërmve të lidershipit të Partisë Socialiste ka qenë e implikuar me Masakrën e Tivarit. Gjatë mbledhjes së komisionit, deputeti Hoxha tha se deputetët socialistë kanë mundësinë më të mirë për t'u bërë pjesë e zbardhjes së një prej masakrave më tragjike e më të rënda të kombit shqiptar. Duke i bërë thirrje opozitës për të qenë pjesëtare në zbardhjen e kësaj ngjarjeje, Hoxha theksoi se hezitimi i saj bëhet për shkak të lidhjeve të Partisë Socialiste me të shkuarën e saj. Sipas tij, prindërit ose njerëzit e lidershipit të Partisë Socialiste janë të implikuar në këtë masakër. "Do të ishte e udhës t'i bënim edhe një herë thirrje opozitës të ishte pjesë e këtij komisioni, pavarësisht se nga takimet dhe bisedat që kemi bërë me dëshmitarë okularë ndoshta një pjesë e lidershipit të Partisë Socialiste, që është sot, është e implikuar, prindërit ose njerëzit e tyre janë të implikuar në këtë masakër, por është në të mirën e shqiptarëve që ne ta zbardhim këtë masakër. Pra të gjejmë mundësinë, nëpërmjet jush, që t'i bëjmë thirrje edhe një herë opozitës të marrë pjesë, e thashë, pavarësisht se ndonjë pjesë e lidershipit është e implikuar në këtë ngjarje, nuk ka rëndësi. Gjëja më e rëndësishme për popullin është që ta zbardhim këtë", u shpreh Hoxha. Gjithashtu, deputeti demokrat i kërkoi komisionit angazhim maksimal në këtë çështje për shkak se shumë nga autorët e krimeve që përgjërohen sot për NATO-n, për Bashkimin Europian, të cilët japin edhe leksione vend e pa vend për këto organizma, janë pjesë edhe e kësaj masakre. Ndërsa deputetja Doda duke propozuar zbardhjen e plotë të ngjarjes, tha se tashmë është i njohur një grumbullim në Prizren të rreth 20 mijë trupave, të cilët kanë shkuar me objektiv kryesor hapjen e frontit të Srenit dhe në ndihmë për frontin veriperëndimor të Adriatikut dhe kemi 22.017 luftëtarë shqiptarë që janë grumbulluar për këtë qëllim. Ajo tha se në Prizren u gjendën të çarmatosur dhe kaluan nëpër Shqipëri dhe ky është një fakt që duhet zbardhur. "Sipas dëshmisë së bërë nga zoti Hajdini, të cilën kemi pasur fatin ta lexojmë, kemi dy momente që janë shumë të rëndësishme. Së pari, helmimi në masë që u është bërë ushtarëve shqiptarë në këtë territor nëpërmjet dhënies së një ushqimi të helmuar dhe moslejimi që të afroheshin pranë ujërave që ishin në territorin tonë, pra një masakër që i kalon kufijtë njerëzor të trajtimit, një fenomen të cilin e kanë parë shqiptarët që janë banorë të zonës së Veriut, pra duke filluar nga Fushë-Arrësi, duke vazhduar me Prizrenin, Kukësin, Pukën, Shkodrën dhe përfundon në Tivarin", tha Doda.

Butka: Shteti shqiptar bashkëpunëtor në vrasjen e rekrutëve kosovarë

Shteti shqiptar ka qenë bashkëpunëtor në masakrën e përgjakshme të 31 marsit në Tivar në vitin 1945. Këtë fakt e pohoi gjatë komisionit hetimor studiuesi dhe historiani Uran Butka, i cili iu referua disa dokumenteve të gjetura në Arkivin e Shtetit kosovar. Sipas Butkës, kjo provohet edhe nga dokumente që ndodhen në Arkivin e Kosovës që zbardhin urdhrin për të likuiduar fizikisht në territorin shqiptar 50 përqind të rekrutëve kosovarë që nisen për të luftuar në frontin e Triestes. "Tani është fillimi, por mund të them se ka dijeni dhe bashkëpunim të plotë. Kjo provohet edhe nga dokumente që ndodhen në Arkivin e Kosovës. Ka një urdhër të fshehtë të krerëve ose të organeve partiake dhe ushtarake të Jugosllavisë, ku thuhet shprehimisht: '50 përqind e rekrutëve kosovarë që nisen për të luftuar në frontin e Triestes të likuidohen në territorin shqiptar'. (Arkivi i Kosovës, Fondi OKKM, dok. 335, nr.1, fq. 4 dhe dokumenti tjetër respektiv në Arkivin e Ministrisë së Brendshme të Shqipërisë, që ndodhet në dosjen e Koçi Xoxes (aty e kam gjetur për herë të parë). Gjatë gjykimit që iu bë Koçi Xoxes u akuzua, sepse ka autorizuar oficerët e OZMO-s, domethënë të UDB-së", u shpreh Butka. Një hap tjetër të rëndësishëm historiani Butka ka sugjeruar hulumtimin e arkivave të Shqipërisë dhe në ato të huaja, që lidhen me këtë ngjarje, përfshirë këtu arkivat e Kosovës dhe të ish-Jugosllavisë.

Doda: Telegramet faktojnë dijeninë e Alisë për ekzekutimin e kosovarëve

Anëtarja e komisionit hetimor për Masakrën e Tivarit, Mesila Doda theksoi dje se ngjarja duhet zbardhur ashtu siç ka ndodhur, në çfarë vendesh janë vrarë shqiptarët e Kosovës dhe ku kanë përfunduar trupat e tyre. "Nga dëshmia e zotit Hajdini, besohet se mund të jenë rreth 1200 persona, që janë ekzekutuar në territorin shqiptar. Kjo gjë duhet të jetë një nga momentet e para të rëndësishme të punës tonë, pra bërja me dije publikut të gjerë për ngjarjen që ka ndodhur, mundësisht edhe përcaktimi i datave përkujtimore apo memorialëve që duhet të ngrihen në këtë itinerar, i cili duhet të jetë në sytë e publikut. Nga ana tjetër, mbështes edhe unë shqetësimin e të gjithë kolegëve lidhur me dëshmitë që kemi pasur mbi veprimin apo mosveprimin e shtetit shqiptar në këtë ngjarje", tha Doda. Ajo sqaroi ndër të tjera se, sipas dëshmive të mbledhura ekzistojnë disa telegrame në të cilat faktohet se Ramiz Alia ka qenë në dijeni të plotë të krimeve monstruoze të ndodhura në Tivar, në marsin e vitit 1945. "Në librin e të ndjerit zoti Hajdini, i cili me sa duket e ka kaluar gjithë jetën e tij në përpjekje për ta zbardhur këtë ngjarje (si për ironi të fatit, ne jemi mbledhur këtu tani që zoti Hajdini nuk është më), kemi një dëshmi të trishtuar të ish-shifrantit të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Shqipërisë, zotit Islam Kadeshi. Sipas tij, rezulton se në një telegram të ardhur nga komisari i Divizionit V, zoti Ramiz Alia, njoftohet se një turmë e madhe prej mijëra njerëzish u grumbulluan në një luginë dhe u pushkatuan të gjithë. Sipas dëshmisë së tij, rezulton se këtë telegram ia ka kaluar Enver Hoxhës dhe Koçi Xoxes", vijoi deputetja demokrate. Gjithashtu, ajo tha se nga dëshmitë e grumbulluara nga pushtetarë të kohës, zëvendësministra të Brendshëm dhe anëtarë të tjerë shumë të lartë të Ministrisë së Brendshme, flitet në mënyrë të qartë për dijeni mbi atë që kishte ndodhur. "Besoj se është hapi i parë i asaj ku duam të mbërrijmë, i cili na tregon për një politikë jo vetëm vasale ndaj sistemit jugosllav, jo vetëm anti-shqiptare të sistemit komunist, por, mbi të gjitha për dhënien e fakteve konkrete, të cilat na tregojnë rreth nocionit të pasjes me dije nga shteti shqiptar mbi atë që kishte ndodhur dhe heshtjes po me ndërgjegje mbi atë që po kryhej. Në kërkimet e mia, kam pasur mundësinë që të kem edhe disa dëshmi të tjera të dhëna nga pushtetarë të kohës, pra zëvendësministra të Brendshëm dhe anëtarë të tjerë shumë të lartë të Ministrisë së Brendshme, në të cilat flitet në mënyrë të qartë për dijeni mbi atë që kishte ndodhur. Shteti shqiptar i asaj kohe e dinte që po kalonin turma kosovarësh, e dinin që po ekzekutoheshin në territorin tonë dhe, akoma më keq, në momentet kur vinin dhe dorëzoheshin në shtetin amë, po të njëjtët njerëz ktheheshin prapë pranë autoriteteve jugosllave, për të plotësuar në këtë mënyrë atë detyrim të internacionalizmit, që i bashkonte të dyja qeveritë, të Jugosllavisë dhe Shqipërisë", tha në vijim deputetja Doda.

Kreshnik MERSINLLARI

Zbulimi, trupi i priftit para të cilit u rrëfye Nënë Tereza, u përdor si kadavër

Një zbulim, pas të cilit ka pasur një njeri që ka vënë duart në kokë duke shqiptuar fortësisht: “Po të kërkonim në qiell!”. Ky njeri quhet Nikolin Kurti dhe i bie të jetë nipi i klerikut, trupin e të cilit, pas pushkatimit, komunistët e përdorën si një mjet, që studentët e mjekësisë të përvetësonin zanatin. Në këtë mënyrë, pas gati 20 vjetësh kërkime, për nipin e përkushtuar, më në fund kishte dalë një rreze drite për gjetjen e eshtrave të njeriut të tij të një gjaku, Dom Shtjefën Kurtit, ish-kreut të Kishës Katolike Shqiptare për Tiranën. Të njëjtit që i kishte qëlluar të dëgjonte konfesimet e para të një fëmije, që më pas do të quhej Nënë Tereza, të njëjtit që komunistët shqiptarë ia kishin mbushur trupin me plumba, më 1971, duke e fryrë me akuza nga më të pabesueshmet, të njëjtit që pothuaj gjithë gazetat prestigjoze të Evropës e SHBA do e përcillnin për në parajsë me shkrime proteste, ndërkohë që vetë Papa Piu XII do të mallkonte publikisht komunistët shqiptarë, të njëjtit, ndaj të cilit, ardhur në vitin e afërt, 2002, Papa Gjon Pali, me dekret të posaçëm, do të konfirmonte fillimin e procesit të kanonizimit.
Përmes një bisede të ftohtë me në mes dy filxhanë me kafe ekspres, Nikolin Kurti, rrëfen se si ai vetë ka qenë një nga dy protagonistët e gërmimeve në rrëzë të malit Dajt, që pak muaj më parë çuan në gjetjen e një numri të konsiderueshëm skeletesh të të pushkatuarve të kohës së

komunizmit. “Njëri nga skeletet, edhe sipas rrëfimit të një prej ish-policëve pjesëmarrës në ekzekutime, kishte tipare të përbashkëta me atë të Dom Shtjefën Kurtit. Kështu që ne u nisëm turravrap për të bërë analizat e ADN-së në Itali, ku u zhgënjyem. Prandaj gjetja e dokumentit, që thotë se trupi i njeriut tonë të afërt është përdorur si kadavër në morg, është vërtet një lajm. Një lajm që thotë shumë. Një lajm që të gëzon, por edhe të trishton prej mendimit se si, se në ç’mënyrë është trajtuar nga komunistët njeriu i Zotit. Dom Shtjefëni në atë kohë ishte në moshën 74- vjeçare. Si ka mundësi që trupi i një plaku të jetë përdorur si kadavër nga studentët e mjekësisë për të mësuar zanatin? Një zanat që mësohet duke prerë muskuj e shqyer eshtra, duke rrënuar gjithçka të mbetur, ditë pas dite... Dhe nuk është se bëhet fjalë për një vlerë familjare. Bëhet fjalë për më shumë se kaq. Jo se është xhaxhai im. Por në rastin e tij bëhet fjalë për një vlerë kombëtare”, - thotë Nikolini, duke shtuar se Dom Shtjefën Kurti konsiderohet si një nga martirët më të vlerësuar të klerit, që u vunë në shënjestër dhe u ekzekutuan nga komunistët shqiptarë.
Kleriku dhe atdhetari që nuk e njohim
Jo të gjithë shqiptarët e njohin Dom Shtjefën Kurtin. Kjo sepse për fat të keq, ende lista e figurave historike që atyre vazhdon t’u jepet për njohje, që është përfshirë në tekstet shkollore, në librat zyrtarë të historisë, qoftë në botimet akademike, me ca pak përjashtime, si për shembull me emrat e At Gjergj Fishtës, apo të At Zef Pëllumbit, vazhdon të jetë pothuaj sipas këndvështrimit apo listimit të bërë dikur nga shteti komunist. Por le të humbim pak kohë për të mësuar. I lindur në Prizren më 24.12.1898, në natën e Krishtlindjeve, nga një familje kosovare, e cila pak vjet më pas u zhvendos ne Ferizaj, Dom Shtjefën Kurti kreu gjimnazin e jezuitëve në Shkodër, më tej shkollën e lartë në Universitetin Shtetëror të Insbrukut – Austri, për Teologji. Por nuk mjaftohet me kaq. Ai tenton dhe ia arrin të përfundojë me nota të shkëlqyera Universitetin Teologjik “Propaganda Fide” në Romë, madje pas përfundimit të studimeve ftohet të punojë në shtetin e Vatikanit, por refuzon, duke e motivuar këtë me shprehjen tashmë të njohur: “Fatin tim e kam të lidhur me fatin e popullit tim dhe prandaj dua të gjendem pranë tij”.
Në vitin 1921 shugurohet prift, kthehet në Mbretërinë e Jugosllavisë dhe fillon punë si sekretar i kryepeshkopit në Shkup për 6 muaj. Në këtë kohë, sipas disa dëshmive, Dom Shtjefën Kurti ka qenë një ndër klerikët që kanë dëgjuar konfesimet e para të një fëmije, që quhej Gonxhe Bojaxhi, prej së cilës do të rritej e lartohej figura e pakrahasueshme e Nënë Terezës së ardhshme. Më tej karriera e tij vazhdon si famullitar në katundin Novoselë të nënprefekturës së Gjakovës. Këtu ai, për shkak të veprimtarisë atdhetare kërcënohet me jetën nga organizata serbe “Crna Ruka”, që në shqip përkthehet “Dora e Zezë” dhe detyrohet në janar 1930 të kalojë kufirin ilegalisht dhe të vendoset në Shqipëri. Dom Shtjefën Kurti kishte një arsye të fortë për këtë veprim. I edukuar dhe shkolluar me parimet e së drejtës së patjetërsueshme universale të jetës, të lirisë, të pronës, gjuhës amtare etj., ai nuk mund ta pranonte realitetin shtypës dhe vrasës, që shteti i Mbretërisë së Dytë të Jugosllavisë ushtronte mbi popullsinë e pambrojtur shqiptare në trevat e saj. Për këtë qëllim, ai, së bashku me dy priftërinj të tjerë, Dom Gjon Bisakun dhe Dom Luigj Gashin, mbledhin fakte, dëshmi dhe përgatisin një material të fuqishëm denoncues të emërtuar “Memoire”, ku në 50 faqet e saj, në mënyrën më të saktë denoncohej dhuna dhe gjenocidi i shtetit jugosllav mbi popullsinë shqiptare, që jetonte në atë kohë në hapësirat e Mbretërisë së Jugosllavisë. Ky material iu dorëzua Eric Drumond, sekretar i përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve, në atë kohë me qendër në Gjenevë. Po në Gjenevë, Dom Shtjefën Kurti do të deklaronte: “Zoti sekretar i përgjithshëm, ne nuk jemi të dërguarit e parë të popullsisë shqiptare, që jetojnë në Mbretërinë e Jugosllavisë, e që po paraqesin përpara Lidhjes së Kombeve gjendjen aq të trishtuar, që i është krijuar kësaj popullsie nga thundra serbe. Ne, me siguri nuk do të jemi as të fundit që po protestojmë përpara këtij forumi të lartë për të kërkuar drejtësi ndërkombëtare... Kjo pjesë e kombit shqiptar, jo më e pakët në numër sesa ajo që përbën shtetin e pavarur shqiptar, asnjëherë e për asnjë çast, pas kaq shekujsh, nuk e ka shijuar mirësinë e lirisë. E drejta e vetëvendosjes së popujve, e shpallur me aq solemnitet nga themeluesit e Lidhjes së Kombeve, apostuj të paqes ndërkombëtare, mbetet për ne vetëm një dëshirë e shenjtë...”
Ky fjalim si dhe dokumenti denoncues i titulluar “Memoire”, bëri që Lidhja e Kombeve të hapte një hetim ndërkombëtar duke ngritur një komision të përbërë nga diplomatë nga Spanja, Kina dhe Norvegjia. Mbretëria e Jugosllavisë, për të amortizuar situatën e krijuar, emëroi menjëherë si ambasador në OKB shkrimtarin e madh serb, fitues i çmimit “Nobel”, Ivo Andriç, i cili me reputacion që kishte, duke përfituar edhe nga diplomacia e dobët e shtetit shqiptar, pas tre vjetësh arriti t’i bindte anëtarët e komisionit nga tri shtetet: Spanja, Kina dhe Norvegjia, që dokumenti “Memoire” të konservohej. Kjo veprimtari rriti akoma më shumë reputacionin e Dom Shtjefën Kurtit si vazhdim i angazhimeve fetare dhe patriotike, që gjithmonë kanë shfaqur klerikët shqiptarë.
Armiku i komunistëve
Pas arratisjes në Shqipëri, Dom Shtjefën Kurti vendoset në Shënaprende të Krujës dhe në vitin 1933 emërohet famullitar në fshatin Gurëz. Për shërbimet ndaj kishës, në prill 1938 emërohet famullitar i Famullisë Katolike të Tiranës. Ardhja e regjimit komunist e gjeti Dom Shtjefen Kurtin në krye të Kishës Katolike të Tiranës. Ndërkohë, reputacioni i tij ishte i konsoliduar dhe kjo, jo vetëm se ishte meshtar i Kishës Katolike Autoritare mbi 100-vjeçare të ndërtuar nga perandori austriak Franc Jozef, në qendër të kryeqytetit, por dhe për faktin se për një vit, deri në prill 1939, ai ishte Kapelani i Mbretëreshës Geraldinë, së cilës i kishte ndërtuar një ambient në pallatin mbretëror për nevojat e saj shpirtërore të lutjes. I listuar si një nga mbështetësit e Mbretit Zog, por edhe si bashkëpunëtor i qeverive shqiptare nën pushtim, Dom Shtjefën Kurti, që në ditët e para të vendosjes së qeverisjes komuniste shënjestrohet për izolim apo dhe likuidim. Në tetor 1946 arrestohet dhe në prill 1947 dënohet nga Gjykata Ushtarake e Tiranës. Në vendimin e saj të datës 17.4.1947 thuhet: “Me akuzën: ka qenë anëtar i udhëheqjes dhe organizator i Organizatës Fashiste Terroriste të Sami Qeribashit dhe në bazë të neneve 3,7 paragrafi 8,9,10 të Ligjit nr. 372 e dënon me 20 (njëzet) vjet burgim punë të detyruar...”
Ndërsa gazeta “Bashkimi” e datës 18 prill 1947, shkruante nën një titull pompoz se “Gjykata Ushtarake e Garnizonit të Tiranës dha vendimin e saj kundër një grupi klerikësh armiq të popullit shqiptar, që të veshur me petkun fetar, kanë punuar për rrëzimin e Pushtetit Popullor duke qenë në lidhje me agjentë të huaj, amerikanë, britanikë e francezë, prej të cilëve kanë marrë të holla dhe udhëzime. Në këtë grup bënin pjesë Dom Shtjefen Kurti, Dom Pjeter Meshkalla, Rrok Abati dhe Peshkopi Irine Banushi. I pandehuri Dom Shtjefen Kurti ka përgatitur një memorandum dërguar këtyre misioneve, ku është i gatshëm të krijojë një detashment prej 4 000 njerëzish për të shkaktuar çrregullime në vend dhe të kërkojë ndihma ushtarake anglo-amerikane, për të rrëzuar Pushtetin Popullor, etj.”
Dom Shtjefën Kurti kryen 16 vjet burg dhe në maj 1963, pasi del nga burgu, refuzon komunistët të punojë si famulltar në Jubë të Durrësit, duke u kthyer në kishën e Gurëzit. Pas mbylljes së dhunshme të institucioneve e objekteve fetare dhe ndalimit të fesë, ai detyrohet të punojë për bukën e gojës mes kooperativistëve të fshatit Gurës, njerëz zemërmirë që nuk e hodhën poshtë në asnjë kohë. Kështu deri në 11 qershor 1970, kur ndodh arrestimi i dytë, Dom Shtjefën Kurti ishte duke punuar në një magazinë të fshatit Gurrëz, madje duke shkoqur misër, kur i kanë hedhur prangat. Këtë radhë akuzat ishin edhe më fantastiket edhe më të pabesueshme se të parat. Pas një viti hetuesie të pashembullt, që do të thotë edhe ushtrim dhune, për të vërtetuar akuzat politike dhe dëshmitë false, në korrik të 1971 ai dënohet nga Gjykata e Rrethit Krujë me vdekje. Në vendimin nr. 54, dt. 31.7.1971 të trupit gjykues thuhet: “Me akuzën për Agjitacion e Propagandë e Sabotim të Pushtetit Popullor e dënon me vdekje, me pushkatim...”. Sipas gjykatës, ndaj Dom Shtjefën Kurtit ishin vërtetuar një sërë akuzash, si për shembull “është hedhur në veprimtari armiqësore pas mbylljes së institucioneve fetare, ka errësuar realitetin socialist dhe ka bërë fjalë për nivelin e ulët të jetesës tek ne, veçanërisht për gjendjen e varfëruar të fshatit, duke konsideruar si shkaktar të saj sistemin kooperativist bujqësor, ka thënë se në vendin tonë nuk ka liri, se masat e marra kundër fesë janë mohim i grimcës së fundit të lirisë, ka mburrur jetën në vendet kapitaliste...”
Por në lumin e akuzave kishte edhe të tilla, që për shumëkënd mund të konsiderohen edhe qesharake. Kështu spiunët e Sigurimit të Shtetit “kishin vërtetuar” se Dom Shtjefën Kurti kishte sabotuar në kooperativë duke bërë me qëllim që traktori të mbetej pa punë për një kohë sa më të gjatë, se ai ka lënë pa përhapur plehun kimik në një pjesë të parcelës ku punonte, se ka këmbyer mendime me disa të tjerë për të dëmtuar kooperativën bujqësore nëpërmjet djegies së stallave, kavaletave të kashtës ose të prodhimeve të tjera bujqësore...”
Impakti i pushkatimit
“Mos sillni më ushqime, nuk është më e nevojshme”. Kjo ishte fraza e shqiptuar që një gardian burgu, disa muaj pas pushkatimit të Dom Shtjefën Kurtit, ia komunikoi një miku që kishte shkuar ta takonte. Ishte dimri i vitit 1972, por që lajmi të çante muret e betonuara të komunizmit dhe të përplasej me zhurmë në Vatikan, duhet të kalonin edhe 3-4 muaj të tjerë. Kështu, në mars 1973 Radio Vatikani e konfirmoi zyrtarisht pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit, të kryer nga komunistët më 22 korrik 1971, duke përdorur frazën “u pushkatua se guxoi të pagëzonte një fëmijë”, që do i digjte shumë Qeverisë së Tiranës. Por nuk do të përfundonte me kaq. Për këtë shkak, në prill 1973, Papa Piu XII, duke dënuar aktin e pushkatimit të klerikut Dom Shtjefën Kurti, lëshoi mallkime ndaj rendit komunist shqiptar. Pikërisht kjo shqetësoi Tiranën zyrtare, e cila nxitoi të niste një fushatë propagandistike në media për të qetësuar ndërgjegjen e kombit. Më 5 prill 1973 “Zëri i Popullit” shkruante se “nga Vatikani ka shpërthyer një fushatë obskurantiste e denigruese kundër Republikës Popullore të Shqipërisë… I tërbuar nga sukseset madhështore të Shqipërisë… Kërkon të shtrembërojë realitetin shqiptar… të paraqesë në dritë të errët dhe të falsifikuar në marrëdhëniet shoqërore e politike që ekzistojnë te ne… Kërkon të kamuflojë veprimtarinë diversioniste e sabotuese që Vatikani ka zhvilluar dhe po zhvillon kundër Shqipërisë…” Nga ana tjetër, në një zë me Vatikanin, media të huaja pasqyruan me nota proteste pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit. Kështu në gazetën “Corriere Della Sera” të datës 6 prill 1973, gazetari Ettore Petta shkruante: “…Gazeta zyrtare e sundimit komunist shqiptar ‘Zëri i Popullit’ vërtetoi lajmin mbi pushkatimin e priftit katolik Don Stefano Kurti, që qysh më parë e shpalli shtypi ndërkombëtar…” Gazeta “Il Tempo” shkruante: “…Do Stefano Kurti është dëshmor i fesë, lirisë dhe ateizmit shtetëror… regjimi që u mundua të vriste Zotin, por vrau vetveten, popullin e pafajshëm me përndjekje, mundime, gjykime, varfëri, ideologji, që do të mbesin në analet e turpit, padrejtësisë, urrejtjes, egërsisë, verbërimit dhe shkatërrimit, si dhe vetë komunizmi dhe ateizmi”. Por protesta nuk nis e përfundon vetëm mediatike. Në SHBA dhe disa shtete të Evropës organizuan edhe demonstrime të mirëfillta. Në një informacion të firmosur nga Jonuz Mersini, drejtori i drejtorisë së Tretë të Sigurimit të Shtetit më 9 prill 1973, thuhet se më 1 prill 1973, pranë selisë së misionit tonë (shqiptar) në OKB, prifti Zef Çoku (Oroshi) organizoi një demonstratë në shenjë proteste, duke shfrytëzuar si pretekst vrasjen e priftit Shtjefën Kurti… Në këtë demonstratë kanë marrë pjesë rreth 150 vetë, kryesisht të arratisur katolikë…” Në të njëjtin informacion thuhet se në disa organe të shtypit amerikan janë botuar lajme për sulme të Papës ndaj persekutimeve fetare në Shqipëri. Nga ana tjetër, edhe propaganda e Tiranës u kundërpërgjigjej këtyre sulmeve me metoda të saj origjinale. Kështu, më 28 prill 1973, Radio Tirana transmeton një emision me titull “Një shenjt i ri për Vatikanin”, ku thotë se Dom Shtjefën Kurti nuk ishte veçse një kaçak, bashkëpunëtor i fashizmit italian dhe i nazizmit gjerman, agjent e dishepull i rrjetit të spiunazhit anglo-amerikan...” Në mbështetje të propagandës komuniste, menjëherë nga organizata apo individë të ndryshëm, sipas stilit tashmë të njohur të funksionimit të shtetit komunist, nisën t’u dërgoheshin letra e mesazhe mediave për të përbaltur figurën e njeriut të marrë në mbrojtje nga Vatikani. “…Ne u indinjuam thellë kur mësuam me anën e artikujve të shkruar në gazetën ‘Zëri i Popullit’ të datave 5 dhe 14 prill 1973, se Vatikanin dhe Papën na i brente meraku për të na i qarë hallet… Si mund të heshtë populli ynë për qëndrimin armiqësor të Dom Shtjefën Kurtit, i cili pohoi me gojën e tij krimet që ka bërë kundër popullit e pushtetit popullor…”
Pikërisht në këtë kohë, korrespondenca zyrtare e misionit shqiptar në OKB do të merrte udhëzime nga Tirana se do t’i duhej të përballej me akuzat e bëra nga Sekretariati i OKB për këto ngjarje. “Lidhur me zhurmën e Vatikanit rreth Stefan Kurtit dhe mbeturinat e fundit të Këshillit të priftërinjve të Greqisë për ‘persekutimet fetare’ në Shqipërinë e Jugut, Misioni (misioni shqiptar në OKB, red) duhet të ketë parasysh të ndjekë këtë çështje, duke mos lënë përshtypje se jemi të shqetësuar”, shkruhej në një telegram të datës 25 maj 1973, dërguar nga Tirana misionit shqiptar në OKB. Në vazhdim kjo ngjarje u bë objekt shkrimesh në shumë media të botës. Gazeta gjermane “Ëeltbild” e datës 16.05.1973 shkruante: “Një prift 74 vjeçar bëri detyrimin e tij. Ai pagëzoi një fëmijë. Për këtë arsye u ekzekutua. Shtjefën Kurti nuk ishte një rast i veçantë, sepse që nga fundi i luftës e deri sot u vranë në Shqipëri 78 priftërinj”. Thjesht dhe shkurt, ka faqe të tëra nëpër arkivat e shtetit shqiptar që përmbajnë fakte të ngjashme, të cilat kanë në vetvete një kuptim: Vrasja e njeriut të Zotit, Dom Shtjefën Kurti, i ngeci në grykë kastës politike të Tiranës dhe kjo ndodhi mbase për faktin se ata në asnjë rast nuk llogaritën vlerën reale të personalitetit të tij.
Kërkimet dhe shpresa e fundit
Vite më pas, kur komunizmi nënshkroi kapitullimin, të afërmit e Dom Shtjefën Kurtit u investuan të gjenin të paktën eshtrat e tij. “Kërkuam në Krujë e në Tiranë, por pa sukses”, rrëfen i nipi, Nikolin Kurti, nisjen e kalvarit që ende nuk ka përfunduar. Por edhe arkivat nuk kishin asgjë orientuese. Madje, kërkesat e përsëritura të familjarëve merrnin përgjigje të thata se në arkiva nuk gjendet gjë për Dom Shtjefën Kurtin. Kërkimet gjithsesi nuk reshtin, kjo edhe prej faktit se në nëntor të vitit 2002, me dekret të Papa Gjon Palit, u konfirmua fillimi i procesit të kanonizimit të Dom Shtjefën Kurtit. Një rreze shprese vjen gjithsesi vonë, vetëm në vitin 2009. Një ish-punonjës policie i kohës së komunizmit, që kishte dijeni për një vend ekzekutimesh diku në rrëzë të malit Dajt, gjatë komunikimit me familjarët u thotë se është i bindur se eshtrat e Dom Shtjefën Kurtit janë aty. “Këtu nisi edhe puna ime në terren. Sepse unë jam një nga dy personat që u bënë shkak për gjetjen e një numri të madh skeletesh humane në Dajt, që u përkisnin të ekzekutuarve të kohës së komunizmit”, rrëfen Nikolini. Më tej ai thotë se gjatë kërkimeve, ata, edhe me këmbënguljen e ish-policit të kohës së komunizmit, veçuan njërin nga skeletet që kishte tipare të ngjashme me figurën e fizikun e Dom Shtjefën Kurtit. “Duke shkuar me mendimin se e kishim gjetur, shpejtuam të çonim mostrat e ADN-së në Itali. Pra dërguam një pjesë të vogël eshtre nga skeleti që veçuam dhe njëkohësisht edhe gjakun tonë si pasardhës të Dom Shtjefën Kurit. Analizën e ADN-së na e bëri një mjeke italiane, e quajtur Gjinevra Guanti. Kuptohet që kushtonin shumë. Por ishim përgatitur edhe për këtë. Në fund rezultati ishte negativ. Pra, eshtrat e gjetura nuk ishin të njeriut tonë të afërt. Gjithsesi nuk kam për të harruar gjestin e mjekes italiane, kur tentuam të paguanim. - E keni falas, na tha, si pjesë e kontributit tonë për gjetjen e eshtrave të Don Stefano Kurtit. Pra, për habi, xhaxhai im kishte bërë një emër edhe më të madh nga sa ne mendonim. Atë e njihnin shumë mirë, të paktën në Itali”, vazhdon rrëfimin Nikolini. Po sipas tij, që Dom Shtjefën Kurti ishte i njohur në Itali, këtë e ka thënë në një rast edhe Sali Berisha, Kryeministri aktual. Sipas një pohimi publik të Berishës, vite më parë, ai ishte ndjerë shumë keq në një rast në Itali, kur pasi kishin mësuar se ishte shqiptar, i kishin thënë: “Ju shqiptarët keni vrarë Don Stefano Kurtin…”
* * *
Vetëm para pak ditësh, për shkak të një rastësie fatlume, Nikolin Kurti ka mundur të administrojë informacionin më të çmuar të 20 viteve kërkime। Një informacion që thotë se trupi i Dom Shtjefën Kurtit është përdorur si kadavër në morg. Menjëherë më pas, me pak impenjim, Nikolini, ka siguruar një tjetër të dhënë që thotë se kufomat e përdorura si kadavra janë varrosur në një parcelë të caktuar në Tufinë. “Vetëm se kjo parcelë duhet gjetur, me ndihmën e gjithkujt, qoftë edhe të mjekëve dhe më pas duhet të realizohet sërish analiza e ADN-së. Gjithsesi, gjetja e këtij dokumenti në arkiva është vërtet një fillim i mbarë”, thotë Nikolini, që duket se pas lumturisë së parë shkaktuar prej këtij zbulimi, që thoshte se trupi i të afërmit të tij është përdorur si kadavër, tashmë është përfshirë nga të tjera mendime të vështira apo edhe dyshime, që i thonë se sërish nuk ka për ta pasur shumë të thjeshtë t’i shkojë së gjithës deri në fund

Një zbulim, pas të cilit ka pasur një njeri që ka vënë duart në kokë duke shqiptuar fortësisht: “Po të kërkonim në qiell!”. Ky njeri quhet Nikolin Kurti dhe i bie të jetë nipi i klerikut, trupin e të cilit, pas pushkatimit, komunistët e përdorën si një mjet, që studentët e mjekësisë të përvetësonin zanatin. Në këtë mënyrë, pas gati 20 vjetësh kërkime, për nipin e përkushtuar, më në fund kishte dalë një rreze drite për gjetjen e eshtrave të njeriut të tij të një gjaku, Dom Shtjefën Kurtit, ish-kreut të Kishës Katolike Shqiptare për Tiranën. Të njëjtit që i kishte qëlluar të dëgjonte konfesimet e para të një fëmije, që më pas do të quhej Nënë Tereza, të njëjtit që komunistët shqiptarë ia kishin mbushur trupin me plumba, më 1971, duke e fryrë me akuza nga më të pabesueshmet, të njëjtit që pothuaj gjithë gazetat prestigjoze të Evropës e SHBA do e përcillnin për në parajsë me shkrime proteste, ndërkohë që vetë Papa Piu XII do të mallkonte publikisht komunistët shqiptarë, të njëjtit, ndaj të cilit, ardhur në vitin e afërt, 2002, Papa Gjon Pali, me dekret të posaçëm, do të konfirmonte fillimin e procesit të kanonizimit.
Përmes një bisede të ftohtë me në mes dy filxhanë me kafe ekspres, Nikolin Kurti, rrëfen se si ai vetë ka qenë një nga dy protagonistët e gërmimeve në rrëzë të malit Dajt, që pak muaj më parë çuan në gjetjen e një numri të konsiderueshëm skeletesh të të pushkatuarve të kohës së

komunizmit. “Njëri nga skeletet, edhe sipas rrëfimit të një prej ish-policëve pjesëmarrës në ekzekutime, kishte tipare të përbashkëta me atë të Dom Shtjefën Kurtit. Kështu që ne u nisëm turravrap për të bërë analizat e ADN-së në Itali, ku u zhgënjyem. Prandaj gjetja e dokumentit, që thotë se trupi i njeriut tonë të afërt është përdorur si kadavër në morg, është vërtet një lajm. Një lajm që thotë shumë. Një lajm që të gëzon, por edhe të trishton prej mendimit se si, se në ç’mënyrë është trajtuar nga komunistët njeriu i Zotit. Dom Shtjefëni në atë kohë ishte në moshën 74- vjeçare. Si ka mundësi që trupi i një plaku të jetë përdorur si kadavër nga studentët e mjekësisë për të mësuar zanatin? Një zanat që mësohet duke prerë muskuj e shqyer eshtra, duke rrënuar gjithçka të mbetur, ditë pas dite... Dhe nuk është se bëhet fjalë për një vlerë familjare. Bëhet fjalë për më shumë se kaq. Jo se është xhaxhai im. Por në rastin e tij bëhet fjalë për një vlerë kombëtare”, - thotë Nikolini, duke shtuar se Dom Shtjefën Kurti konsiderohet si një nga martirët më të vlerësuar të klerit, që u vunë në shënjestër dhe u ekzekutuan nga komunistët shqiptarë.
Kleriku dhe atdhetari që nuk e njohim
Jo të gjithë shqiptarët e njohin Dom Shtjefën Kurtin. Kjo sepse për fat të keq, ende lista e figurave historike që atyre vazhdon t’u jepet për njohje, që është përfshirë në tekstet shkollore, në librat zyrtarë të historisë, qoftë në botimet akademike, me ca pak përjashtime, si për shembull me emrat e At Gjergj Fishtës, apo të At Zef Pëllumbit, vazhdon të jetë pothuaj sipas këndvështrimit apo listimit të bërë dikur nga shteti komunist. Por le të humbim pak kohë për të mësuar. I lindur në Prizren më 24.12.1898, në natën e Krishtlindjeve, nga një familje kosovare, e cila pak vjet më pas u zhvendos ne Ferizaj, Dom Shtjefën Kurti kreu gjimnazin e jezuitëve në Shkodër, më tej shkollën e lartë në Universitetin Shtetëror të Insbrukut – Austri, për Teologji. Por nuk mjaftohet me kaq. Ai tenton dhe ia arrin të përfundojë me nota të shkëlqyera Universitetin Teologjik “Propaganda Fide” në Romë, madje pas përfundimit të studimeve ftohet të punojë në shtetin e Vatikanit, por refuzon, duke e motivuar këtë me shprehjen tashmë të njohur: “Fatin tim e kam të lidhur me fatin e popullit tim dhe prandaj dua të gjendem pranë tij”.
Në vitin 1921 shugurohet prift, kthehet në Mbretërinë e Jugosllavisë dhe fillon punë si sekretar i kryepeshkopit në Shkup për 6 muaj. Në këtë kohë, sipas disa dëshmive, Dom Shtjefën Kurti ka qenë një ndër klerikët që kanë dëgjuar konfesimet e para të një fëmije, që quhej Gonxhe Bojaxhi, prej së cilës do të rritej e lartohej figura e pakrahasueshme e Nënë Terezës së ardhshme. Më tej karriera e tij vazhdon si famullitar në katundin Novoselë të nënprefekturës së Gjakovës. Këtu ai, për shkak të veprimtarisë atdhetare kërcënohet me jetën nga organizata serbe “Crna Ruka”, që në shqip përkthehet “Dora e Zezë” dhe detyrohet në janar 1930 të kalojë kufirin ilegalisht dhe të vendoset në Shqipëri. Dom Shtjefën Kurti kishte një arsye të fortë për këtë veprim. I edukuar dhe shkolluar me parimet e së drejtës së patjetërsueshme universale të jetës, të lirisë, të pronës, gjuhës amtare etj., ai nuk mund ta pranonte realitetin shtypës dhe vrasës, që shteti i Mbretërisë së Dytë të Jugosllavisë ushtronte mbi popullsinë e pambrojtur shqiptare në trevat e saj. Për këtë qëllim, ai, së bashku me dy priftërinj të tjerë, Dom Gjon Bisakun dhe Dom Luigj Gashin, mbledhin fakte, dëshmi dhe përgatisin një material të fuqishëm denoncues të emërtuar “Memoire”, ku në 50 faqet e saj, në mënyrën më të saktë denoncohej dhuna dhe gjenocidi i shtetit jugosllav mbi popullsinë shqiptare, që jetonte në atë kohë në hapësirat e Mbretërisë së Jugosllavisë. Ky material iu dorëzua Eric Drumond, sekretar i përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve, në atë kohë me qendër në Gjenevë. Po në Gjenevë, Dom Shtjefën Kurti do të deklaronte: “Zoti sekretar i përgjithshëm, ne nuk jemi të dërguarit e parë të popullsisë shqiptare, që jetojnë në Mbretërinë e Jugosllavisë, e që po paraqesin përpara Lidhjes së Kombeve gjendjen aq të trishtuar, që i është krijuar kësaj popullsie nga thundra serbe. Ne, me siguri nuk do të jemi as të fundit që po protestojmë përpara këtij forumi të lartë për të kërkuar drejtësi ndërkombëtare... Kjo pjesë e kombit shqiptar, jo më e pakët në numër sesa ajo që përbën shtetin e pavarur shqiptar, asnjëherë e për asnjë çast, pas kaq shekujsh, nuk e ka shijuar mirësinë e lirisë. E drejta e vetëvendosjes së popujve, e shpallur me aq solemnitet nga themeluesit e Lidhjes së Kombeve, apostuj të paqes ndërkombëtare, mbetet për ne vetëm një dëshirë e shenjtë...”
Ky fjalim si dhe dokumenti denoncues i titulluar “Memoire”, bëri që Lidhja e Kombeve të hapte një hetim ndërkombëtar duke ngritur një komision të përbërë nga diplomatë nga Spanja, Kina dhe Norvegjia. Mbretëria e Jugosllavisë, për të amortizuar situatën e krijuar, emëroi menjëherë si ambasador në OKB shkrimtarin e madh serb, fitues i çmimit “Nobel”, Ivo Andriç, i cili me reputacion që kishte, duke përfituar edhe nga diplomacia e dobët e shtetit shqiptar, pas tre vjetësh arriti t’i bindte anëtarët e komisionit nga tri shtetet: Spanja, Kina dhe Norvegjia, që dokumenti “Memoire” të konservohej. Kjo veprimtari rriti akoma më shumë reputacionin e Dom Shtjefën Kurtit si vazhdim i angazhimeve fetare dhe patriotike, që gjithmonë kanë shfaqur klerikët shqiptarë.
Armiku i komunistëve
Pas arratisjes në Shqipëri, Dom Shtjefën Kurti vendoset në Shënaprende të Krujës dhe në vitin 1933 emërohet famullitar në fshatin Gurëz. Për shërbimet ndaj kishës, në prill 1938 emërohet famullitar i Famullisë Katolike të Tiranës. Ardhja e regjimit komunist e gjeti Dom Shtjefen Kurtin në krye të Kishës Katolike të Tiranës. Ndërkohë, reputacioni i tij ishte i konsoliduar dhe kjo, jo vetëm se ishte meshtar i Kishës Katolike Autoritare mbi 100-vjeçare të ndërtuar nga perandori austriak Franc Jozef, në qendër të kryeqytetit, por dhe për faktin se për një vit, deri në prill 1939, ai ishte Kapelani i Mbretëreshës Geraldinë, së cilës i kishte ndërtuar një ambient në pallatin mbretëror për nevojat e saj shpirtërore të lutjes. I listuar si një nga mbështetësit e Mbretit Zog, por edhe si bashkëpunëtor i qeverive shqiptare nën pushtim, Dom Shtjefën Kurti, që në ditët e para të vendosjes së qeverisjes komuniste shënjestrohet për izolim apo dhe likuidim. Në tetor 1946 arrestohet dhe në prill 1947 dënohet nga Gjykata Ushtarake e Tiranës. Në vendimin e saj të datës 17.4.1947 thuhet: “Me akuzën: ka qenë anëtar i udhëheqjes dhe organizator i Organizatës Fashiste Terroriste të Sami Qeribashit dhe në bazë të neneve 3,7 paragrafi 8,9,10 të Ligjit nr. 372 e dënon me 20 (njëzet) vjet burgim punë të detyruar...”
Ndërsa gazeta “Bashkimi” e datës 18 prill 1947, shkruante nën një titull pompoz se “Gjykata Ushtarake e Garnizonit të Tiranës dha vendimin e saj kundër një grupi klerikësh armiq të popullit shqiptar, që të veshur me petkun fetar, kanë punuar për rrëzimin e Pushtetit Popullor duke qenë në lidhje me agjentë të huaj, amerikanë, britanikë e francezë, prej të cilëve kanë marrë të holla dhe udhëzime. Në këtë grup bënin pjesë Dom Shtjefen Kurti, Dom Pjeter Meshkalla, Rrok Abati dhe Peshkopi Irine Banushi. I pandehuri Dom Shtjefen Kurti ka përgatitur një memorandum dërguar këtyre misioneve, ku është i gatshëm të krijojë një detashment prej 4 000 njerëzish për të shkaktuar çrregullime në vend dhe të kërkojë ndihma ushtarake anglo-amerikane, për të rrëzuar Pushtetin Popullor, etj.”
Dom Shtjefën Kurti kryen 16 vjet burg dhe në maj 1963, pasi del nga burgu, refuzon komunistët të punojë si famulltar në Jubë të Durrësit, duke u kthyer në kishën e Gurëzit. Pas mbylljes së dhunshme të institucioneve e objekteve fetare dhe ndalimit të fesë, ai detyrohet të punojë për bukën e gojës mes kooperativistëve të fshatit Gurës, njerëz zemërmirë që nuk e hodhën poshtë në asnjë kohë. Kështu deri në 11 qershor 1970, kur ndodh arrestimi i dytë, Dom Shtjefën Kurti ishte duke punuar në një magazinë të fshatit Gurrëz, madje duke shkoqur misër, kur i kanë hedhur prangat. Këtë radhë akuzat ishin edhe më fantastiket edhe më të pabesueshme se të parat. Pas një viti hetuesie të pashembullt, që do të thotë edhe ushtrim dhune, për të vërtetuar akuzat politike dhe dëshmitë false, në korrik të 1971 ai dënohet nga Gjykata e Rrethit Krujë me vdekje. Në vendimin nr. 54, dt. 31.7.1971 të trupit gjykues thuhet: “Me akuzën për Agjitacion e Propagandë e Sabotim të Pushtetit Popullor e dënon me vdekje, me pushkatim...”. Sipas gjykatës, ndaj Dom Shtjefën Kurtit ishin vërtetuar një sërë akuzash, si për shembull “është hedhur në veprimtari armiqësore pas mbylljes së institucioneve fetare, ka errësuar realitetin socialist dhe ka bërë fjalë për nivelin e ulët të jetesës tek ne, veçanërisht për gjendjen e varfëruar të fshatit, duke konsideruar si shkaktar të saj sistemin kooperativist bujqësor, ka thënë se në vendin tonë nuk ka liri, se masat e marra kundër fesë janë mohim i grimcës së fundit të lirisë, ka mburrur jetën në vendet kapitaliste...”
Por në lumin e akuzave kishte edhe të tilla, që për shumëkënd mund të konsiderohen edhe qesharake. Kështu spiunët e Sigurimit të Shtetit “kishin vërtetuar” se Dom Shtjefën Kurti kishte sabotuar në kooperativë duke bërë me qëllim që traktori të mbetej pa punë për një kohë sa më të gjatë, se ai ka lënë pa përhapur plehun kimik në një pjesë të parcelës ku punonte, se ka këmbyer mendime me disa të tjerë për të dëmtuar kooperativën bujqësore nëpërmjet djegies së stallave, kavaletave të kashtës ose të prodhimeve të tjera bujqësore...”
Impakti i pushkatimit
“Mos sillni më ushqime, nuk është më e nevojshme”. Kjo ishte fraza e shqiptuar që një gardian burgu, disa muaj pas pushkatimit të Dom Shtjefën Kurtit, ia komunikoi një miku që kishte shkuar ta takonte. Ishte dimri i vitit 1972, por që lajmi të çante muret e betonuara të komunizmit dhe të përplasej me zhurmë në Vatikan, duhet të kalonin edhe 3-4 muaj të tjerë. Kështu, në mars 1973 Radio Vatikani e konfirmoi zyrtarisht pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit, të kryer nga komunistët më 22 korrik 1971, duke përdorur frazën “u pushkatua se guxoi të pagëzonte një fëmijë”, që do i digjte shumë Qeverisë së Tiranës. Por nuk do të përfundonte me kaq. Për këtë shkak, në prill 1973, Papa Piu XII, duke dënuar aktin e pushkatimit të klerikut Dom Shtjefën Kurti, lëshoi mallkime ndaj rendit komunist shqiptar. Pikërisht kjo shqetësoi Tiranën zyrtare, e cila nxitoi të niste një fushatë propagandistike në media për të qetësuar ndërgjegjen e kombit. Më 5 prill 1973 “Zëri i Popullit” shkruante se “nga Vatikani ka shpërthyer një fushatë obskurantiste e denigruese kundër Republikës Popullore të Shqipërisë… I tërbuar nga sukseset madhështore të Shqipërisë… Kërkon të shtrembërojë realitetin shqiptar… të paraqesë në dritë të errët dhe të falsifikuar në marrëdhëniet shoqërore e politike që ekzistojnë te ne… Kërkon të kamuflojë veprimtarinë diversioniste e sabotuese që Vatikani ka zhvilluar dhe po zhvillon kundër Shqipërisë…” Nga ana tjetër, në një zë me Vatikanin, media të huaja pasqyruan me nota proteste pushkatimin e Dom Shtjefën Kurtit. Kështu në gazetën “Corriere Della Sera” të datës 6 prill 1973, gazetari Ettore Petta shkruante: “…Gazeta zyrtare e sundimit komunist shqiptar ‘Zëri i Popullit’ vërtetoi lajmin mbi pushkatimin e priftit katolik Don Stefano Kurti, që qysh më parë e shpalli shtypi ndërkombëtar…” Gazeta “Il Tempo” shkruante: “…Do Stefano Kurti është dëshmor i fesë, lirisë dhe ateizmit shtetëror… regjimi që u mundua të vriste Zotin, por vrau vetveten, popullin e pafajshëm me përndjekje, mundime, gjykime, varfëri, ideologji, që do të mbesin në analet e turpit, padrejtësisë, urrejtjes, egërsisë, verbërimit dhe shkatërrimit, si dhe vetë komunizmi dhe ateizmi”. Por protesta nuk nis e përfundon vetëm mediatike. Në SHBA dhe disa shtete të Evropës organizuan edhe demonstrime të mirëfillta. Në një informacion të firmosur nga Jonuz Mersini, drejtori i drejtorisë së Tretë të Sigurimit të Shtetit më 9 prill 1973, thuhet se më 1 prill 1973, pranë selisë së misionit tonë (shqiptar) në OKB, prifti Zef Çoku (Oroshi) organizoi një demonstratë në shenjë proteste, duke shfrytëzuar si pretekst vrasjen e priftit Shtjefën Kurti… Në këtë demonstratë kanë marrë pjesë rreth 150 vetë, kryesisht të arratisur katolikë…” Në të njëjtin informacion thuhet se në disa organe të shtypit amerikan janë botuar lajme për sulme të Papës ndaj persekutimeve fetare në Shqipëri. Nga ana tjetër, edhe propaganda e Tiranës u kundërpërgjigjej këtyre sulmeve me metoda të saj origjinale. Kështu, më 28 prill 1973, Radio Tirana transmeton një emision me titull “Një shenjt i ri për Vatikanin”, ku thotë se Dom Shtjefën Kurti nuk ishte veçse një kaçak, bashkëpunëtor i fashizmit italian dhe i nazizmit gjerman, agjent e dishepull i rrjetit të spiunazhit anglo-amerikan...” Në mbështetje të propagandës komuniste, menjëherë nga organizata apo individë të ndryshëm, sipas stilit tashmë të njohur të funksionimit të shtetit komunist, nisën t’u dërgoheshin letra e mesazhe mediave për të përbaltur figurën e njeriut të marrë në mbrojtje nga Vatikani. “…Ne u indinjuam thellë kur mësuam me anën e artikujve të shkruar në gazetën ‘Zëri i Popullit’ të datave 5 dhe 14 prill 1973, se Vatikanin dhe Papën na i brente meraku për të na i qarë hallet… Si mund të heshtë populli ynë për qëndrimin armiqësor të Dom Shtjefën Kurtit, i cili pohoi me gojën e tij krimet që ka bërë kundër popullit e pushtetit popullor…”
Pikërisht në këtë kohë, korrespondenca zyrtare e misionit shqiptar në OKB do të merrte udhëzime nga Tirana se do t’i duhej të përballej me akuzat e bëra nga Sekretariati i OKB për këto ngjarje. “Lidhur me zhurmën e Vatikanit rreth Stefan Kurtit dhe mbeturinat e fundit të Këshillit të priftërinjve të Greqisë për ‘persekutimet fetare’ në Shqipërinë e Jugut, Misioni (misioni shqiptar në OKB, red) duhet të ketë parasysh të ndjekë këtë çështje, duke mos lënë përshtypje se jemi të shqetësuar”, shkruhej në një telegram të datës 25 maj 1973, dërguar nga Tirana misionit shqiptar në OKB. Në vazhdim kjo ngjarje u bë objekt shkrimesh në shumë media të botës. Gazeta gjermane “Ëeltbild” e datës 16.05.1973 shkruante: “Një prift 74 vjeçar bëri detyrimin e tij. Ai pagëzoi një fëmijë. Për këtë arsye u ekzekutua. Shtjefën Kurti nuk ishte një rast i veçantë, sepse që nga fundi i luftës e deri sot u vranë në Shqipëri 78 priftërinj”. Thjesht dhe shkurt, ka faqe të tëra nëpër arkivat e shtetit shqiptar që përmbajnë fakte të ngjashme, të cilat kanë në vetvete një kuptim: Vrasja e njeriut të Zotit, Dom Shtjefën Kurti, i ngeci në grykë kastës politike të Tiranës dhe kjo ndodhi mbase për faktin se ata në asnjë rast nuk llogaritën vlerën reale të personalitetit të tij.
Kërkimet dhe shpresa e fundit
Vite më pas, kur komunizmi nënshkroi kapitullimin, të afërmit e Dom Shtjefën Kurtit u investuan të gjenin të paktën eshtrat e tij. “Kërkuam në Krujë e në Tiranë, por pa sukses”, rrëfen i nipi, Nikolin Kurti, nisjen e kalvarit që ende nuk ka përfunduar. Por edhe arkivat nuk kishin asgjë orientuese. Madje, kërkesat e përsëritura të familjarëve merrnin përgjigje të thata se në arkiva nuk gjendet gjë për Dom Shtjefën Kurtin. Kërkimet gjithsesi nuk reshtin, kjo edhe prej faktit se në nëntor të vitit 2002, me dekret të Papa Gjon Palit, u konfirmua fillimi i procesit të kanonizimit të Dom Shtjefën Kurtit. Një rreze shprese vjen gjithsesi vonë, vetëm në vitin 2009. Një ish-punonjës policie i kohës së komunizmit, që kishte dijeni për një vend ekzekutimesh diku në rrëzë të malit Dajt, gjatë komunikimit me familjarët u thotë se është i bindur se eshtrat e Dom Shtjefën Kurtit janë aty. “Këtu nisi edhe puna ime në terren. Sepse unë jam një nga dy personat që u bënë shkak për gjetjen e një numri të madh skeletesh humane në Dajt, që u përkisnin të ekzekutuarve të kohës së komunizmit”, rrëfen Nikolini. Më tej ai thotë se gjatë kërkimeve, ata, edhe me këmbënguljen e ish-policit të kohës së komunizmit, veçuan njërin nga skeletet që kishte tipare të ngjashme me figurën e fizikun e Dom Shtjefën Kurtit. “Duke shkuar me mendimin se e kishim gjetur, shpejtuam të çonim mostrat e ADN-së në Itali. Pra dërguam një pjesë të vogël eshtre nga skeleti që veçuam dhe njëkohësisht edhe gjakun tonë si pasardhës të Dom Shtjefën Kurit. Analizën e ADN-së na e bëri një mjeke italiane, e quajtur Gjinevra Guanti. Kuptohet që kushtonin shumë. Por ishim përgatitur edhe për këtë. Në fund rezultati ishte negativ. Pra, eshtrat e gjetura nuk ishin të njeriut tonë të afërt. Gjithsesi nuk kam për të harruar gjestin e mjekes italiane, kur tentuam të paguanim. - E keni falas, na tha, si pjesë e kontributit tonë për gjetjen e eshtrave të Don Stefano Kurtit. Pra, për habi, xhaxhai im kishte bërë një emër edhe më të madh nga sa ne mendonim. Atë e njihnin shumë mirë, të paktën në Itali”, vazhdon rrëfimin Nikolini. Po sipas tij, që Dom Shtjefën Kurti ishte i njohur në Itali, këtë e ka thënë në një rast edhe Sali Berisha, Kryeministri aktual. Sipas një pohimi publik të Berishës, vite më parë, ai ishte ndjerë shumë keq në një rast në Itali, kur pasi kishin mësuar se ishte shqiptar, i kishin thënë: “Ju shqiptarët keni vrarë Don Stefano Kurtin…”
* * *
Vetëm para pak ditësh, për shkak të një rastësie fatlume, Nikolin Kurti ka mundur të administrojë informacionin më të çmuar të 20 viteve kërkime. Një informacion që thotë se trupi i Dom Shtjefën Kurtit është përdorur si kadavër në morg. Menjëherë më pas, me pak impenjim, Nikolini, ka siguruar një tjetër të dhënë që thotë se kufomat e përdorura si kadavra janë varrosur në një parcelë të caktuar në Tufinë. “Vetëm se kjo parcelë duhet gjetur, me ndihmën e gjithkujt, qoftë edhe të mjekëve dhe më pas duhet të realizohet sërish analiza e ADN-së. Gjithsesi, gjetja e këtij dokumenti në arkiva është vërtet një fillim i mbarë”, thotë Nikolini, që duket se pas lumturisë së parë shkaktuar prej këtij zbulimi, që thoshte se trupi i të afërmit të tij është përdorur si kadavër, tashmë është përfshirë nga të tjera mendime të vështira apo edhe dyshime, që i thonë se sërish nuk ka për ta pasur shumë të thjeshtë t’i shkojë së gjithës deri në fund.

Eli Fara: “S’jam kundër martesës së dytë, por s’kam gjetur personin e duhur”

Këngëtarja Eli Fara është rishfaqur para pak ditësh në ekran në formë ideale, ndërsa ka qenë e ftuar në programin “Pasdite në Top Channel”. Pas perfomancës së saj si balerinë në “Dancing with the stars”, kjo ishte dalja e parë e këngëtares korçare në publik pas disa muajve intensive të angazhimit të saj me koncerte në verë. Përveç projekteve në muzikë, ajo nuk ka hezituar të flasë në intervistën e Genta Popës dhe për martesën, duke pohuar se nuk është aspak tabu për të, një martesë e dytë. Ajo ka pohuar se ishte për martesë natyrisht, por ende nuk e ka gjetur shpirtin binjak me të cilin mund të lidhte jetën. Eli Fara nga martesa e parë ka një vajzë të rritur që quhet Marina, studente në një nga universitetet në Tiranë. Pas kthimit nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, rezidenca e saj ndodhet në Tiranë, ku jeton bashkë me vajzën. Ajo udhëton shpesh në Kosovë dhe Greqi, ku publiku e pret shumë mire, pasi ndihet afër me repertorin e saj. Eli u kthye përfundimisht nga Nju Jorku pak kohë më parë me “look” tërësisht të ndryshuar, flokët e prera shkurt, ndërsa që tani shfaqet sësrish me flokë të gjata.

Tjetri >

RREFEHET PRIFTI-“Meta do servilët, më kërcënuan me dy arrestimet”

INTERVISTA/ Ish-ministri i Ekonomisë flet dhjetë ditë pas shkarkimit nga detyra. Raporti me Metën dhe Berishën, dialogjet me SMS natën përpara vendimit të kryesisë së LSI, presionet për të lënë detyrën dhe kërcënimet: “Arrestimet e këshilltarit tim, Belegu dhe kryeinspektorit të hidrokarbureve, ishin presion mbi mua nga mafia për të vazhduar aktivitetet e tyre. Kam dyshime se kontrabanda e naftës bëhej nga policia,doganat e tatimet”. Prifti deklaron se do vazhdojë të qëndrojë ende në LSI

Në një intervistë në "Top Story" të gazetarit Sokol Balla në “Top Channel”, ai flet edhe për arrestimin e dy zyrtarëve të lartë të ministrisë që drejtonte, sulmet nga brenda Qeverisë dhe të ardhmen e tij politike.

Si e morët vesh shkarkimin tuaj?
Para 10 ditësh, ishte e diel, unë jam kthyer nga një shërbim që kisha në Vjenë, në Komunitetin e Energjisë atje. E dija që e kisha gjyshen shumë rëndë, e kisha në minutat e fundit. Ajo kishte prerë gojën, i themi ne, dhe fjalët e fundit që kishte folur kishte pyetur për mua dhe kish thënë 'nuk u kthye Dritani nga jashtë?'. Kam pasur një marrëdhënie shumë të veçantë me të. Sa u ktheva nga aeroporti, shkova direkt te gjyshja. Ajo ishte në një gjendje që nuk kuptonte më, ishte në minutat e fundit. Ka vdekur në krahët e mi, por arrita ta takoja të gjallë. Në këto momente, pasi ndodhi kjo, unë i dërgoj një sms 4-5 miqve të mi për t'u thënë se çfarë ndodhi. Mes tyre i dërgova dhe zotit Meta

një sms, ku i thashë që 'gjyshja ime u nda nga jeta'. Pas dy minutash mora nga zoti Meta një sms, ku më thotë 'nesër në orën 10 në mëngjes është mbledhja e kryesisë së LSI, pra të hënën. Unë si kryetar i saj do propozoj largimin tim nga ministër i Jashtëm dhe emërimin tim si ministër Ekonomie'. Pa thënë ngushëllime për gjyshen, pa thënë hajde ta bisedojmë këtë punë.

Kishit folur më parë?
Asnjëherë. Nuk kishim folur fare për largimin tim. Drejtpërdrejt asnjëherë. Unë i thashë 'kështu e kishe planifikuar, të ma thoshe me sms këtë gjë, pa u ulur dhe pa diskutuar'. Zoti Meta kërkoi që deri të nesërmen, që është mbledhja e kryesisë në orën 10, ishte i gatshëm të bisedonim. Unë i thashë ta shtynin mbledhjen për pasdite, sepse unë do varros njëherë gjyshen dhe pastaj do vij të merrem me politikë dhe të diskutoj aty këto gjëra. Ai nuk e shtyu mbledhjen pasdite. Unë shkova t'i bëja respektet gjyshes. Ajo më ka rritur, e kam pasur shumë të dashur dhe nuk mundet në asnjë mënyrë të mos i jepja lamtumirën e fundit. Mungova në mbledhjen e kryesisë ku ndodhën të gjitha këto muhabetet.

Si e pritët shkarkimin kur ai u bë fakt i kryer?
Nuk më erdhi mirë, sepse ishte një veprim brenda familjes tepër imoral. Nuk ishte guximi as për ta diskutuar, as për të shkëmbyer disa mendime dhe as për të dëgjuar arsyet. Nuk e kam pritur mirë, por nuk e kam pritur mirë vetëm për mënyrën se si u realizua. Jo sepse një karrige që e kisha, nuk e kisha më. Kam dëgjuar shprehje të bukura këto ditë si 'prapanicën e ke tënden, karrigen nuk e ke tënden'. Nuk e kam pasur shumë problem largimin nga posti, sesa mënyra se si u krye ky largim.

A jeni i qartë pse ju hoqi Ilir Meta?
Unë jam shumë i qartë, por jo të gjitha një politikan mund t'i deklarojë në një moment të duhur. Unë kam bindjen që shqiptarët janë shumë më të qartë se sa unë dhe kam bindjen që nuk është shumë e nevojshme që t'i ndriçoj ata për momentin se kush ishin motivet e vërteta të zotit Meta për të bërë këtë lëvizje.

Për hir të transparencës, njerëzit duan të kuptojnë diçka...
Zoti Meta ka bërë një deklaratë publike, ku thotë që këtë ndryshim e ka kërkuar sepse do të ketë më shumë kohë për t'u marrë me partinë. Në pozicionin e ministrit të Jashtëm ai ka kaluar një periudhë të rëndësishme kohe duke udhëtuar jashtë shtetit dhe nuk ka pasur shumë mundësi të merret me partinë. Unë nuk mendoj që ministri i Ekonomisë ka më pak punë se ministri i Jashtëm. Detyra e ministrit të Ekonomisë është shumë më shumë me ngarkesë, sesa detyra e ministrit të Jashtëm. Nëse Meta këtë detyrë nuk e ka marrë thjesht formalisht për të qenë në Tiranë, por e ka marrë për ta bërë detyrën, nuk mendoj se ishte detyra e duhur për t'iu angazhuar partisë. Unë në detyrën si ministër kaloja 1000- 1500 faqe dokumente në ditë, duke përfshirë 100- 150 dokumente që duhen firmosur, përveç angazhimeve mediatike, angazhimeve me takime. Një axhendë tepër e ngjeshur lëvizjesh nëpër vend.

Ky motiv nuk qëndron sipas jush?
Motivi për të qenë pranë partisë mund të këtë qenë i drejtë, por është absolutisht i pamundur. Nëse Meta do të bëjë me të vërtetë këtë detyrë siç e presin shqiptarët, ta bëjë, është e pamundur që në këtë detyrë të ketë më pak angazhim sesa në detyrën e mëparshme si ministër i Jashtëm. Megjithatë, mes meje dhe zotit Meta ka pasur historikisht një lidhje, e cila herë ka qenë e mirë, e herë problematike.

Pra ka një historik...
Ka një histori bashkëpunimi 10 vjeçare, te e cila unë po të ndalem. Mund të evidentoj me dhjetëra raste që ne nuk kemi qenë dakord me njeri-tjetrin. Kemi pasur përplasje herë të lehta, herë të forta dhe sigurisht që disa nga këto kanë qenë në periudhat e fundit.

Është folur që disa muaj më parë keni pasur një përplasje të fortë me Ilir Metën. Është i vërtetë ky informacion?
Historia ime me zotin Meta, përfshi dhe vitin e fundit të qeverisjes, ka qenë gjithmonë problematike. Zoti Meta është një lloj politikani, i cili bashkëpunëtorët ka qejf t'i ketë servilë ose ushtarë. Nuk është ai lloj politikani, që e vlerëson një njeri dinjitoz, të aftë, që ka përballë. Në këtë kuptim unë kam pasur një marrëdhënie problematike me zotin Meta, sepse jo të gjitha porositë që jepte ai mund të zbatoheshin. Jo të gjitha kërkesat që bënte ai mund të zbatoheshin ose mund të bëheshin duke pasur parasysh ligjin.

Ju po thoni që zoti Meta u ka bërë kërkesa edhe mbi ligjin?
Dikush të thotë 'po të vjen një shoku im, ka një kërkesë për ta zgjidhur dhe të lutem shikoje'. Unë kam predispozitën që kur më thotë kryetari i partisë për diçka, në qoftë se diçka brenda kontureve të ligjit dhe rregullave mund të realizohet, sigurisht që nuk mund të them që s'kisha dëshirë ta realizoja. Por jo të gjitha kërkesat për një njeri të partisë, një mik të familjes, janë gjëra që realizohen. Mbi të gjitha për mua në këtë detyrë ka qenë ligji, vendimet e Qeverisë. E kam ditur gjithmonë që një politikan në këtë nivel, vjen dita kur kontrollohet çdo firmë, vjen dita kur përpara njerëzve që të kanë votuar dhe përpara publikut që të monitoron dhe të sheh, duhet të japësh llogari. Pavarësisht predispozitës sime për të ndihmuar sa më shumë nga ata që e meritonin ndihmën ose nga ata që mund të kërkohej nga kryetari i partisë tënde për t'i ndihmuar, në disa raste është e pamundur ta realizosh. Ka pasur raste kur ka pasur qejfmbetje për shkak të mos realizimit të porosive apo kërkesave të caktuara. Metën, po ta analizosh historinë e tij si politikan, nga viti 2000 kur ishte njeriu më i fuqishëm në Shqipëri dhe 2001 kur ishte kryeministër dhe kontrollonte 85% të partisë, sot është katandisur, reduktuar, në një njeri shumë të vogël, pra në një kryetar të një partie të vogël, që ka vetëm 3 deputetë rreth atij. E gjithë kjo ka ndodhur për shkak të një personaliteti të tij që i kërkon jo të ketë bashkëpunëtorë dhe partnerë në detyrë, por të ketë njerëz që zbatojnë urdhra e detyra. Është prishur me të gjithë. Merre historinë dhe shikoji të gjithë njerëzit që ka pasur në krah nga 2000 kur ishte kryeministër. Sot asnjë nuk është në krah. Ka një problem marrëdhëniesh njerëzore. Gjithmonë ai ka të veshur kostumin e kryeministrit. Siç e ka pasur në vitin 2000, ka menduar që është një kryeministër në hije dhe urdhrat e kryeministrit nuk diskutohen, por zbatohen. Por mbi një kryeministër apo një mik është ligji. Mund të ketë pasur probleme të tilla në vendimet e nxitimet e tij dhe LSI për të marrë vendimet që janë marrë.

Posti juaj politik si ministër i Ekonomisë mori një goditje kur një këshilltari juaj u akuzua, u arrestua, më pas u lirua, por pak më vonë u zhduk. Bëhet fjalë për zotin Belegu. A është ky rast që ka shkaktuar përplasje mes jush dhe zotit Meta?
Nuk dua ta thjeshtoj kaq shumë këtë gjë. Rasti i arrestimit të zotit Belegu është një rast tipik i presionit që është kryer mbi mua nga segmente të caktuara të Qeverisë shqiptare. Belegu është arrestuar në mënyrë bombastike në zyrën e tij në ministri, për një çështje që kishte të bënte me një aktivitet të tijin privat, të viti 2005. Këtë çështje prokuroria kishte 2 vjet që e kish hapur, siç kishte një vit e gjysmë që e kish mbyllur. Ishte një çështje që nuk flitej më zoti Belegu. Kam bindje të plotë që goditja e tij ishte një paralajmërim për mua.
Nga kush?
Nga segmente të caktuara të Qeverisë dhe të shtetit për të më thënë qëndro në rresht, bëj çfarë të thonë. Më vjen keq që ju e hapët këtë, sepse ai tani është i zhdukur dhe unë nuk e di ku është, familja nuk e di ku është dhe unë s'kam dëshirë të diskutoj për këtë gjë. Ai është arrestuar absolutisht kot, padrejtësisht. Kam apo s'kam të drejtë të them që ishte shantazh ndaj meje, sepse të gjitha mediat të nesërmen, disa të komanduara disa jo, thanë: 'këshilltari i Priftit korrupsion'.

Në këto segmente përfshihen edhe PD e LSI?
Nga analiza ime kam evidentuar një person, i cili ishte në brendësi të këtyre gjërave. Ky person quhet Agron Kuliqi, ish- badigard i Sali Berishës dhe tani është nëndrejtor i përgjithshëm i Policisë së Shtetit. Ky person ka qenë në historinë Belegu jashtë mase i përfshirë, ka qenë edhe në historinë e arrestimit të ish-kryeinspektorit të hidrokarbureve. Edhe atij i bënë një arrestim të jashtëzakonshëm 'shou'. Prokuroria dhe policia kriminale bindën një qytetar, i dhanë atij 10 mijë dollarë, të shkojë t'ia japë ato me dhunë një inspektori hidrokarburesh, që pastaj ai t'ia çonte kryeinspektorit dhe pastaj këtë ta arrestonin. Atë e kanë arrestuar me flagrancë duke bërë 'shou' të jashtëzakonshëm. Ka dalë Drejtori i Përgjithshëm i Policisë në konferencë, ku ka thënë që e kanë arrestuar në flagrancë. Unë kam parë dosjen e këtij personi dhe nuk i është gjendur asnjë qindarkë në xhep. Asnjë qindarkë nuk ka marrë. Një intrigë e sajuar.

Sërish presion ndaj jush?
Absolutisht presion ndaj meje. Dhe jo vetëm kaq, por përpjekje e mafies për të vazhduar aktivitete kriminale dhe mafioze në fushën e karburanteve në Shqipëri. Unë në momente të caktuara kam informuar kryeministrin dhe ministrin e Financave, që në Shqipëri ka pasur një kontrabandë të jashtëzakonshme të 'virgin naftës'. Unë kam dyshimet e mia që në këtë lloj kontrabande ka qenë e përfshirë policia, doganat dhe tatimet.

Cili ishte reagimi i kryeministrit?
Karburantet merreshin nga ARMO. Niseshin gjoja për t'u eksportuar në Kosovë, Maqedoni, Itali, bëheshin dokumente eksporti false dhe ato shiteshin në tregun shqiptar. Ky, inspektori i hidrokarbureve, në fillim të punës së tij nuk e lejoi më këtë aktivitet të paligjshëm. Ai u godit sepse ka goditur një pjesë të mafies, që bënte këto aktivitete.

Cili ka qenë reagimi?
Kryeministri i ka dhënë porosi në syrin tim ministrit të Financave, të bëhet menjëherë hetim për atë dhe të bëhen verifikime. Unë s'kam ndonjë informacion për atë porosi. Presionet kanë qenë të vazhdueshme. Unë kisha dijeni se Meta kishte 6 muaj që kërkonte zëvendësimin tim. Presionet kanë qenë nga më të çuditshmet, nga korrierë që vinin në zyrën time dhe thoshin 'mbaroji këto punë se deri në 15 je ministër dhe do ikësh, do vijë ai tjetri', te zv.ministri im që çdo muaj ndërronte datën kur unë do ikja. Në muajin prill thoshte 15 prill, pastaj në maj thoshte deri në 15 maj është dhe do ikë. Pastaj me kërcënime me mesazhe elektronike për jetën.

Ka ende raport mes jush dhe Metës?
Sigurisht. Unë kam qenë dje për drekë me Metën. Ne vazhdojmë të bëjmë përpjekje për të rikrijuar një raport bashkëpunimi me njëri- tjetrin, pavarësisht se për momentin duket e vështirë.

Sa gjasa ka të rikuperohet kjo marrëdhënie?
Unë jam i përgatitur të mos e hedh poshtë investimin tim në LSI. Jam bashkëthemelues, kam qenë ideator i saj para Metës. Jam shkëputur nga PS me idenë e krijimit të një force tjetër, kur Meta vazhdonte të ishte atje. Më vjen keq që për shkak të momenteve stresante, situatave problematike, unë të jem i detyruar të hedh poshtë investimin tim në LSI. Do përpiqem të qëndroj pranë LSI, të ringrihem mbi ngjarjet e ditëve të fundit për të krijuar një raport me Ilir Metën dhe atë forcë politike. Por nuk varet çdo gjë prej meje, varet nga fryma që do përçohet atje. Nëse do ndiqet politika e disa deklaratave të anëtarëve kryesisë në mbledhjet ku u vendos shkarkimi im, mund të jetë e pamundur që unë të vazhdoj të qëndroj në atë forcë politike, nëse do gjej atë lloj sjellje nga drejtuesit e asaj force politike. Por jam i përgatitur ta marr situatën me qetësi.

Ju themeluat koalicionin me PD një vit më parë. Qëndronte Meta pas veprimit tuaj apo ishte veprim i pavarur?
Veprimi im ka qenë fillimisht i pavarur, ka qenë personal. Meta, pasi unë kam bërë deklaratën e parë, më ka çuar një mesazh dhe më ka thënë: 'U bëre si Xhuveli'. Pra nuk ishte dakord me lëvizjet e mia, mbase sepse donte t'i bënte vetë lëvizjet, ta kishte vetë protagonizmin.

Cili është komunikimi juaj me Berishën dhe çfarë ju ka thënë ai?
Marrëdhënia ime me Berishën është arsyeja kryesore pse unë sot jam shumë i qetë dhe shumë i butë në ato që deklaroj. Në ato deklarimet e fillimit të emisionit, nuk isha aq i qetë dhe aq i butë. Kam këtë qetësi sepse besoj te marrëdhënia ime me Berishën, marrëdhënie politike, por edhe njerëzore. S'kam asgjë çfarë mund të them kundër veprimeve të tij. Kur ka pasur kërkesa për largim më ka thirrur dhe kemi diskutuar. Edhe në kërkesën e fundit më thirri dhe diskutuam. Edhe në kërkesën e fundit ai me thirri, e diskutuam, bile ka pasur një përpjekje nga Berisha, e ka rithirrur Metën dhe i ka thënë 'ju mund ta ndryshoni pozicionin, por Priftin ta mbajmë në Qeveri, për shkak të kontributit'. Pra Berisha e ka bërë atë që ka pasur mundësi të bëjë. Ajo që nuk doja unë të bënte ai, ishte prishja e koalicionit për mua.

Tanja Visirova: Unë e dashura e mbretit Zog

Rrëfimi i kërcimtares së kabaresë së Parisit. Ardhja në Shqipëri në vitin 1929 si "robinjë" e mbretit të Shqipërisë. Takimi me Zogun, netët e dashurisë, përjetimet e "trupit femëror më të këndshëm të Parisit", për pushimet në vilën mbretërore në Durrës dhe për Ahmet Zogun

"Asgjë në fëmijërinë e Tanja Visirovës nuk ngjau, që të mund të thuhet se përgatiti karcimtaren e ardhshme nudo, të përkëdhelurën e Parisit, zonjushën e një mbreti. Vogëlushja e rrjedhur nga një familje tipike kozmopolitane: I ati polak, gjyshja kineze, nëna rumune, jetoi një fëmijëri idilike midis botës ruse dhe asaj rumune"-Kështu shkruhet në mbulesën e botimit në frëngjisht të librit të gazetares Maria Krepo sjellë në shqip nga Vladimir Bako.
Në vitin 1927, të gjitha udhët, edhe ato të mërgimit, kalonin nga Parisi. Tepër e varfër Tanja pozon për piktorët, pastaj hyn në "Foli-Berzher", thjesht si një "manekin". Dhe shumë shpejt e njohur si "trupi femëror më i këndshëm i Parisit", ajo u tëhoq nga një mbret, mbreti Ahmet Zog i Shqipërisë, i cili e mbajti në oborrin e vet. Kjo periudhë e paharrueshme për Tanjën dhe mbretin e shqiptarëve përshkruhet në librin "Nga Kaukazi në Foli-Berzher" të gazetares Maria Krepo. Tanja aty rrëfen përjetimet e saj për atë kohë kur ishte vetëm 20 vjeçe dhe zbuloi Shqipërinë, Oborrin mbretëror dhe mbretin Zog. E dehur nga kaltërsia e detit, nga plazhi me rërë të imet si dhe nga mbrëmjet e qeta, kercimtarja pariziane u lëshua e tëra pas mbretit. Tanja u mbulua me aq bizhuteri, gjerdanë,unaza dhe fustane e pallto sa nuk i kish ëndërruar gjithë jetën. Zogu atëherë 33 -vjeçar, i shpallur mbret vetëm para një viti ishte i marrosur pas 20 -vjeçares. Një dashuri që do të zgjaste vetëm tre vjet por që do të bëhej legjenda metropolitane e Parisit dhe më tej.

Në fillim të vitit 1929 nisa të dubloj artistë të ndryshëm nëpër skena erotike filmash, ku duhej të luaja çaste nudo. Filmi i parë i kësaj serie ishte "Gruaja dhe Pantini", në të cilin i huaja trupin Konçita Montenegras. Unë jam edhe cigania që kërcen tek "Monte-Kristoja". Në tërë këta filma luaja skena kalimtare, por më në fund u bëra violina e parë me një rol të vërtetë: më kërkuan për të luajtur tek "Kartakala, mbretëresha e ciganëve". Më sugjestionoi shumë ky rol dhe kërkova të takohem me autorin e skenarit, por ky gjendej në Shën-Mari-dë-la-Mer, ku po zgjidhte vendet e xhirimit. Sakaq, e shoqëruar nga im më, u nisa per Bruksel, isha ftuar që të kërceja në një mbrëmje zyrtare.
Edhe shqiptarët ishin të ftuar në atë mbrëmje. Po bëhej rreth një muaj që nga dita kur Ministri Fuqiplotë i Shqipërisë dhe deputeti më kishin bërë kërkesën që të shkoja për të kërcyer në Shqipëri, në teatrin mbretëror të këtij vendi; duhej të kërceja për mbretin Zog (të cilit ia dëgjoja për të parën herë emrin), që së afërmi, në tetor, festonte përvjetorin e parë të hipjes në fron.
Në Bruksel, të dy burrat këmbëngulën edhe një herë në kërkesën e tyre. Duhej që të përgjigjesha menjëherë, puna ishte urgjente, në Shqipëri më prisnin.

Do te merresha me rolin e Kartakalës, apo do të zgjidhja vallëzimin në Shqipëri?! As vetë nuk mund ta di se përse parapëlqeva të bëja një turne në këtë vend të largët. (Kështu fati kaloi tek Vivianë Romansa, që përmes rolit të Kartakalës, pati sukses në karrierën e saj kinematografike. Do të gënjeja, po të mos pranoja se pata sidoqoftë njëfarë keqardhje për veten, që më ngacmoi më pas, kur u riktheva në Francë).
U sqarova shqiptarëve se ishte e vështirë të nisesha në muajin gusht, tani kisha nisur një grup numrash personalë në shfaqjet e Foli-Berzherit, ndaj edhe më lipsej një kohë e caktuar për të gjetur një zëvendëse.
Shumë më vonë pyeta veten ishte në dijeni im më për arsyen e vërtetë të ftesës për këtë udhëtim. ? Këtë nuk mund ta mësoj kurrë, asnjëherë nuk ia bëra këtë pyetje sa qe gjallë dhe ndoshta asnjëherë nuk do t'ia bëj më edhe vetes. Di vetëm se ajo u nis me një gëzim të madh për të më shoqëruar në ato troje kaq të largëta dhe që më pas ëndërronte vetëm një gjë: të braktiste Shqipërinë.

Në fakt në gusht, mundëm që të niseshim për Romë, ashtu të katërt së bashku: im më, unë, ministri dhe deputeti. Roma ishte lënë si vendi ku do të firmosej kontrata. Unë nuk e kuptoja përse: Mamaja do të kishte shkuar edhe më këmbë në Romë. Përpara se sa të niseshim, miqtë tanë në Francë u përpoqën të na ndalonin: "E ç'do të bëni në këtë vend të egër, ku as hekurudhë nuk ka?". Po im më ua priste: "E, ne kemi udhëtuar edhe në vende, ku mund të ecësh vetëm mbi shpinën e gamileve. Kjo nuk na tremb".
Kontrata u nënshkrua në Konsullatën e Shqipërisë dhe me kërkesën time edhe atë të Rumanisë. Firmosa për një angazhim tremujor. Të ardhurat nga kontrata i depozituam në një bankë të Parisit dhe nisëm nga vizitat në qytet; im më në një jetë gjysmë ireale mërmëriste: "E di, e di...". Ndërsa unë nuk i kushtoja vëmendje të veçantë gjendjes së saj të çuditshme shpirtërore. Por gjëja që më la vërtet përshtypje të çuditshme lidhej me faktin se shqiptarët nisën të blenin veshje. Pasi kishin konstatuat me çudi që përdorja një valixhe të vogël e jo të re të tipit Samaritan, në të cilën kisha vendosur kukullën, këmishën e natës që më kishte blerë mamaja dhe një fustan mbrëmjeje për kabaretë, një fustan nga ata që artistët ua rishesin shoshoqit, shqiptarë thanë: "Ju duhet një garderobë".

-E përse?
-Është e nevojshme.
Qëndruam tri ditë në Romë vetëm për veshjen time. Im më dhe unë po binim të sëmura duke parë çmimet fantastike të veshjeve që na sillnin, këto i kalonin shumat e kontratës, ndaj unë u detyrova t'iu them burrave të Zogut:
Unë nuk mund t'i blej të gjitha këto!
-Nuk ka asnjë rëndësi, është e nevojshme, do t'ju duhet të shëtisni shumë, mos u shqetësoni...
Valixhja nga Samaritania u zëvendësua me një valixhe me lëkurë derri, që hapej sa herë në të duhej të ngjesheshin veshje të reja. Mu krijua një luks i bollshëm- e çfarë nuk kisha tani? Gjithnjë e më shumë po kthehesha në Hirushen e kohës së Zanave. Unë vajza që nuk kisha patur veçse një kostum të vogël dhe një pallto të zakonshme, tashmë mbulohesha me fustane të shumta të paradites, të pasdites, të mbrëmjes. Mamaja gjithashtu u vesh me rroba serioze kokë e këmbë. Dhe kur pyeste: "Ç'janë gjithë këto?", I përgjigjeshin thjesht: "Zonjë ju po shoqëroni bijën tuaj!". Sim mëje që e urrente ngjyrën e zezë, i bënë një fustan të zi, ngaqë e zeza ishte "tamam ngjyra që duhej".

Na doli koha të bënim edhe një pelegrinazh në relikat e Shën Nikollës, gjithnjë të shoqëruara nga dy myslymanët tanë, pastaj hipëm në vaporin e Barit që do na shpinte drejt Shqipërisë. Nuk pata mundësi të shihja fotografinë e mbretit, të dy burrat thonin se nuk kishin me vete asnjë.
Më 10 gusht mbërritëm në Durrës. Na priste një Roll, ushtarakët na përshëndetën dhe më pas, të shoqëruara nga deputeti, arritëm në një sallon në brigjet e Adriatikut.
-Ky salon-na thanë- është ndërtuar për ju, për stinën e verës.
-Mirë, po ku është teatri?
-Teatri është në Tiranë. Oborri e kalon verën këtu. Jeni në krah të Sallonit Mbreteror".
Salloni ynë përbëhej nga një ambient pushimi, nga një dhomë ngrënieje, dy dhoma të tjera
dhe një banjë. Energji elektrike nuk kishte. Ndriçoheshim prej llampash vajguri. E megjithatë unë isha e magjepsur: një rrugëz me shkallare që niste nga godina jonë zbriste pa u ndërprerë deri në bregun e Adriatikut.

Pastaj erdhi personeli të merrte kontakt me ne: një kuzhinier francez, me grua dhome shqiptare që mezi çaparashiste diçka në italisht, por që nuk thoshte dot asgjë në frëngjisht dhe shërbyesi; ky i fundit shqiptar dhe që fliste në mënyrë të admirueshme frëngjisht. Emri i tij ishte Dedë Suli, kishte qenë ordinancë e Franshe d'Espereit, gjate kohës kur ai komandonte trupat aleate në Maqedoni. Dedë Suli nuk na u nda asnjë hap.
Në mbrëmje, deputeti që na kishte shoqëruar, erdhi me një Roll e na kërkoi të na paraqiste te mbreti. Familja mbretërore kishte ambiente të shumta banimi, na drejtuan në njërin nga ata dhe na lanë lë prisnim në holl.
Pas pak pashë të hynte një burrë i gjatë, i hollë, bjond dhe me sy blu, që e mora për një officer austriak. Por befas deputeti u nxitua të më prezantonte para mbretit.
-Ju qenkeni?-thashë e çuditur.
-U zhgënjyet. Më imagjinonit ndryshe?
-Kam jetuar një pjesë të madhe të jetës midis njerëzish orientalë, ndaj më shumë ju përfytyroja si njëfarë pashai. Por ngjani me një oficer austriak ose jugosllav, nuk keni asgjë orientale". (Ai i shkëbente më shumë disa rumunëve që kisha mundur të njoh gjatë jetës dhe që ishin më austriakë se sa austriakët).
-Është e vërtetë, kam lindur myslyman, por ndjehem europian. Veç kësaj kam shkuar një pjesë të jetës në një shkollë austriake".
Teksa pinim vazhdimisht shampanjë, pyeta mbretin se kur ishte menduar që të paraqitesha në teatër.
"Për këtë do të flasim më vonë. Këto kohë unë jam me pushime, përfitoni edhe ju të pushoni".
Kishte një buzëqeshje zbavitëse, që më çuditi pak dhe më nervozoi shumë.
-Keni orkestër? Pianist?
-Po, po. Kam një pianist të shkëlqyer, një francez.
Më pyeti nëse pëlqeja të lexoja. Bibliotekën nuk e kishte me vete, po mund të porosisja ç'të doja. "Çdo gjë që do t'ju japë kënaqësi juve dhe nënës suaj!".
Të nesërmen erdhën dhe më kërkuan: duhej të isha e vetme.
Deputeti i tha sim mëje: -Këtë herë, zonjë, ju nuk mund ta shoqëroni bijën tuaj.
Mamaja e kuptoi se nuk kishte më vend për të bërë diskutime dhe se duhej ta gëlltiste shqetësimin në heshtje.

Ishte mbarimi i pasdites, Zogu më priti si i magjepsur. Më pyeti nëse më pëlqente të notoja.
I thashë se noti më zbaviste pa masë, se kishte shumë kohë qe nuk më ishte dhënë rasti për të shijuar një kënaqësi si kjo dhe se distanca më e madhe që kisha përshkuar gjithë-gjithë me not ishte Dniestri. I rrëfeva këtë histori mbretit, madje edhe disa të tjera: ai më dëgjonte dhe pak kohë më pas nxorri një dosje. Dosja lidhej me mua.
"Ju duhet ta dini, Tanja,-tha ai,-ju njoh mirë, fare mirë".
-Si më njihni? Që kur?
-Në fillim ju kam parë, ju kam parë kur kërcenit në "Foli-Berzher".
-Po atëherë, përse nuk erdhët të më takonit?
-Nuk kishte shumë rëndësi. Erdha që tju shihja në mënyrë të fshehtë, veç kësaj qëndrimi im në Paris ishtë shumë i shkurtër.
Më tregoi fotografitë e mia dhe një anketë të tërë policore.
"Dedektivët ju kanë ndiekur. Na duhej të njihnim opinionet tuaja politike, të mësonim mënyrën tuaj të jetesës".
-E përse i keni bërë të gjitha këto?
-Fare e thjeshtë. Unë kam rënë në dashuri me ju. Tani ja ku jemi, ju jeni e burgosura ime. Nëse doni do të njihemi".
Isha hutuar krejt nga ajo që sapo kisha degjuar. Që kur kishim mbërritur në Romë jetoja si në një përrallë- dhe isha e re.
Ai me tha:
Në takimin tjetër më tregoni kontratën.
Unë ia solla. Ai nguli sytë në të:
"Këta janë hajdutë. Kam thënë të bëjnë një kontratë për 25 mijë franga, ata e kanë bërë për 15 000. Dhe ju lutem më thoni, përse duhej bërë një garderobë e tërë për ju në Romë?".
-Por ngaqë unë nuk kisha asgjë!

Zogu qe mashtruar, këtë e kuptova, kohë më pas. Duke më parë të zhveshur në skenë, më kishte përfytyruar si "gruan fatale". Mbreti nuk e kishte ditur që "gruaja e tij fatale" ishte një vazjë e varfër, e cila që nga mosha njëmbëdhjetë vjeçare nuk kishte më asgjë.
Zogu ishte shumë i egërsuar ndaj ministrave vet, të cilët, siç thoshte ai, "e vidhnin", çmimet e të gjitha sendeve që më kishin blerë ishin katërfishuar ose pesëfishuar.
-E si mundet që ju të mos keni asgjë, për ju flitet aq shumë?
-Por flitet për mua të zhveshur, zotëri, askush nuk flet për fustanet e mia.- Fustanet! Nuk kisha nevojë për to. Rrija e zhveshur në Foli-Berzher, e zhveshur përpara piktorëve dhe skulptorëve, e zhveshur në kabare. Fare pak tyl, pakëz grimca rrezulluese që imitonin arin, një dajre; ja gjithçka.
«Po Parisi....
-Ka Paris e Paris. Sigurisht që ka në Paris shtëpi me oxhaqe të lartë dyer të mëdha, por këto nuk u përkasin artistëve të thjeshtë".
Këtë Zogu nuk e kuptoi dot kurrë.
Pastaj i thashë:
"Ju duhet të mësoni se fama e "Çupkës së Foli-Berzherit" është diçka që nuk i duhet zënë besë".
-Dhe ju-tha Zogu-nuk paskeni patur në jetë burra të tjerë?!
-Jo. Ka patur që janë dashuruar pas meje, por s'më ka dalë koha që të mërrem me të dashurit e mi, duhet të punoja. Në planet e jetës sime nuk hynin të dashurit"
Mbreti Zog ka qenë shumë njerëzor me mua, shumë i sjellshëm, i butë. Në fund ai arriti atë çka dëshironte, por vetëm pas një muaji të tërë. Nuk më nxiti, priti sa të isha e gatshme. Dhe besoj e kam çuditur, madje jo në pak gjëra.
Sa për teatrin mund të them se ai nuk ekzistonte. Unë kam kërcyer vetëm një herë përpara mbretit, të cilit loja ime iu duk e admirueshme, e pakrahasueshme, por Zogu ishte i dashuruar vetëm pas valsit vjenez.
Vallëzoja shpesh, por me të, shoqëruar nga muzika e disqeve. (Në Shqipëri kishte vetëm një orkestër, kjo ishte orkestër ushtrie). Ne, unë dhe Zogu mund të jetonim edhe vetëm me maratonën e vallëzimit. Për gjithçka që ishte tango, foks-trot, vals, ishim të pamposhtshëm. Vallëzonim vetëm, ose rallë nëpër festa edhe përpara të ftuarve të paktë: ministra dhe personalitete të tjerë të Pallatit.

Gjatë pushimeve tona në Durrës gjithçka më dehte: deti, plazhet e bukur e me rërë të imët, ekskursionet që bënim me tim më (gjithnjë nën shoqërinë e Ded Sulit, sigurisht). Cila grua nuk do të kishte qenë e magjepsur në një jetë, ku edhe më e vogla dëshirë e saj ishte urdhër?!
Nëse doja një parfum, do të më sillnin nga ky një sasi sa për gjithë jetën. Mbulohesha me bizhu, me "lecka" shumë të kushtueshme. Zogu ishte si gjithnje i butë, tepër i sjellshëm, magjepsës. Ai qe tridhjetetre unë njëzet. Kisha jetuar gjithnjë nën presion, duke punuar në mënyrë të vazhdueshme, tani kisha ditët e mia të shplodhjes; lexoja, shëtisja, më dilte koha të admiroja zambakët e rërës, aq të hollë, aq të bukur.
Pas disa kohesh, mamaja ra përsëri e sëmurë nga paludizmi. Zogu i propozoi një pushim në Karlsbad, por mamaja, që nuk e njihte Gjermaninë preferoi të shkonte e të pushonte në Vishi. Duke shkuar në Vishi, kaloi nga Parisi, ku shleu detyrimet për apartamentin tonë të vogël në hotelin "Minerva". Me kërkesën e Zogut, i dërgova një letër Foli-Berzherit, me anë të së cilës kërkoja të tërhiqesha nga detyrimet. Tani isha një robinë, nën mbikqyrjen e Dedë Sulit, nje burri krejt të shquar.
Gjatë gjithë kohës që pushova në Durrës, skenari mbeti i pandryshuar. Ditës dilja e shoqëruar nga im me, flas për kohën kur ajo qe në Shqipëri. Rreth kohës kur binte dita, vinin më kërkonin, shpesh.

Vetë Ahmet Zogu vinte të më takonte. Hanim bashkë, kaloja pasditen me të. Të dy bënim plazh me kostume të rregullt banje, nuk flitej kurrë të plazhonim nudo. Dhe notonim të dy bashkë deri pranë vaporëve ushtarakë, të ankoruar thellë në det, larg rezidencës së tij.
Protokolli parashikonte madje edhe orët tona të dashurisë. Dashuria bëhej gjithnjë në të njëjtën orë; ndoshta mund ta quaje të gjithë këtë, "nëpunësi", ndonëse unë nuk kisha shpirt prej funksionareje. E megjithatë ajo bëhej, pavarësisht nga unë! Por e gjitha kjo nuk më dukej se mund të ishte jeta e vërtetë e dy të dashuruarve. Zogu, mendoj, nuk ishte një qenie e ndezur në pasione, më dashuronte, kishte dobësi të madhe për mua, por protokolli, kotësitë e funksionit të tij mbretëror merrnin frenat dhe vinin nën kontroll gjithë gjërat e tjera.

Tre vitet pranë mbretit të Shqiptarëve. Kërcimtarja e “Foli-Berzherit” rrëfen jetën pranë familjes mbretërore. Mëria e nënës mbretëreshe dhe motrave të sovranit, xhelozia e tërbuar e Zogut, shpërdorimet e çmendura të familjes mbretërore, si vidhnin ministrat dhe largimi pa kthim nga vendi që kish aq bukuri dhe aq mjerim

Pas tre viteve në Shqipëri si e dashura e mbretit Ahmet Zogu, Tanja Visirova do të vendoste të kthehej në Francë. Për tu bërë e famshme pasi historia e saj e rrëfyer në gazetën “Pari Suar” me titull: “Tanja Visirova nga “Foli Berzher” ne fronin mbreteror”, do të bënte bujë të madhe duke shtuar jo vetëm tirazhin e gazetës në 1 milion kopje, por edhe namin e kërcimtares së Foli-Berzherit. Me këtë histori Tanja do të kalonte disa vite të lumtura. Me kalimin e viteve, duke u marrë me mbijetesën dhe duke lënë pas krahëve të shkuarën e lavdishme, Visirova do të shuhej ngadalë, për të ndërruar jetë në 1981. Me gjithë historitë e shumta, lidhjet dhe ndarjet, ajo nuk u martua asnjëherë, duke mbajtur si kujtim dashurinë e pamundur me mbretin e Shqipërisë, Ahmet Zogu.

Në pjesën e dytë të rrëfimit, që kërcëmtarja Visirova ia bëri gazetares Maria Krepo, jepet atmosfera e Oborrit Mbretëror në vitin 1929, në Tiranë. Është një mbret i vetëshpallur prej një viti që ende nuk e beson se është i tillë dhe është i dehur nga froni. Është Nëna Mbretëreshë që kërkon me ngulm që i biri të lidhet me një vajzë me rrënjë mbretërore, por i biri nuk do që të marrë një nuse që e lidh me Orientin. Janë motrat e mbretit, që përshkruhen si familjarët e Napoleonit I, të cilat vetëm shqetësime i sjellin mbretit. Janë ministrat, shumica prej tyre hajdutë të paskrupullt, që mundohen vetëm të zhvasin. Janë lukset e pafundme të jetës në Oborrin Mbretëror për favoriten e Mbretit, për të cilën gjithçka bëhet, përveç martesës së ndaluar. Tanja Visirova do të mbijetonte në këtë Shqipëri të varfër dhe të mbuluar me shpenzimet e çmendura të Oborrit vetëm tre vite dhe pastaj do të ikte, por gjatë gjithë jetës, veç fotografisë së Mbretit Zog ajo do të mbante kujtim atë lidhje që i ndërroi jetën përgjithmonë.

I flisja rreth vetes, rreth revolucionit, për tim atë. Duhej të gjenim një mundësi për të sjellë tim atë në francë fillimisht, pastaj ta fusnim në Shqipëri. Dhe ai bëri përpjekje të vërteta për këtë. Por mbi të gjitha qe ai që më fliste rreth jetës së vet.
Më shpjegoi se emri i tij Zog përfaqësonte në gjuhën shqipe fajkoin ose shpendin. Ishte i biri i një drejtuesi të fuqishëm në klanin Mati. I ati ishte vrarë gjatë një revolte kundër pushtuesve turq dhe Ahmeti (ky ishte emri i tij) ishte dërguar për në Stamboll si peng. Kaloi këtu pesë vjet në pallatin e Sulltanit dhe u rikthye në vendin e tij vetëm në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare, më 1912 në kohën e luftërave në Ballkan që i krijuan edhe Shqipërisë mundësinë të shkundej një herë e mirë nga zgjedha turke.
Shqipëria mbeti e pavarur për dy vjet. Më 1914 austriakët pushtuan vendin. Ahmetin e ri nisën ta trajtojnë me shumë përkujdesi, e nisën në Austri, ku do të rrinte deri në fund të luftës.
Pas luftës Zogu erdhi përsëri në Shqipëri dhe filloi të merrej me politikë. Aktiviteti i tij shqetësoi presidentin e këshillit të asaj kohe, Mgasitër Fan Noli, i cili nuk vonoi të nxjerrë një mandat arresti për të. Zogu u arratis në Jugosllavi ku u mor me organizimin e kthimit të tij në Shqipëri. Këtu kthehet në 1924, në krye të një grupi të vogël (të përbërë nga besnikë dhe oficerë rusë të bardhë) me ëndrrën për të qenë Musolini i vendit të vet. Nervi i politikës ishin të hollat, Zogu i shtiu në dorë ato, në sajë të një njeriu: beut të Elbasanit, Shevqet Verlacit, e bija e të cilit kishte qenë deri në marrëzi e dashuruar pas Zogut. Ahmeti i pranoi të hollat, në fund të vitit 1924 u bë president i republikës, por e bija e Vërlacit nuk u bë kurrë bashkëshortja e tij. Që nga ajo kohë, klani i Vërlacit u vu në opozitë me Zogun, por kjo nuk e pengoi aspak matjanin të bëhej mbret i Shqipërisë nën emrin Zog I, më 8 shtator 1928.

Së shpejti do të festonte përvjetorin e parë të ngritjes në fron. I thoja vetes se isha shfaqur tepër herët. Zogu ishte ende në kulm të gjendjes euforike: “Unë jam mbret!”. Fliste si të kishte qenë pasardhës i një dinastie që kishte zaptuar fronin për shekuj. Kalonte për llogari të tij të gjitha lëvizjet kundër turqve. Ëndërronte ta quanin Skënderbe, si heroin e rezistencës në shekulin XV. Madje zhytej edhe në një të shkuar të thellë, fliste për Shqipërinë e lashtë, për të shkuarën e saj greke, romake, bizantine e të gjitha këto e dehnin. Teksa e dëgjoja, mendoja se i zmadhonte gjërat, por e kuptova se kurora i kishte rënë në kokë, ashtu siç më kishte rënë në kokë mua goditja e fatit. Çdo çast mërmëriste me vete: “Jam mbret!”.

Në fund të shtatorit u nisëm për në Tiranë. Pushimet kishin përfunduar. Na dhanë një shtëpi të admirueshme të stilit të vjetër që i përkiste nënës së Mbretit. Tavanet ishin bërë me dru të gdhendur dhe në dhomat e gjumit, fletë prej argjendi të futura në dru, luanin muzikë kur kishte erë. Asgjë nuk kishte komfort. Shtëpia kishte vërtet një vaskë banje, por kjo duhej mbushur me dorë nga shërbyesit, këta ishin tamam një tufë, të mëdhenj, të vegjël, mesatarë, asnjë nuk fliste frëngjisht, vetëm disa belbëzonin në italisht. Kjo shtëpi, gjithnjë e gatshme të na mblidhte të gjithëve, gjendej në krah të pallatit mbretëror-pallatit të dikurshëm të Princit Vid.
Tirana ishte një qytet oriental. Për teatër as që bëhej fjalë, kishte vetëm një kinema të vogël, të varfër. Në tërë qytetin ishin mbjellë xhami. Më treguan se midis Zogut dhe nënës Mbretëreshë kishte patur një dramë, ngaqë kjo e fundit, myslymane fanatike, nuk ia falte të birit faktin që ky kishte prishur një xhami për të hapur një shesh.

Vetëm pasi mbërritëm në Tiranë njoha familjen e tij, shtatë motrat dhe nënën. Armiqësia e tyre ndaj meje ishte e menjëhershme. Unë isha shumë jashtë shijeve të motrave të Mbretit, nuk kisha prirje të njëjta për gjërat e kota. Ndërsa e ëma e detyroi Zogun t’i premtonte se asnjëherë sa të qe gjallë ajo, ky nuk mund të merrte për grua një vajzë që nuk ishte myslymane.
Zogu më foli hapur për martesë, pa dyshim për një martesë morganatike (martesë e një njeriu me pozitë mbretërore ose dinastike me një njeri të zakonshëm, ky i fundit nuk gëzon të drejtat ligjore që rrjedhin nga akti i martesës-shënim i redaksisë), por për mua një gjë e tillë nuk më shqetësonte aspak. I përsërisja vazhdimisht:
“Im më ka patur një teto që ka qenë mbretëreshë dhe ajo ishte mjaft fatkeqe. E përse të martohemi? Unë jam e zgjedhura e zemrës tuaj, siç thoni ju gjithnjë, mirë, pra le të mbetem kështu: e zgjedhura e zemrës suaj! dhe asgjë më shumë”.
I drejtohesha me ju, ndërsa ai më drejtohej me ti, nuk më pëlqente ta bëja këtë kalim).
Martesa me të nuk ishte ndonjë ide që mund të më tërhiqte. Jetoja në një botë që nuk qe imja. Nuk dashurohesha dot pas gjërave që shihja në Tiranë.

Nëna e Zogut ishte fis i mbretit të Egjiptit, Fuad. I kërkonte të birit që të fejohej me motrën e mbretit Faruk dhe kujtonte se isha unë që e pengoja këtë martesë. Në të vërtetë Zogu donte ta shmangte vetë me çdo kusht një martesë që do ta rilidhte me orientin. Duke qenë oriental, ai donte të fshinte rreth vetes çdo gjë që binte era orient, sipas tij sinonim i “prapambetjes” i “mjerimit”.
Kur mbusha njëzetenjë vjeç, ditë që u festua me zhurmë, më dha një unazë “fejese”, një diamant prej shtatë karatë e gjysmë. Erdhën për të më bekuar dy priftërinj: një ortodoks dhe një katolik, erdhi edhe një mullah. U bë një ceremoni që të kujtonte fejesën ose martesën. Por e dija se kjo nuk ishte asgjë, ishte thjesht një lojë që atij i pëlqente. Luanim, kjo qe e gjitha. Dhe natyrisht pas një rinie të varfër, aq të vuajtur, aq të dhimbshme, unë përkedhelesha nga këto gjëra që më ndodhnin, si kjo tani, me shumë dhurata, bizhu…Hyja në lojë, por duke i lënë trurit ndriçim të mjaftueshëm, pa e humbur toruan. Kam udhëtuar në këtë vend me veturë, me kalë, që të mësoja se deri në çfarë pike kjo Shqipëri kaq e lashtë, kaq e bukur, ishte e mjeruar.
Zogu ishte një vassal i Italisë, nga e cila ishte kretësisht i varur, edhe nëse nuk dëshironte ta pranonte këtë. Më fliste gjithnjë për projektet e veta të mëdha, për ato që do të bënte për vendin së afërmi, por gjatë gjithë kohës që unë qëndrova në atë vend, nuk lëvizi asgjë. Burimet ekzistuese, nafta dhe mineralet nuk shfrytëzoheshin. Paratë vinin nga Italia dhe i jepeshin si ndihmë Pallatit.

Në të vërtetë, megjithë europianizmin e vet, Ahmet Zogu ishte një despot oriental. Klani i tij dhe të motrat i jepnin vetes një rëndësi të kotë, të padëgjuar-mamaja ime ishte e para që e krahasoi familjen e tij me atë, që i krijoi aq shumë telashe dhe andrralla Napoleonit I. Të motrat u flaknin në kokë ministrave pantoflat, Kur vinte drejtori i pallatit, gjithë përulje, që t’u njoftonte se tualetet e porositura në Paris mund të vononin pakës, ato zhvishnin këpucët dhe ia vërtitnin në fytyrë, drejtori largohej duke u tërhequr mbrapsht e duke fshehur fytyrën pas krahëve.
Zogu kishte një qen, një barzoi, të quajtur Eros, me një ligësi të pabesueshme. Ky rrinte drejt, i gatshëm për t’u hedhur mbi njeriun që i tregonin me të marrë sinjal nga i zoti. Kur mbetesha vetëm në holl me Erosin, nuk guxoja të lëvizja e të merrja frymë.
Sa shumë drama pati me të. Një ditë në inat e sipër Zogu i dha shenjë Erosit i cili u hodh vrik mbi njërin nga adjutantët dhe e kafshoi në krah. Krahu i këtij burri mbeti pak i paralizuar edhe pas një qëndrimi të gjatë në spital. Ministrat që paraqiteshin tek mbreti dridheshin në atë farë feje nga frika se mos hapeshin dosjet. Një herë Zogu më tregonte se kur kishte qenë fare i ri kishte shtënë dashuri me një çupërlinë, meqenëse ajo kishte qenë e fejuar, ai fare thjesht e kishte vrarë të fejuarin e saj në një “duel”.

Zogu e urrente erën e hudhrave, ndaj ato qenë syrgjynosur nga Oborri. Më kot të pranishmit, kur kishin ngrënë hudhra përpiqeshin të mbysnin erën, frymëmarrja e tradhtonte gjithnjë fajtorin. Dhe unë që i pëlqeja hudhrat isha betuar se ditën që do të largohesha nga Shqipëria do të haja hudhra me kokrra të tëra.
Mëgjithë frikën që u kallte, ministrat e vidhnin në mënyrë të vazhdueshme. Shpesh ata na kërkonin, mua ose sim mëje, që të ndërhynim pranë mbretit, p.sh. për të fituar monopolin në shitjen e një prodhimi. Përpiqeshin të na joshnin me anë të përqindjeve të mëdha që na premtonin, në rast se do t’ia dilnim mbanë kësaj pune. Unë u përgjigjesha vazhdimisht: “Nuk ndodhem këtu për të biseduar çështje tregtare me Mbretin!”.

Shpenzimet pa hesap në këtë vend kaq të varfër ishin vërtet çmenduri. Mamaja nuk e pëlqente verën dhe nuk e pinte kurrë një pikë. Megjithatë arka të tëra me verë vinin për të zbukuruar tryezën e saj çdo ditë. Një ditë ajo humbi ombrellën. U sollën dymbëdhjetë ombrella për të zëvendësuar atë që humbi. Zogu domosdo deshi të më ofronte dy pallto-mbërriti vetëm njëra, tjetra u përla nga motrat e tij, që të thuash të drejtën nuk vuanin për sende të tilla. Ishte e vërtetë që pesë herë në ditë duhej ndryshuar tualeti, kjo më bënte të pyesja veten: përse?
Më vinte në mendje prince Danilo në “E veja e Gëzuar”. Zogu shëtiste me një kapele të bardhë që mbante në majë një xhufkë po të bardhë. Motrat e tij mbanin kostume ushtarake. Pak më vonë deshi ta thjeshtonte paraqitjen e vet dhe nisi të mbante veshje qesharake, duke u shprehur se këto i jepnin kënaqësi popullit. Në fakt këto i sillnin vetëm atij kënaqësi. Një natë pësova një krizë apendesiti, ndaj thirra Dedë Sulin në mesnatë dhe i kërkova të më sillte një mjek. Mjeku mbërriti shpejt dhe më lehtësoi, por për çudinë time të madhe në orën shtatë të mëngjesit pashë të vinte Zogu me një tërbim të shfrenuar.

-Përse e kërkove mjekun?
-Ngaqë isha tepër e sëmurë.
-Dhe ai të pa të zhveshur? Të preku?
Tani u tërbova unë:
“Ju mbaheni për europian, por ju po thoni gjëra që vetëm një orientali i vijnë në mendje. Sa për zhveshur, i gjithë Parisi më ka parë të zhveshur, ministrat e tu, deputetët e tu më kanë parë lakuriq, ndërsa tani që u sëmura, qenka e ndaluar të vijë një mjek që të më shohë!!”.
Skena u mbyll sigurisht, u qetësua duke u ofruar një barcaletë, dhuratë e uljes së tensionit. Por sidoqoftë kishte ndodhur një skenë, e para.
Ndodhi një skenë tjetër. Ai djaloshi i ri i dashuruar pas meje, shën-siriani, kishte ardhur inspektor ushtarak në Tiranë. Një ditë teksa ndodhej në rrugë, më pa brenda veturës dhe duke u gjendur në befasi, pa dashur, thirri aq shpejt sa nuk pata kohë as të ktheja sytë nga ana tjetër: “Po kjo qenka Tanja!”.

Në mbrëmje pata rastin të provoja një skenë të llahtarshme xhelozie. Sa për shën-sirianin atë e bënë të provonte një seancë të plotë pyetjesh. Mbeti gjatë nëpër hetime. U përpoqa më kot të shpjegoja se ky djalosh fare i ri ishte dashuruar dikur pas meje, se nuk kishte gjë të pandershme në këtë çështje, se kishte dashur të martohej me mua, por nuk e realizuam dot, as ai, as unë, skena vazhdonte. Unë i thashë: “Po shkoj. Një skenë për një mjek, një tjetër për një shën-sirian që rrotullon sytë…U mbush kupa, po iki!”.
Dhe ne u nisëm. Na duhej vërtet të ndryshonim disi ambient. Shkuam në Vjenë, pastaj në Bregun e Kaltër. Mamaja vendosi të blenim një vilë në kepin e Antibeve. Natyrisht nuk lëviznim kurrë vetëm , gjithnjë ishte me ne një “sekretar” shqiptar, u cili angazhohej për çdo gjë, për të hollat, për imtësirat materiale…

Brenda kafazit të artë ku u gjenda edhe një herë e mbyllur, nisi të më shuhej gëzimi, që tek unë kishte qenë aq i natyrshëm. Ne, im më unë, gjendeshim të zëna në një rrjetë intrigash dhe komplotesh. Musolini do të kishte parapëlqyer që “e zgjedhura e zemrës së mbretit” të kishte qenë një italiane që do të mund ta mbante në korent për gjithë sa ngjanin brenda vendit. Në popull unë nuk kisha gjithashtu mbështetje. Që nga koha e braktisjes së vazjës së Shevqet Vërlacit, Zogu ishte i papëlqyer për popullin po ta krahasonim me një pjesë të tërë fisnikërisë vendase. Dhe si kundërpeshë edhe unë isha e tillë. U bënë përpjekje me shumë mënyra të hidhnin Zogun kundër meje. Në shtatë nëntor, ditën e përvjetorit tim (që i përket njëzetepesë tetorit me kalendarin e vjetër rus) im më më dërgoi një telegram urimi. Në darkë erdhi Zogu duke qeshur:
-Sapo më informuan se ti je komuniste, ja prova: nëna të uron ditën e përvjetorit të revolucionit rus”.

Por ne jo gjithnjë arrinim të qeshnim. Brenda vendit kishte një atmosferë rebelimi. Në pragun e dhomës ku unë dhe Zogu flinim, njerëz me armë të shtrira përgjonin duke gdhirë netët. Mamaja shkonte jetën duke rënë në gjunjë dhe duke iu lutur Virgjeshës së Shenjtë që të na e bënte sa më të thjeshtë largimin. Kishte frikë për mua, për ne, për Zogun. Po të ndodhte diçka, do të ishim ne që do të akuzoheshim në radhë të parë. Atëherë si do të dilnim nga ky vend?
Zogu pati një ide që të martonte tim më me një nga ministrat e tij. Ajo e kundërshtoi këtë gjë. Më pas dëshironte të më blente një titull baroni austriak, por kjo mu duk si poshtërim. Iu ktheva me mllef: “Që të kesh titull duhet njëfarë përshtatje, si të thuash një suazë: po të nisesh nga kjo mua nuk më mungon diçka e tillë. Një titull të përshtatshëm do ta kem. Aq më tepër që jam fisnike nga gjyshi im polak dhe nga familja e nënës, mendoj se kaq i mjaftojnë një gruaje.
-”Nuk ke të drejtë, titujt janë gjithnjë joshës!”
-Të joshin, e për çfarë?

Ahmet Zogut i pëlqente shumë ideja që në dejtë e mi lëvizte pak gjak mbretëror, gjak që zbriste nga princesha Gorçakov dhe mbretëresha Natali e Serbisë. Ndaj miklohej kur mendonte se kishte një robinë si kjo, gjë e ngjashme me miklimet e tjera që i vinin kur mendonte se kishte të vetën “La Visirovën” për të cilën shkruanin gazetat e Parisit..
Por në të vërtetë kishte patur një keqkuptim. Zogu kishte ëndërruar të kishte atë gjë që ishte shumë në modë, Visirovën, kërcimtaren nudo të Foli-Berzherit, një pariziane të vërtetë. Por unë isha krejt…tjetër gjë. Dhe kjo gjë tjetër nuk i interesonte aspak atij.
Mbreti nisi të ndërtojë një vilë të madhe për mamanë dhe për mua. Por në atmosferën e vitit 1932 në Tiranë nëna ishte cfilitur nga një frikë shtazore. Kishim aq shumë armiq: Nënën Mbretësheshë, motrat e mbretit, popullin…Duhej të niseshim, të niseshim sa më parë të qe e mundur. Dhe këtë e kërkonte në radhë të parë im më, që kishte patur aq shumë shpresa kur vinim, im më që ishte dikur e gatshme të priste çdo gjë që mund të ngjante…e çfarë saktësisht?
Më në fund pas një krize të re xhelozie nga ana e Zogut vendosëm që të ndahemi.
Ndjeva dhimbje, kisha qenë e lidhur pas tij, por nuk mund të duroja më në kafaz.
U nis pra pas tri vitesh jetë si favorite. Më pas duke dashur të shpëtonte nga tutela italiane Zogu kërkoi të martohej me ndonjë miliardere amerikane, por asnjë e tillë nuk u ndodh e gatshme të shkonte jetën në Shqipëri. Shqipëria nuk i ngjante në asnjë pikë Monakos.
Në vitin 1938 Zogu u martua me Geraldinën. Konti Çiano, dhëndri i Musolinit ishte një nga dëshmitarët e martesës, ndërsa Hitleri i dërgoi si dhuratë martese një Mercedes të fabrikuar jashtë serie. Por erdhi viti 1939, pasi kundërshtoi një ultimatum të Musolinit, ultimatum që kërkonte kthimin e Shqipërisë në një protektorat Italian, Zogu, me gjithë familjen e vet, u detyrua të arratisej, nën zjarrin e bombarduesve. Vdiq në 1961 dhe e varrosën pranë Parisit.

Çfarë (nuk) arriti të bëjë gjatë 14 viteve të sundimit të tij në krye të Shqipërisë

Dështimet dhe sukseset e mbretërimit të Ahmet Zogut

Zogu rifilloi sundimin e tij katërmbëdhjetëvjeçar në Shqipëri në fillim si president i Shqipërisë (1925-1928) dhe më vonë si Zogu I, Mbret i Shqiptarëve. Revolucioni demokratik i Nolit tronditi gjithë klasën politike shqiptare, përshi dhe Zogun. Tashmë ish bërë e qartë se nëse Shqipëria duhej të bënte përpara atëherë duheshin ndërmarrë reforma domethënëse. Si rezultat, Zogu qe i suksesshëm në vendosjen e rregullit dhe rendit publik, hapjen e shkollave fillore dhe të mesme.
Këto reforma u interpretuan nga qarqe të ndryshme si skllavërim kombëtar pasi sigurimi i të ardhurave financiare për to dhe modeli i tyre ish kryesisht Italia. Financimet dhe traktatet e shumta që Zogu ndërmori me qeverinë fashiste të Mussolinit shpesh u interpretuan si orvatje për ta shndërruar Shqipërinë në një koloni Italiane. Ndërkaq, interpretime të tjera të historiografisë hedhin dritë mbi faktin se shumë nga reformat e modernizimit të ndërmarra prej Zogut qenë lëvizje të detyruara të tij për t’i shpëtuar kolonizimit real të Shqipërisë nga Italia, plan ky i shpallur haptas prej saj që para rënies së Perandorisë Osmane. Një ndër faktet që e ndihmon këtë interpretim është largimi i Zogut nga vendi më 1939, vit në të cilin Italia fashiste pushton Shqipërinë. Zogu fillimisht u largua për në Greqi më pas në Egjipt e më pas për në Francë ku dhe ndërroi jetë.
Ligjërisht Shqipëria e Zogut ish një monarki kushtetuese dhe parlamenti i Shqipërisë i përfaqësonte të dyja forcat kryesore politike, tradicionalistët e djathtë dhe progresistët e majtë. Ndërkaq, baza mbështetëse e autoritetit të Zogut ishin bejlerët dhe pashallarët e zonave qendrore dhe jugore dhe bajraktarët e veriut. I mbështetur në këtë rrjet, i siguruar nga ndihmat financiare të Italisë dhe në një xhandarmari të stërvitur dhe udhëhequr nga oficerë të huaj, Zogu solli stabilitet në Shqipëri. Ai vendosi autoritetin shtetëror në zonat e thella malore, uli kriminalitetin, hodhi themelet e sistemit të ri arsimor dhe ndërmori hapa shumë të guximshëm në modernizimin e jetës shoqërore të vendit.
Zogu dështoi në zgjidhjen e problemit të reformës agrare. Ai importonte drithra në shuma të konsiderueshme, por sidoqoftë mungesa e të ardhurave dhe e aktivitetit të shtresës së fshatarësë detyroi një pjesë të saj të emigronte jashtë shtetit. Për më tepër Zogu u kufizoi shtetasve të tij të drejtat qytetare, fetare dhe civile të cilat krijuan kushte të favorshme për kryengritje të shpeshta ndaj regjimit të tij. Në betejën kundër korrupsionit shtetëror nuk u tregua i vendosur ndërkaq që qe i ashpër me një pjesë të opozitës politike. Zogu neglizhoi në masë të konsiderueshme krijimin e grupeve dhe celulave të para komuniste në Shqipëri edhe pse elementi komunist nuk qe burimor për vendin. Ndërkaq, elementi komunist u përdor si armë për të luftuar dhe përçarë stabilitetin e vendit.