Bujar Kapexhiu: Më thanë “do të vrasim nëse i bën karikaturë Ramiz Alisë”

Të gjithë e njohin Bujar Kapexhiun si artist, ama pakkush ka informacion për jetën e tij private, kjo sepse ai s’ka dashur asnjëherë të fl asë shumë rreth saj. Megjithatë ftesës sonë për një intervistë të gjatë mbi jetën dhe karrierën, nuk i tha dot jo. U takuam me të në ambientet e Universitetit Europian të Tiranës, pasi një dite të gjatë pune për të në këtë sezon provimesh. Ndërsa përshëndetemi në kafeterinë e Universitetit, si pasojë e zhurmave të studentëve dhe muzikës në sfond, vendosim që intervistën ta realizojmë në zyrën e tij, e cila ndodhet në katin e tretë të godinës. Zyra është dekoruar bukur. Çdo faqe muri mban në të karikatura të realizuara mjeshtërisht nga zoti Kapexhiu. Ka mbi mur edhe disa piktura të veçanta. Në tavolinën e punës qëndrojnë periodiket informative dhe disa teza provimi. Më tutje, në një tjetër tavolinë, janë të renditur disa kompjutera. Biseda nis natyrshëm dhe vazhdon po njësoj. Bujar Kapexhiu rrëfen plot pasion për secilën fazë të jetës së tij, edhe për ato kur i është dashur të përballet me sistemin e egër socialist, si pasojë e ideve, që në atë kohë shiheshin si shumë europiane.

Zoti Kapexhiu si e kujtoni fëmijërinë tuaj?
Fëmijëria ime ka qenë si për të gjithë fëmijët e viteve të para pas çlirimit, d.m.th pas vitit ‘44. Unë kam lindur në mars ’44-ës dhe e ditën e lindjes e kam një ditë shumë të shënuar, më 22 mars. Si të gjithë fëmijët edhe unë kam jetuar me problemet e asaj kohe, me varfërinë me lirinë e fituar më në fund, me të gjitha dëshirat dhe ëndrrat e kufizuara. Me lodrat e vakëta, por gjithsesi mund të them që ka qenë një fëmijëri e mbushur me shumë ngjarje për t’u gëzuar.
Çfarë nxënësi keni qenë në shkollë?
Në shkollë kam qenë nxënës shumë i mirë, kam qenë gjithmonë i dalluar në tabelën e nderit. Gjithmonë merrja fleta lavdërimi në mbyllje të vitit. Pasionet e mia që në fëmijëri kanë qenë vizatimi dhe teatri. Aq shumë e doja teatrin, sa në lagje, bashkë me fëmijët e tjerë organizonim teatrin e fëmijëve. Kishim një xhami aty pranë, afër së cilës kishte dy ullinj dhe mes dy trungjeve lidhnim një perde të madhe dhe krijonim skenën. Në sheshin e xhamisë pastaj, ne fëmijët ndërtonim shfaqjet teatrore, në të cilat kishim si spektatorë fëmijë të lagjeve të tjera, prindër e gjyshër. Ishim shumë të suksesshëm. Ndërkohë gjatë fëmijërisë unë kam pasur një dashuri të madhe edhe për vizatimin. Pikturoja shumë, nëpër mure, në dysheme, në dorë, në fytyrën time dhe të shokëve, madje kam marrë pjesë edhe në konkurse kombëtare dhe ndërkombëtare për fëmijët. Kështu kaloi fëmijëria ime, e mbushur me pasione e lojëra fëmijësh.
Dhe më pas erdhi gjimnazi…
Përpara se të kalojmë tek gjimnazi, dëshiroj të theksoj që në fëmijëri kam pasur një pasion shumë të madh edhe për recitimin. Mbaj mend që kur vinin mysafirë në familjen time, kënaqësia ime më e madhe ishte të recitoja vjersha. Sa herë që kishim vizita unë menjëherë ktheja vështrimin nga prindërit dhe i thoja: a të filloj? Me të më dhënë ata shenjën, unë filloja të recitoja. Më hipnin mbi një karrige dhe unë aq doja, filloja interpretoja plot zell. Këto pasione të fëmijërisë i kam vazhduar edhe në shkollë të mesme. Vetëm se gjatë saj u shtua edhe sport. Në shkollën e mesme kam luajtur me skuadrën e Dinamos, kam qenë në basketboll dhe në gjimnastikë. Fizkultura më pëlqente, po aq sa këto të tjerat. Në gjimnaz jam marrë shumë edhe me karikaturën, sidomos gjatë vitit të tretë dhe të katërt. Unë kam mbaruar gjimnazin “Petro Nini Luarasi” dhe në shkollë ne kishim një gazetë të madhe, që e quanim gazetë muri, në të cilën vendoseshin artikuj të ndryshëm për problemet e shkollës. Aty, unë përveç artikujve që shkruaja, fillova t’i ilustroj edhe me vizatime. Këtu kam filluar për herë të parë karikaturën, njëkohësisht vazhdoja ushtrohesha edhe me teatrin. Gjatë orës së pushimit, përdornim qendrën e zërit për të vënë shfaqje të vogla teatrale. Kultivimi i këtyre pasioneve që nga fëmijëria bëri të mundur që unë, pasi dhashë konkursin për aktor në Akademinë e arteve, të fitoja.

Kështu ju pra nisët Akademinë e arteve për aktrim…
Po vazhdova Akademinë e Arteve për aktrim, ku pasi mbarova katër vjet në këtë zhanër, studiova edhe një vit për regjizurë dhe në përfundim të shkollës unë dola me dy statuse, aktor dhe regjisor. Me të mbaruar Akademinë, më emëruan regjisor në Estradën e Tiranës. Këtu fillon një krijimtari krejt e re për mua. Meqë merresha me karikaturën dhe kisha pasion humorin, angazhimi im si regjisor në estradën e Tiranës, m’u duk diçka mjaft interesante dhe kështu fillova të zhvilloj teatrin e humorit. Aty shkruaja skenare të ndryshme, kam bërë skenografi dhe kam ndërtuar si regjisor shumë spektakle, të cilat në atë kohë kanë pasur sukses, të paktën sipas asaj që shkruhej në shtypin e kohës. Kuptohet që edhe spektatorët i pëlqenin. U mundova që të sjell një formë të re, një përmbajtje pak më të kohës, megjithëse herë pas here për këtë kam pasur edhe kritika, duke menduar që janë shumë moderne dhe që kalonin pak në tendenca perëndimore. Kështu psh, në festivale të ndryshme ashtu siç kam fituar çmime, në të njëjtën kohë kam ngrënë edhe kritika për tendenca borgjeze, perëndimore, me influenca të huaja. Dëshiroj të përmend që kur kam qenë në vitin e katërt të Akademisë së Arteve, fitova të drejtën për të luajtur në një film. Ishte roli im i parë në një film. I ftuar nga regjisori Dhimitër Anganosti, luajta në filmin “Dueli i Heshtur”. Më pas, interpretova nëpër filma të tillë si: “Gjurma”, “I teti në bronz”, etj. Kjo ka qenë pak a shumë veprimtaria ime si aktor. Nuk dua të harroj pa përmendur që gjatë vitit të katërt, ndërkohë që studioja unë njëkohësisht jepja mësim për studentët e vitit të dytë, brez në të cilin bënin pjesë shumë nga ata artistë që sot konsiderohen si ikona të skenës. Erma të tillë si: Agim Qirjaqi, Sajmir Kumbaro, Timo Flloko, Gëzim Kame, etj.
Pak më parë përmendët festivalet dhe ato ‘dënimet e vogla’ që ju kanë bërë. Festivali i XI-të si ndikoi tek ju?
Fillimisht, dua të them që kam unë qenë konferencier në Festivalin e III-të, në kohën kur isha student. Pas tij, kam pasur shansin që të drejtoj edhe festivalin e XI-të. Në festivalin e XI-të, me sulmin që u bë nga diktatura ndaj ideologjisë borgjeze, tendencave perëndimore, në të gjithë sektorët, kryesisht në sektorin e artit, në pleniumin e katërt e pësova dhe unë meqë isha konferencier dhe skenarist i festivalit të XI-të. Në të njëjtën kohë për mua ishin grumbulluar dhe disa kritika të tjera për vënien në skenë të disa estradave. Ndërkaq, kishte kritika për karikaturat e mia, për formën shumë moderne të tyre në disa botime. Duke i mbledhur të gjitha bashkë, krijuan figurën time si liberal me tendenca perëndimore, borgjeze, kështu që më pushuan nga puna dhe më dërguan për disa vjet të punoja në punë të rëndë fizike, për riedukim. Më vonë, partia kur e pa që unë u riedukova, që u bëra më me edukatë nga ç’isha më kthehu përsëri dhe në vitin 1975 ishte një projekt për t’u hapur në Kinostudion “Shqipëria e Re” sektori i filmit të animuar, i filmit vizatimor. Në atë kohë në këtë sektor kishte një piktor dhe një operator, mungonte regjisori dhe atëherë më zgjodhën mua. Kështu unë rifillova punën artistike, pasi në punën në prodhim, që zgjati tre vjet kisha një karakteristikë shumë të mirë, d.m.th isha ndrequr dhe të gjitha tendencat e mia mikroborgjeze nuk ekzistonin më, unë isha figura e një artisti të realizmit socialist. Fillova punën në Kinostudio dhe kam qenë piktor, skenarist dhe regjisor në filmat vizatimor. Kam bërë shumë filma, mund të jenë rreth 25 filma të tillë, të cilët kanë fituar edhe shumë çmime kombëtare dhe ndërkombëtare nëpër festivale të ndryshme. Në vitin 1986, unë kalova tek pasioni im i madh, që ishte filmi artistik. Në fakt, fillimisht kalova si skenarist, pra unë kisha bërë një skenar. Skenarin e filmit “Dy herë Mat”. E paraqita, ata e pëlqyen dhe më thanë që këtë skenar do ta xhirosh vetë ti si regjisor. I entuziazmuar e pranova dhe fillova punën. Në momentin që do të zgjidhja aktorët, doja që si aktor kryesor në rolin e Ilo Pincit, të merrja aktorin e shquar shqiptar, që më pëlqente shumë në atë kohë, Agim Qirjaqin. Mirëpo ai ishte i zënë me një film tjetër, kështu që drejtoria dhe këshilli artistik e panë të arsyeshme që këtë rol ta luaja po unë. Pra në këtë film unë isha regjisori, skenaristi dhe protagonisti kryesor, vetëm operator nuk isha. Ky film u pëlqye shumë dhe pastaj vazhdova me filma të tjerë, siç kanë qenë: “Tela për violinë”, me të cilin kam fituar çmime në festivale, “Stolat në park”, etj. Pasioni im ishte padyshim kinokomedia dhe shkruajta më tej edhe skenarin e filmit “Edhe kështu edhe ashtu”, që është një film që pëlqehet dhe që jepet pothuajse në të gjitha stacionet televizive. Gjatë kësaj kohe unë jam marrë shumë edhe me karikaturën. Kam botuar në revistën “Hosteni”, edhe në periodiket shqiptare, si në gazetën “Drita”, gazetën “Zëri i popullit”, gazetën “Bashkimi” dhe në disa gazeta të tjera. Nëpër ekspozita të karikaturave dhe në konkurse kam fituar shumë çmime të para.
Ju vijoni edhe sot karikaturën politike. A ka pasur ndonjë rast kur jeni konfliktuar me ndonjë politikan?
Unë mund të them që opozita e parë gjatë kohës së diktaturës, kanë qenë humoristët dhe kryesisht karikatursitët, të cilët godisnin shumë vese të ndryshme, ashtu si edhe sot, që janë kundër vjedhjes, kundër përtacisë, kundër ryshfetit, kundër korrupsionit, kundër arrogancës, kundër fodullëkut e kundër injorancës. Të gjitha këto kanë qenë goditje që neve i bënim në atë kohë, por këto shkonin deri tek shefat, deri tek drejtori i drejtorive, nuk guxoje më tutje. Kurse sot, kritika nuk ka tabu, nuk ka shkallë, fillon nga i pari deri tek i fundit. Siç e thatë dhe ju unë merrem kryesisht me karikaturën politike, por pa patur ndasi, të majtë, të djathtë, të qendrës apo të ekstremit. D.m.th për mua nuk ka tabu të gjithë janë njësoj, të gjithë duhen vlerësuar kur kanë vlera dhe të gjithë duhen goditur kur kanë vlera negative. Fillimisht ka qenë e vështirë sepse politikanët tanë nuk e kishin parë kurrë veten e tyre në karikaturë, në pozicione humoristike, ashtu paksa të deformuar, paska qesharak, mirëpo me emancipimin e tyre dhe duke parë që në Europë të kishe një karikaturë ishte një vlerë sepse të kushtohej një vepër arti, edhe ata filluan ta pranojnë dhe sot ka nga ata të cilët ankohen, pse nuk kanë karikaturë, pse janë lënë pas dore, dhe jo pse kanë karikaturë. Kështu, unë botoj çdo ditë karikatura në gazetën ‘Mapo’, kam një kontratë me ta dhe një ditë do t’i botoj të gjitha në një libër të veçantë.
Ndonjë personazh që ju ka mbajtur mëri, a ka?
Nuk ka pasur personazhe që më kanë mbajtur mëri. Ndoshta mund të them që në ato fillimet e mia, në vitin 1991-1992 kam patur një incident, një provokim, një shantazh. Kanë qenë njerëz të rëndomtë, ato të Sigurimit të Shtetit, të cilët vinin dhe më paralajmëronin mua që nëse do të bëja një karikaturë të Ramiz Alisë, jeta ime do vihej në dyshim, do të më vrisnin pra. Të nesërmen e këtij kërcënimi, unë botova në gazetën ‘RD’ karikaturën e Ramiz Alisë duke i bashkangjitur një artikull në të cilin akuzoja Ramiz Alinë, i cili dërgonte këto lakenj për të kërcënuar artistët. Kurse sot, pothuajse të gjithë atyre që i kam bërë karikaturë i kam miqtë e mi, dashamirës të mi sepse edhe ata e kuptojnë fare mirë që ajo është një vepër arti. E bukur karikatura është kur e godet, kur bën humor, por edhe kur vetë ai buzëqesh. Jam munduar gjithmonë të jem i kujdesshëm, të mos ta denigroj dhe të mos e fyej nëpërmjet karikaturës.

Flasim pak tani për ngacmimet e para…
Të them të drejtën, duke qenë një natyrë me tipare sanguine, gjithmonë duke u marrë me sportin, duke u marrë me artin, duke qenë në fund të fundit, një djalë që e ndiqja dhe modën, ia dilja të kisha vëmendje. Ka qenë gjithmonë dëshira ime në fakt për të qenë gjithmonë dikushi, për t’u vendosur në radhën e parë dhe këtë gjë e përdorja edhe në marrëdhënie me vajzat. Të them të drejtën kam qenë shumë i shoqërueshëm, dhe ato anët plus që kisha si artist i përdorja dhe ndonjëherë përfitoja. Mund të them me të drejtë që kam ditur ta vlerësoj, kam ditur ç’të marr nga jeta e bukur, nga dashuria, nga miqësia, por sigurisht nuk kam abuzuar kurrë. Padyshim që shumë dëshira të miat në këtë drejtim, në marrëdhënie me femrat flas edhe nuk i kam arritur, kam dështuar, por gjithmonë çdo dështim më mobilizonte për sulme të reja.
E kujtoni historinë e parë të dashurisë.
Mund të kem qenë tepër i ri. Po s’mund ta konsideroj tamam dashuri, më shumë se sa një fiksim, një pëlqim. Në lagje ka qenë një vajzë, që qëndronim gjithmonë bashkë, shoqëroheshim, më pëlqente, por se sa ishte dashuri e parë nuk mund them. Dëshira ime për të pasur kontakt me një femër, një përqafim ka nisur në adoleshencë dhe të parat kanë qenë komshijet, të cilat ishin më të mëdha në moshë. Kaloja në një kurs kualifikimi si të thuash (qesh). Kisha shumë dëshirë në këtë mes kur kishte dasma në lagje sepse kërceja me vajzat e preferuara.
Si u njohët me bashkëshorten tuaj?
Ka qenë një njohje familjare. Në vitet ’60 kishte pak televizorë dhe një kushëriri im, djali i dajës kishte ardhur nga Bashkimi Sovjetik dhe kishte sjellë me vete një televizor. Ne mblidheshim për të parë atje, si në kinema, futbollin e programet italiane. Atje zgjeruam rrethin e miqësisë dhe gruaja ime ishte vajzë e një doktori. Aty jemi njohur për herë të parë.
Po propozimin si ia bëtë?
Propozimi nuk ishte i imi, ishte i kushërirës sime. Pastaj një kushërira ime ma shtiu në mendje, më tha pse nuk e sheh filankën dhe unë menjëherë thashë po, më pëlqen. I njihja vlerat e saj dhe e gjithmonë e mendoja si një bashkëshorte ideale. Kështu familjet u lidhën me njëratjetrën. Unë u lidha me të. Asaj kur i thanë për mua i erdhi si e çuditshme, më mendonte si artist dhe i erdhi çudi që zgjodha një inxhiniere dhe jo një artiste. Them që sot kam gruan më të mirë në botë dhe jam më i lumturi në botë.
Dasma juaj si ishte?
Dasma ime ka qenë paska e hidhur. E hidhur, sepse unë dasmën e kisha lënë për në korrik, mirëpo në fillim të korrikut mua më vdiq babai, kështu që në pamundësi për të bërë dasmën unë e shtyva në muajin tetor dhe jam martuar në 12 tetor. Padyshim ishte një dasmë e thjeshtë, vetëm ka një karakteristikë. Unë në atë periudhë isha i dënuar dhe punoja në prodhim, ka qenë viti ’75. Kam qenë i ndrojtur, ndiqesha dhe survejohesha nga sistemi. Në atë kohë ekzistonte edhe një frymë kundra zbukurimeve e salltaneteve dhe këto gjëra shiheshin shtrembër nga partia. Ata që mbaheshin, vinin stoli, visheshin me fustan të bardhë, dënoheshin. Realizimi socialist nuk i pranonte këto gjëra. Unë kisha frikë me thënë të drejtën dhe i thashë time shoqeje që ndoshta mund të mos vishej me të bardha, por ajo më tha një herë martohem dhe do vishem patjetër nuse, kështu që u vesh dhe ne fatmirësisht nuk na ndodhi gjë.
Më pas erdhën fëmijët…
Fëmijët erdhën pas disa vitesh, sepse kishim dëshirë të kalonim pak kohë së bashku. Fillimisht djali, pastaj vajza. U rritën në kujdesin e prindërve me edukatën e familjes sonë. Të dy sot mund të them që janë të rritur, djali ndoqi rrugën time ai studioi për pikturë pastaj studioi për regjizurë, studioi jashtë shtetit për filmin dhe ka interpretuar në disa filma, ka bërë teatër si regjisor dhe ka fituar çmime. Sot merret me kinematografinë, merret me teatrin dhe është pedagog në Universitetin Europian të Tiranës. Vajza është marrë me sportin shumë, ka dalë edhe kampione me Tiranën, pastaj ka vajtur të studiojë jashtë shtetit ka mbaruar për administrim biznesi dhe financë ka bërë master ka mbrojtur doktoraturën, sot jeton jashtë po sërish vazhdon të merret me sportin.
Me djalin jeni më i lidhur më duket.
Po, ai është këtu. Jemi të dy si babë dhe bir, por më tepër jemi si dy kolegë.
Juve jepni mësim në të njëjtin departament?
Po, jemi në të njëjtin departament.
Dmth ju jeni shefi i djalit?
Po, ekzakt ai është vartësi im dhe them që është një vartës i mirë. Edhe unë jam një epror shumë komod, me autoritet normal nuk toleroj asgjë kështu që së bashku kemi pasionin kemi dëshirën për të krijuar diçka të re këtu në Universitetin Europian të Tiranës. Kemi ngritur për herë të parë një degë të re, grafik dizajn që është një degë shumë e bukur, shumë moderne, shumë aktuale dhe shumë e kërkuar sot.
Studentët sot, si janë?
Po shikoj me kënaqësi që ka studentë shumë pasionantë, ashtu siç ka dhe studentë që janë pak edhe neglizhentë, kurse ata që kanë ardhur kot në universitet e kuptojnë që në fillim që nuk vlejnë dhe largohen, pra studentët sidomos në grafik dizajn janë shumë pasionantë sepse këtu ka të bëjë një përputhje mes artit dhe shkencës, ka teori dhe praktikë dhe studenti është shumë pasionantë, fatmirësisht tek këta që kemi këtë vit.
Pushimet i keni planifikuar?
Unë nuk bëj pushime. Në fëmijëri kam vajtur në kampet verore, pastaj pas disa kohësh kam shkuar me familje. Nuk shkoj me ditë sepse jam shumë i lidhur me punën time të përditshme, jam i lidhur me gazetën. Nuk mundem të largohem, sepse uën çdo ditë duhet të botoj karikatura. Unë mund të shkëputem një të shtunë pasdite dhe një të dielë deri në mbrëmje. Unë pushoj një ditë e gjysmë, ose 30 orë në javë.
Po dikur ku shkonit dhe a ka kishit vështirësi për sigurimin e dhomave?
Përgjithësisht jo. Në Durrës p.sh, siguronim kabinat, hotelet lehtësisht sepse unë punoja në Kinostudio. Kurse kam preferuar shumë edhe Pogradecin dhe kam një privilegj, ime moter ka një shtëpi të bollshme dhe kam qenë gjithmonë i mirëpritur atëherë edhe sot.
Çfarë zhanri i artit ju mungon më shumë?
Në këtë moment më mungonte baleti, por ja që u morra edhe me balet në “Dancing with the stars”. Nje eksperiencë shumë e bukur, jo vetëm që mësova dhe pashë veten duke kërcyer, por njoha edhe njerëz të rinj dhe spektatori më pa në një kënd tjetër.
Ishte i vështirë?
Jo, për mua jo. Unë merrem me sport, shkoj çdo ditë në palestër, eci më këmbë, nuk kam makinë, kam vetëm makinë rroje, eci vetëm në këmbë megjithëse e kam patentën.
Kush komandon në shtëpinë tuaj?
Qeverisja jonë është në konsensus, është një koalicion i përkryer. Ajo i di shumë mirë detyrat e saj, kurse unë i di shumë mirë detyrat e mia në momente të caktuara bashkëpunojmë por zakonisht ka secili detyrat e veta.
Po financat kush i komandon?
Kemi një sirtar në të cilin marrin dhe hedhim para. Kurrë nuk kemi thënë, pse ikën, si ikën. Fatmirësisht themi me modesti në këtë kohë fitojmë për të fituar mirë. Megjithëse gruaja ime këto muaj ka dalë në pension dhe ka filluar të tingëllojë zilen e alarmit ‘ki kujdes se tani s’është më rroga ime e parë, por është gjysma’ dhe unë i them që do punoj akoma më tepër të plotësoj edhe gjysmën tënde.

Eraldo Rexho Gazeta Shqiptare

“Pse kam ndryshuar mbiemrin nga Mehmeti në Nishani”

Bujar Nishani

Bujar Nishani: Do konsultohem me Kuvendin.
Presidenti i zgjedhur: Pas Presidencës nuk do jem në politikë, ka vend në shoqërinë civile.
Presidenti i zgjedhur Bujar Nishani premton konsultime me maxhorancën dhe opozitën në Parlament për emërimin e gjyqtarëve në Gjykatën e Lartë, atë Kushtetuese dhe në rastin e zgjedhjes së Prokurorit të Përgjithshëm.
Në një intervistë në emisionin “Top Story” në Top Channel me gazetarin Sokol Balla, ai vlerësoi punën e Bahri Shaqirit në krye të SHISH-it, teksa shtoi se si President do të festojë edhe 29 Nëntorin, Ditën e Çlirimit.
Gjatë këtij procesi të zgjatur, kandidatët kaluan në një sitë të imët të opinionit publik, duke nisur nga pamja, e kaluara e largët dhe e afërt. Kësaj nuk i keni shpëtuar as ju dhe ka pasur shumë spekulime në lidhje me historikun e sëmundjes suaj.
Është krejt e kuptueshme që të ketë një interes të tillë kur bëhet fjalë për Presidentin e Republikës, nga opinioni, qytetarët dhe aktorët e ndryshëm të shoqërisë. Unë besoj se ka qenë një histori krejt njerëzore, që mund t’i ndodhë kujto, që unë kam pasur një defekt nga lindja të enëve të gjakut, ndonëse nuk kisha pasur shqetësime më parë, por një ditë dha shenjën e saj. Fatmirësisht, një njeri i shquar në fushën e mjekësisë, në ato ditët e para më tha një fjalë të mençur, që njeriu është me fat kur sëmundja i jep shenjë. Unë pata disa shenja dhe u konsultova me mjekët, kreva rezonancën magnetike dhe profesor Petrela, në mënyrë profesionale, identifikoi saktësisht problemin tim. Natyrisht, për shkak të vendit shumë delikat të kësaj pjese të trupit, truri, bllokimi i vazove të enëve të gjakut sillte një potencial rreziku për të ardhmen dhe pas disa konsultash me një grup neokirurgësh, më dhanë dy alternativa: mund ta lija dhe të përballesha me një rrezik që do të shtohej me kalimin e viteve, por më rekomanduan ta hiqja sa isha i ri dhe mund të përballoja operacionin, ndonëse ndërhyrja ishte delikate. Edhe sot s’e kuptoj një qetësi dhe forcë e brendshme nga më lindi, dhe vendosa të ndërhyja.
Megjithatë, momenti i zbulimit të sëmundjes duhet të ketë qenë traumatik për ju, ashtu siç do të kishte qenë për çdo njeri.

Pas votimit ne Parlament te Nishanit si President

Momenti i parë i zbulimit ishte pak tronditës nga pikëpamja njerëzore, por duke qenë se sëmundja ishte një ndër diagnozat më shpesh të ndeshura në këtë organ, unë vendosa ta kryeja ndërhyrjen. Kam vendosur gjithmonë në jetën time duke parë perspektivën, ndaj vendosa ta kryej ndërhyrjen, e cila ishte krejt normale. Operacioni u krye në Finlandë, pasi atje ishte një profesor i specializuar për këto ndërhyrje dhe pata një paralajmërim që do të kisha një paralizim dhe mpirje të pjesshme të këmbës dhe krahut të majtë, diçka që do të rikuperohet vit pas viti. Fatmirësisht, operacioni shkoi mirë dhe isha në gjendje t’i rikthehesha detyrës sime si ministër i Brendshëm brenda tri javësh.
Sa ka ndryshuar jeta juaj pas operacionit?
Më ka ndihmuar në dy gjëra që i kisha neglizhuar më parë. Në radhë të parë në ushtrimin e fizkulturës dhe sportit, pasi tashmë merrem çdo ditë me not. Së dyti, më ka ndihmuar që të jem shumë më korrekt në jetën time të përditshme, për t’i dhënë më shumë rëndësi pushimit, punës dhe rehabilitimit, duke ndjekur orare strikte.
A e keni ndryshuar ju mbiemrin pas ngjarjeve të Shkollës së Bashkuar nga Mehmeti në Nishani?
Historia e mbiemrit të familjes sime është një histori që daton para Luftës së Dytë Botërore. Familja ime nga babai është me origjinë nga Libohova dhe kanë pasur disa aktivitete në pjesën e Dropullit, kanë qenë me aktivitete tregtare në Gjirokastër. Janë larguar nga Gjirokastra pas përfundimit të Luftës së Dytë dhe janë vendosur në Durrës, ku unë kam lindur e jam rritur dhe për shkak të kohës e kanë ndryshuar mbiemrin duke e marrë atë Nishani. Një pjesë e xhaxhallarëve kishin qëndrimin për të pasur mbiemrin Mehmeti, meqë stërgjyshi im, një personazh i njohur i Libohovës, Mehmet Beu, donin ta mbanin si mbiemër emrin e stërgjyshit. Ndërsa pjesa tjetër regjistroi mbiemrin Nishani, si një mbiemër i zonës për shkak të një shenje të veçantë që ka pasur gjyshi im. Ka qenë një histori shumë e çuditshme me mua, sepse në gjendjen civile gjatë gjithë kohës ka qenë mbiemri Nishani. Historia e mbiemrit tim u ngatërrua kur mora të drejtën e studimit për në shkollën “Skënderbe”. Në atë kohë të drejtat e studimit për shkollat e mesme i jepte këshilli i lagjes. Këshilli dhe Fronti kishin listat e tyre të banorëve dhe nuk ishte zyrtar ai mbiemër. Në lagje ishte ky mbiemër, ndërsa në gjendjen civile vazhdonte mbiemri Nishani, dokumentet në shkollën “Skënderbe” vajtën nga lagjja, jo nga gjendja civile, dhe shkuan me mbiemrin Mehmeti. Në letërnjoftim e kisha mbiemrin Nishani, ndërsa në regjistrat e shkollës, Mehmeti. Do të diplomohesha dhe më thanë që duhet ta korrigjoja këtë. Korrigjimi ishte krejt normal sepse mbiemri Nishani ishte zyrtari që kishim. Nuk ka asnjë lidhje me ndonjë tentativë timen personale.
Kur do ta festojë Presidenti Ditën e Çlirimit?
Atë që përcakton Protokolli i Shtetit dhe ne sot kemi një protokoll shteti, i cili ka përcaktuar 29 Nëntorin Ditën e Çlirimit dhe 28 Nëntorin si Ditën e Pavarësisë. Ne kemi tani një praktikë të konsoliduar tashmë.
Do të konsultoheni me Parlamentin për emërimet në gjykata, do të jetë maxhoranca apo edhe opozita?
E shoh bashkëpunimin me Kuvendin si një nga elementët më të rëndësishëm të punës sime sa u takon rasteve kur parashikohet në Kushtetutë komunikimi me Parlamentin. Palët janë të përfaqësuara në Parlament. Do të jem shumë korrekt për sa parashikon Kushtetuta dhe vendimet e Gjykatës Kushtetuese. Në rastin e propozimeve të Gjykatës së Lartë dhe të Kushtetueses, do të jetë një bashkërendim i vijueshëm me Kuvendin, me përfaqësuesit e palëve në Kuvend. Duke pasur parasysh objektivin për t’u dhënë zgjidhjen më të mirë të gjitha çështjeve që na ngarkon Kushtetuta, përzgjedhja dhe dërgimi në trupën gjyqësore më të lartë të vendit, në Gjykatën e Lartë dhe Kushtetuese, ku kjo e fundit është shumë e rëndësishme në rolin rregullator të të gjithë sistemit gjyqësor në fakt… përzgjedhja e personaliteteve që duhet të shkojnë në këtë trupë janë një moment shumë i rëndësishëm për vendin dhe përtej ushtrimit të një përgjegjshmërie të madhe nga Presidenti, kjo është pjesë e përgjegjshmërisë edhe e Kuvendit. Prandaj bashkëpunimi me ta do të jetë një element shumë i rëndësishëm dhe jam i bindur që do të jetë një bashkëpunim i frytshëm dhe me rezultate të mira.
Procesin e përzgjedhjes së prokurorit të Përgjithshëm do ta lini në dorë të partive, apo do të konsultoheni me të gjitha palët, mbi palët dhe me grupet e interesit?
Emri i prokurorit të Përgjithshëm është kompetencë tërësisht e Presidentit dhe do të jetë Presidenti që do të propozojë emrin e prokurorit të ri të vendit. Konsultimet do të jenë pjesë e rëndësishme para se të vijë te emri, konsultime me të gjitha partitë parlamentare sepse çështja e prokurorit është një vendimmarrje e përbashkët mes Presidentit dhe Parlamentit. Presidenti e propozon, por duhet ta miratojë Kuvendi. Palët do të respektohen në marrjen e një mendimi real përsa i takon profilit, kritereve, çfarë duhet të përfaqësojë një prokuror i Përgjithshëm që të arrijmë në emrin më të përshtatshëm. Prokuroria e Shtetit ka nevojë për të përmirësuar në mënyrë shumë të madhe punën e saj.
Cili do të jetë fati i Bahri Shaqirit? A keni një opinion për punën e tij të deritanishme?
Fati profesional do të varet te aspekti profesional, te korrektesa dhe përmbushja e detyrës. Zoti Shaqiri është në krye të një institucioni shumë të rëndësishëm të vendit, ne duhet të kemi shumë kujdes kur flasim për SHISH-in. Nuk mund të flas për gjithë dimensionin e punës së SHISH-it, por mund të flas për aq sa unë si ministër i Brendshëm kam bashkëpunuar me SHISH-in, i cili ka qenë një bashkëpunim shumë i mirë dhe korrekt. Kemi realizuar detyra dhe operacione shumë të mira në goditje të trafikut të lëndëve narkotike dhe grupeve kriminale. Marrëdhëniet kanë qenë shumë institucionale dhe korrekte.
Cilat janë ambiciet e Bujar Nishanit në vitin 2017?
Personalisht e shoh pozicionin e Presidentit si konkludimin e një karriere politike shumë të rëndësishme dhe të suksesshme. Nuk kam menduar asnjëherë dhe nuk kam evidentuar ambicie politike përtej postit të Presidentit. Shqipëria dhe shoqëria është e hapur, ka vend për të gjithë, mund të kontribuosh në fushën akademike dhe të shoqërisë civile.
E përjashtoni mundësinë të vazhdoni një karrierë politike në përfundim të mandatit?
Besoj në parimin që momenti i zgjedhjes si President është konkludimi i një karriere të gjatë dhe shumë të suksesshme politike. Nuk shoh ambicie konkrete, por aktiviteti politik mund të mbetet brenda sferës së instituteve të ndryshme. Nuk shikoj një vijimësi apo një angazhim të drejtpërdrejtë në politikë pasi të konkludosh mandatin e Presidentit.

UNË, SIGURIMI DHE LAPANGJOZET E DEMOKRACISË

Kandidati i dorëhequr për kreun e shtetit rrëfen jetën e tij: Takimi me operativin e Sigurimit kur isha 17 vjeç në ‘81, refuzimi për të bashkëpunuar dhe përballja me diktaturën.
I. PIKENISJE NGA E TASHMJA
Dita e hënë, date 11 qershor 2012 me siguri qe do me mbetet e pashlyeshme ne kujtese. Gjithçka qe ndodhi nga e diela ne mbrëmje me shpalljen e kandidaturës time nga liderët e mazhorances dhe kundërshtimi i saj nga lideri i opozitës e deri tek momenti i zgjedhjes se Bujar Nishanit në postin e Presidentit te Republikës pas dorëheqjes time, ishin te gjitha ngjarje të rëndësishme që do të ushqejnë kujtesën e kësaj dite por këto janë veçse dytësore. E hëna do me mbetet e pashlyeshme ne kujtese si dita e mësimit te madh qe pavarësisht dijes dhe bindjes personale nuk duhet neglizhuar çdo akuze, shpifje a baltosje. Ky ishte i vetmi gabim i imi dhe i vetmi qe gaboi isha unë. Te tjerët bene lojën e tyre politike sipas interesave. Ndaj, e hëna ishte edhe dita e vendimit për t’iu rikthyer disa prej këtyre akuzave e ne radhe te pare asaj për bashkëpunim me Sigurimin e Shtetit.
Akuzën për bashkëpunimin tim me sigurimin e shtetit e kam dëgjuar te qarkulloje disa here ne këto 22 vite te demokracisë, qe ne muajt e pare kur u angazhova ne themelimin dhe organizimin e degës se Partisë Demokratike ne Durrës e me pas, ne momente kulmore te politikes e ne varësi te pozicionit tim politik e publik. Gjithnjë e kam dëgjuar si një pëshpërime, thashethem, te thëna nga persona qe me tregonin se dikush kishte thënë kështu a ashtu për mua. Jo rastësisht, burimi i peshperimes akuzuese vinte gjithnjë nga ana tjetër e krahut politik me te cilin isha ne opozicion apo kritik ne momentin e dhënë. Gjithnjë i kam neglizhuar duke i trajtuar me qetësi, shaka, qesëndi a përbuzje por pa mllef pasi isha i vetëdijshëm për te vërtetën time te thjeshte te cilën do t’jua rrëfej me poshtë duke ju thënë qe nuk jeni ju te paret pasi atë e dine plot te afërm, miq e shoke te cilëve iua kam treguar kur ka qene rasti, siç tregohen rëndom mes miqsh e te njohurish ndodhi te rëndësishme te jetës.
II. PERBALLJA ME SIGURIMIN E SHTETIT
E vërteta ime është se unë, qe nga momenti i pare qe u kontaktova drejtpërdrejt nga një sigurims, ne shtator 1981, e deri ne vendosjen e demokracisë, asnjëherë nuk i shërbeva Sigurimit te Shtetit me asnjë forme, mënyrë a mjet. Po, mua mu kërkua, pa mbushur ende 17 vjeç, ne fillim te vitit te trete te shkollës se mesme, te bashkëpunoja. Takimi ndodhi papritur, ne një godine ne ndërtim e sipër pranë shkollës, përmes një personi te trete X i cili ma prezantoi e me la vetëm me sigurimsin. Unë nuk dua te zgjatem ne këtë shkrim ne detajet e ndërmjetësimit dhe te takimit pasi druaj qe do te mjaftonin fare pak te dhëna qe disa lexues, me njohje te mire te mjedisit shkollor, atij përreth shkollës si dhe te Durrësit ne atë kohe, t’i përafroheshin identitetit te tyre e aq me keq te krijonin dyshime, për shkak te ngjashmërive, për persona te tjerë qe nuk kane fare gisht ne këtë ngjarje.
Takimi zgjati ndoshta jo me shume se 15 minuta por ne kujtesën time është ngulitur si i pambarim. I vetëm, përballë një mesoburri qe dukej se e njihte zanatin e tij, ne një mjedis te zymte, te erret, dekurajues mu desh te përballesha me Sigurimin e frikshëm te Shtetit. Me shume se sa përmbajtjen e bisedës, detajet e se cilës, por jo thelbi, mu shuan shpejt nga kujtesa, sot ende ndjej reagimin e gjithë qenies sime: gjallërimi kundra ligështisë, inteligjenca kundra mendjelehtësisë; guximi kundra frikës. E gjithë qenia ime punonte ne kapacitet te plote për te thënë me fjalët e duhura, ritmin, timbrin, gjestet dhe vështrimin, fjalën me te thjeshte – JO – një JO sa e qarte aq edhe e pa ndëshkueshme. Ndërmarrje tepër, tepër e vështirë.
III. SI U RRITA DHE U EDUKOVA NE FAMILJE
Unë nuk isha fare, fare i papërgatitur. Ne familjen time, qe për konceptet e kohës konsiderohej me biografi te keqe e për këtë shkak pësonte diskriminimin tipik te shtresës se ashtuquajtur te deklasuar, kisha dëgjuar raste te personave te ndryshëm dhe kalvarin e dhimbshëm te tyre me Sigurimin e Shtetit, qofte kur ishin detyruar me presion e kërcënime te pranonin te bashkëpunonin e qofte kur kishin kundërshtuar e për rrjedhojë kishin pësuar mbi vete e mbi rrethin familjar persekutime te egra. Ne disa raste te tjera thuhej se kërkesa për bashkëpunim ishte veçse një provokim. Sigurimi ishte një realitet i frikshëm. Rastet e ndryshme qarkullonin si legjenda urbane edhe me te frikshme. Nga i njëjti mjedis mora gradualisht, me se shumti indirekt, pa mu thënë, thuajse përmes shqisës se gjashte, kuptimin mbi sistemin, urrejtjen ndaj tij si dhe shprehitë se si duhej t’i ruhesha kurtheve dhe ndëshkimeve qe mund te pasonin.
Ndërsa prindërit dhe te rriturit e tjerë te fisit te Hoxheve, siç i thërrisnin e i thërrasin edhe sot ne Durrës, ishin te kujdesshëm ne biseda, veçanërisht ne prezence te fëmijëve dhe te te rinjve, gjyshja ime, me te cilën kam ndenjur shume ne fëmijëri ishte e vetmja qe nuk ia përtonte here-pas-here ta thoshte ndonjë fjale a sharje e me pas vinte gjithnjë gishtin tek buza e thoshte “sheeet”! Me një karakter te ngjashëm me gjyshen ishte edhe motra ime e vetme, shtate vite me e madhe se unë, praktikisht një nene e dyte për mua, te cilës nuk iu dha asnjëherë e drejta e studimit ndonëse mbaroi me rezultate mjaft te larta shkollën e mesme te përgjithshme ne vitin 1976. Ne te njëjtin vit unë mbarova klasën e katërt fillore dhe pashe çdo vit, deri ne vitin 1981, se si rropatej im atë për te drejtën e saj te studimit. Nuk ia arriti asnjëherë. Biografia e keq dhe lufta e klasave dolën gjithnjë fitimtare. Ishte koha e egërsimit te skajshëm te saj.
IV. FUNDI I HISTORISE SIME ME SIGURIMIN E SHTETIT
I parapërgatitur nga një mjedis i këtillë familjar, ndonëse i sfiduar papritmas e ne rrethana te gjitha kundra meje, unë arrita te them JO-ne time sa te qarte aq te pa kapshme e te pandëshkueshme nga egërsia e kundereagimit. Ne fund te takimit u porosita qe te mendoja me thelle e te isha me i qarte e me i prere ne takimin e ardhshëm e te afërt e te mos i tregoja kujt, ne veçanti prindërve. Unë as sot nuk e di se si kam mundur te kthehem ne këmbë ne shtëpi por sapo mbërrita i tregova menjëherë tim eti çdo detaj te ngjarjes. E pashe, për here te pare, tim atë, një burrë qe s’jipej kurrë, ndonëse kish hequr shume ne jete, se si te zbehej e te tkurrej. Pas pak e mblodhi veten, thirri ne shtëpi disa nga vëllezërit e tij, një nga dajallarët si dhe dy miq mjaft te ngushte e te besueshëm. Tete bura pleqëruan se bashku një nate te tere, me mua prezent, përgjigjen time ne takimin e ardhshëm. Pas disa ditësh, i armatosur me një tjetër JO, edhe me te peshuar, te pakapshme e te pandëshkueshme, ia transmetova sigurimisit ne fjale, kur me doli përpara ndërsa po shkoja ne shkolle. Veçse pak çaste, ne këmbë, ne rruge, qarte, thate, pa emocion. Besoj se ai duhet ta ketë kuptuar se pas JO-se sime s’isha me unë i vetëm por disa te tjerë, te rritur, me te mençur e me me shume eksperience.
Këtu mbyllet historia ime e kontaktit te drejtpërdrejtë me Sigurimin e Shtetit. Turbull kujtoj se ajo hije sigurimsi, kështu ka mbetur ne kujtesën time, me ka dale përpara pak here ne rruge dhe kam bere sikur nuk e kam pare. Kështu kaluan javët e muajt dhe ngjarja filloi te zbehej ne kujdese e gradualisht te me ngjante, here here e gjithnjë e me shpesh, si një enderr e keqe. Por, pavarësisht nga mënyra se si e përpunonte koshienca a subkoshienca ime, ajo la gjurme dhe ndikoi ne mënyrën time te jetesës. Edhe para saj, ndonëse i komunikueshëm, unë kam qene i përkushtuar ne studime dhe dita rridhte vetëm shkolle-shtëpi-sport. Daljet me shoqërinë ishin tepër, tepër te rralla. Pas kësaj ngjarjeje, kujdesi im për çdo komunikim me te tjerët u rrit ne maksimum dhe pa rene ne sy shmangia çdo bisede apo mjedis qe mund te ishte i dëmshëm a i rrezikshëm. Gjithçka me thoshte se duhej te ruhesha.
V. SHPRESA DHE ZHGËNJIME RINORE.
Gjithsesi, jeta ime nuk u be e zymte. Unë vazhdova te gëzoj rininë me aq saç mund te thuhet se kishte gëzime ne atë kohe e ndërkaq, ne vitin e trete mu rrit pasioni për matematiken, pasion qe erdhi sa papritmas aq edhe me shkak. Unë kryeja shkollimin e mesëm ne Shkollën Industriale. Ndonëse tetëvjeçaren e kisha mbaruar me te gjitha dhjeta, prindërit menduan se shkollimi ne një shkolle profesionale, ne kushtet kur edhe unë mund te pësoja fatin e motrës, do me jepte mundësinë e një profesioni dhe pra edhe te një punësimi. Unë ndava me prindërit te njëjtin mendim. Kërkesa u miratua nga autoritetet e kohës dhe, ndonëse një shkolle profesionale, atje gjeta një staf pedagogjik mjaft te përgatitur si dhe një pjese e nxënësve te mire te shkollave tetëvjeçare te qytetit, disa edhe prej shkollës e klasës time, një pjese edhe me probleme biografie te ngjashme me te miat, kishin bere te njëjtën zgjedhje mes gjimnazit dhe shkollimit profesional.
Dy vitet e para te shkollës se mesme, ndonëse i mbarova me te gjitha notat dhjeta, nuk është se kisha ndonjë pasion te veçante a shprese kush e di se cfare për shkolle te larte. Jo vetëm biografia por edhe vete perspektiva e shkollës profesionale ulte shanse për te drejte studimi universitare. Por, ne fillim te vitit te trete, mësuesi im i matematikes, Vangjel Tati, një nga mësuesit e mirenjehour te matematikes ne shkalle vendi, i cili, pas një fare kohe si mësues fshati, u transferua ne te njëjtin vit kur unë nisa studimet e mesme ne këtë shkolle, na beri me dije se për here te pare edhe shkollat profesionale do te pranoheshin ne olimpiadën e matematikes qe do te zhvillohej për vitet e treta dhe te katërta te shkollave te mesme. Unë u futa, për te mos dale me, ne boten e pafundme e mahnitëse te matematikes, bote qe u be ne atë kohe sfida, zbavitja, shpresa aq sa edhe streha mbrojtëse e imja edhe nga ngjarja e rende me Sigurimin e Shtetit.
Ne ishim katër shoke qe na kapi pasioni i matematikes. Tre prej nesh merreshim me ushtrime ndërsa i katërti, ndonëse për matematiken as qe donte t’ia dinte ndërsa ishte brilant ne lendet shoqërore, na përkthente ushtrime nga libra ruse dhe ne i zgjidhnim me mend. Matematika u be shoqëruesja jone ne çdo mjedis mësimi, pushimi, praktike prodhuese a stërvitje ushtarake. Mësuesi i matematikes, si një trajner i mirefillte, na orientonte dhe furnizonte me literature ruse. Për te mos e zgjatur, ne vitin e trete dhe te katërt unë dola ne vendin e pare si ne rang rrethi ashtu edhe ne rang kombëtar dhe shokët e mi spikaten ne këto aktivitete. Këto fitore me bene te njohur dhe me shndërruan ne krenarinë e shkollës. U bëra i njohur ne tere qytetin. Krahas matematikes vazhdova te kem rezultatet te larta ne çdo lende tjetër dhe t’i përfundoj studimet e mesme me te gjitha dhjeta.
Unë ruaj kujtimet me te mira nga shkolla e mesme, nga mënyra e trajtimit dinjitoz si i barabarte e si shok nga te gjithë mësuesit. Disa prej tyre si edhe disa mësues te tjerë te matematikes ne qytetin e Durrësit u bene ekip trajnuesish te mite (jo vetem) dhe shume shpejt miq te mi e te familjes. Gjithçka dukej se po shkonte me se miri. Rezultatet e larta ne mësime dhe fitoret ne olimpiadat e matematikes me ushqenin një pritshmëri te larte se e drejta e studimit ishte thuajse e sigurte, ndonëse gjendja e pasigurisë dhe alarmit ishte prezent dhe ngrinte krye here pas here. Pas fitimit te vendit te pare ne olimpiadën kombëtare te matematikes ne vitin e katër, mu kërkua dhe dhashë një interviste për RTSH. Gazetari me beri pyetjen thuajse pohuese: “Ju me siguri do te studioni për matematike?”. Unë iu përgjigja “Jo, do te studioj për inxhinieri mekanike”. Është pak te them qe mbeti ca i shtangur si nga përmbajtja e përgjigjes ashtu edhe nga mënyra e te shprehurit tim. Statusi i nxënësit te mire dhe fama me krijonte lehtësira ne jetën e përditshme, pozicion te nderuar e respekt ne shoqërinë time, e pse mos ta them, gëzoja edhe adhurimin e mjaft vajzave te shkollës sime e te gjimnazeve te tjera.
Goditjen e pare e mora ne mbarim te shkollës se mesme. Fillova te ndjej një mërmërime përreth derisa një dite mora lajmin e hidhur. Shkolla, e instruktuar nga lart, nuk do te merrte nismën formale për t’iu kërkuar autoriteteve arsimore akordimin e medaljes se arte për mua. Regjimi kishte vendosur qarte dhe prere. Nëse merrja medaljen e arte automatikisht me takonte te zgjidhja një nga tre degët qe preferoja dhe kjo me jepej pa diskutim. Regjimi kishte vendosur qe unë nuk duhej te ndiqja studimet universitare. Goditjen e dyte e mora ne mesgusht 1983. Ditën qe ishin shpallur te drejtat e studimit me vendim te Komitetit Ekzekutiv, ndonëse e dija te vërtetën e hidhur, këmbët me çuan vete tek stenda e shpalljes dhe lexova emrat. Emri im mungonte. Mungonin edhe emrat e disa nxënësve te tjerë me rezultate konkurruese nga klasa, shkolla ime apo shkolla te tjera te qytetit. Arsye biografie. Nuk isha i vetmi por lajmi për mua e ndjeva se tronditi qytetin.
VI. EDHE REGJIMI ME MONOLIT KA PORE E TE CARA
Goditja e dyte ishte e rende. Për tre muaj u përballa me gjendjen e re. I pashkolle. I papune. Me pas, për fat, gjeta pune si tornitor ne një ndërmarrje. Vendimi i marre katër vite me pare për te fituar profesion dha rezultat. Shpesh qëllonte qe kur dilja nga puna me rrobe ca pis me graso e vajra – punëtor hesapi – e zbrisja autobusin, ndeshesha ne rruge me studentet durrsake qe ktheheshin nga Tirana me tren. Te gjithë me njihnin. Tek shumica ndjeja dhembshuri. Për këtë shkak, here me përshëndesnin me dashuri njëherazi me një siklet te brendshëm here për shkak te sikletit bënin sikur s’me vinin re. Nuk mungonin shikimet e disave. Pak syresh. I ndjeja. Ishin superiore, hakmarrëse, poshtëruese. E pranoja sfidën. Nuk jepesha.
Qyteti lëvizte. Lëvizje te nëndheshme. Ndonjëherë edhe mbi sipërfaqe. Mohimi i te drejtës se studimit shumëkujt i dukej padrejtësi ne tejkalim te çdo kriteri. Ca te tjerë ngrinin pikëpyetje se kush e di se cfare kisha ne biografi. Ne te vërtetë biografia e familjes ishte e keqe sipas standardeve te kohës por jo aq e keqe sa te justifikonte mohimin e te drejtës se studimit përballë rezultateve te mia shkollere. Kjo shtonte edhe me shume pikëpyetjet, cudine, pakenaqesine ndaj vendimit te regjimit por edhe mbështetjen morale për mua. Me rrethoi një opinion publik mbështetës ndërsa e dëgjoja qe me fliste me një te folme grykore, te mbytur.
Përçapjet e tim eti para dhe pas gushtit për te drejtën time te studimit nuk dhanë rezultat. Unë vete tentova te hyj ne takime me autoritetet e kohës por pa sukses. Muajt shkuan një e nga një. Filluan përpjekjet për vitin tjetër. Pesha e dhjetave shkollore dhe medaljeve te mia matematikore rendonte si mal mbi babain dhe mamane e shtrihej tek te gjithë te afërmit. Here-here me dukej sikur prindërit, veçanërisht im atë, ndjeheshin fajtore për vete dhe gjyshërit. Im atë kishte kryer dënimin ne vitet 46-49 ne kampin e punës se te burgosurve për tharjen e kënetës se Maliqit. U dënua për agjitacion e propagande dhe tentative arratisjeje. Ne fakt u arrestua ne shtëpi. U amnistua pas rënies se Koci Xoxes. Por nuk u rehabilitua. Ne te njëjtin vit u arrestuan babai i tij dhe vëllai me i vogël. Qe te tre, bashke me kushërinj te pare, një fis i tere, i ardhur nga Dibra e Madhe ne 1926, e qe me shpejtësi krijoi emër dhe status social te nderuar ne Durres, mbështeten dhe u angazhuan me Frontin Nacional Çlirimtar gjate luftës. Asnjeri si komunist. Te gjithë si patriote me tradita familjare qe nga Dibra. Lufta kërkon ideal, mend dhe kapital. Hoxhet i kishin te tria. I mobilizuan te tria. Ne Durrës konsideroheshin nga bazat dhe kontribuesit me te mëdhenj te luftës çlirimtare. Furnizonin ceten e Pezës. Disa nga djemtë ishin luftëtarë ne ceten e Dibrës. Fis i gjere me lidhje dhe influenca edhe ne grupimet e tjera nacionaliste te asaj kohe qe luftonin pushtuesit. S’kish si te ndodhte ndryshe gjate pushtimit. U sulmuan egërsisht fill pas çlirimit nga fashizmi e nazizmi e menjëherë pas pushtimit komunist. Nga familja e Shijakasve te sime meje, te ardhur ne te njëjtin vit si Hoxhet nga e njëjta krahine – Dibra e Madhe – , ishin atje dhe mbeten edhe këtu tregtare. Iu eci tregtia dhe industria Arritën te bëheshin nder me te pasurit e vendit. Nuk u përzien ne lufte. Iu konfiskua gjithçka pas luftës.
Mblodha veten. U rrita. Jo gjithçka e keqe vjen për te te bere keq. U bëra shok me tim atë. Motra u fejua dhe u martua me një djalë te mrekullueshëm e nga familje e nderuar. Sipas standardit tone, jo atij te regjimit. I ati i dhëndrit kishe bere afro 30 vite burg. Diku nga pranvera e vitit 1984 rifilluan përçapjet për te drejtën time te studimit. Opinioni i durrsakeve ishte aleati i madh i heshtur. Lidhjet familjare, te krushqive dhe ato miqësore te fisit te gjere e te vjetër te Hoxheve u vunë ne pune sa ne Durrës dhe ne Tirane. Hoxhet ishin goditur ashpër e disa here nga regjimi por nuk ishin te humbur e pa influence. Qyteti kishte mjaft njerëz te mire, edhe ne radhët e atyre qe punonin ne strukturat e shtetit. Pedagoget me emër dhe autoritet e Katedrës se Matematikes ne Fakultetin e Shkencave te Universitetin e Tiranes bene ndërhyrjet e tyre. Im atë arriti te takohet me Kryetarin e Komitetit Ekzekutiv, Ligor Ciflikun, një burrë me karakter dhe autoritet, nga ata tipa qe kur marrin një vendim i dalin zot. Ai i premtoi. Përmes një lidhjeje krushqie unë arrita te takoj gruan e Muho Asllanit, ne atë kohe sekretar i pare i PPSH për rrethin e Durrësit e njëherazi anëtar i Byrosë Politike. Bashkëshortja Asllani ishte shpirtmire. Derdhi lot kur i shpjegova historinë time. Me premtoi se do bënte çmos. Ne gusht te vitit 1984 Komiteti Ekzekutiv, mbështetur edhe ne heshtjen miratuese te Komitetit te Partisë, me akordoi te drejtën e studimit për inxhinieri te shpimit te puseve ne Fakultetin e Gjeologjisë dhe Minierave te Universitetit te Tiranes. Regjimi u zbut ca. Ligjet e familjes e miqësive ishin me te lashta. Me te forta. Penetruan ne te çarat dhe poret e tij.
VII. RINGRITJA
Lajmi për te drejtën e studimit me beri me krahë. Ishte një vendim i ditëve, ne mos i orëve te fundit. Paraprakisht, si nga organizata e partisë se ndërmarrjes edhe nga fronti i lagjes kishte ardhur sugjerimi qe te mos me jepej e drejta e studimit. Komiteti vendosi ndryshe. As qe kisha dëgjuar ndonjëherë për emrin e deges se studimit. Nuk e di pse por mu duk tërheqës. Një lloj inxhinierie mekanike e profilizuar. Mekanika e Shkëmbit. Ne ditët e para fillova te njoh shokët e kursit. Ishim te tere djem. Gradualisht kuptova se një pjese e mire ishin nxënës qe ose nuk kishin përkrahje ose kishin probleme ne biografi. Qenka bere mode mendova t’i rrasin këtu ata me biografi te keqe. Ne vitet ne vazhdim, si për te konfirmuar rregullin, ne gjeologjik erdhe edhe disa kushërinj te mi. Përshtypja për këtë përbërje sociale mu përforcua pas disa muajsh, ne 11 prill 1985, kur doli lajmi për vdekjen e Diktatorit. Atë dite nuk u be mësim. U mbajt zi. Tek filologjiku dëgjoheshin dhe/ose thuhej se qahej me dënesë. Ne klasën tone u mbajtën pese minuta heshtje. Unë ndjeja qe shume nga shokët e kursit ndrydhnin nen heshtje një tjetër ndjenje. Shpresën.
Jeta studentore ne Tirane ishte mjaft ndryshe. Hapësira me e gjere dhe mjedisi rinor krijonin mundësi për me shume frymëmarrje. Lashë pas zhgënjimet e te shkuarës. U përfshiva me pasion ne studime. Here pas here ndjeja një fare çmobilizimi tek shokët e kursit. Një fare mungese perspektive. Punësimi ne miniera apo industrinë e naftës konsiderohej si një fare persekutimi ne atë kohe. Një here ne jave behej lexim kolektiv i një vepre te Enver Hoxhës “Për Naftën”. Libri fliste për sabotatore dhe ndëshkimin e tyre. Zbulimet i drejtonte Diktatori. Nëse dilte nafte merita ishte e tij. Nëse nuk dilte gjendeshin fajtoret. Ne praktikat mësimore, kur takonim studente te diplomuar qe punonin inxhiniere neper puse, vija re zhgënjimin, apatinë, friken.
Asgjë nga te gjitha këto nuk ndikoi tek unë. Fakulteti i Gjeologjisë, për fat, kishte një kolektiv pedagogesh te shquar, shumica te diplomuar ne shkollat me te mira te lindjes, me eksperience pune, me pasion për shkencën, Ishin, pa përjashtim, njerëz te thjeshte e dinjitoze. Rezultatet e shkëlqyera qe ne semestrin e pare e ne vazhdim – ne çdo provim merrja vetëm dhjeta – si dhe angazhimet ne studime me te thelluara nen udhëheqjen e pedagogeve me te shquar me futen ne një bote te re, atë te matematikes se aplikuar. Krahas shkollës dhe shkencës, Tirana dhe mjedisi studentor, me dhanë mundësi për zgjerim te interesave dhe mundësive për art, kulture, sport, zbavitje, shoqëri me te gjere edhe me studente te fakulteteve te tjera. Ndërsa vitet e shkollës kalonin, ne horizont po linde shpresa. Regjimit dukej se po i vinte fundi. Ne fakt, ne fund te vitit te dyte, mora një tjetër goditje. Ne fakultet u shpërndanë disa te drejta studimi për ne Algjeri. Natyrisht qe mua nuk mu dha kjo e drejte. Gjithsesi kjo s’me beri aq përshtypje. As qe e ëndërroja. Aq me shume qe kisha pare edhe me keq. Isha kalitur.
Studimet i mbarova shkëlqyeshëm ne qershor 1989. Pas zborit ushtarak tremujor ne Plepa te Durrësit, fillova pune ne pusin e pare te pjerrët e për gaz, nje sfide ne vetvete pasi ishte hera pare qe aplikohej ajo teknologji. Për fat, shpimi kryhej ne afërsi te Durrësit. Pranë detit, pra pranë shtëpisë. Kjo me jepte mundësi te isha pranë mamasë, mbetur e vetme pas vdekjes se tim eti ne qershor 1985, ne moshën 60 vjeçare. Ndërroi jete nga një infarkt. Ime ëmë humbi bashkëshortin. Unë humba jo vetëm babanë por edhe shokun me te mire. Jeta duket e kishte lodhur. Dërmuar. Vitet e fundit, pese me te drejtën e studimit për motrën dhe dy për mua, bene te veten. Vdiq dy muaj pasi e ëma, gjyshja ime krenare e koke me vete ndërroi jete. Shume njerëz, miq e dashamires, qe e kane njohur tim atë dhe mua gjithashtu, gjithnjë me kane thënë e me thonë edhe sot se ai ishte i paarritshëm ne mirësinë dhe mençurinë e tij. Kushdo qe kishte një hall a nevoje për këshillë drejtohej tek ai dhe largohej me ide te qarta a shprese për zgjidhje.
Puna aftër shtëpisë nuk ndodhi rastësisht. Ia di për nder një gruaje zonje, komshie me tezen time qe nuk rron me. Gruaja ne fjale ishte sekretare e Skender Gjinushit, ministër i arsimit ne atë vit. Ajo ia kërkoi me insistim si favor personal. Përdori influencën e saj tek Lavdosh Ahmeaj ne Ministrinë e Industrisë dhe Minierave. Ndërkaq, Skënder Gjinushi, ne rininë e tij, i talentuar ne matematike, kishte pasur për mësues matematike ne gjimnazin Petronini Luarasi, Vangjel Tatin, mësuesi tim te matematikes ne shkollën e mesme ne Durrës. Kuptohet qe gjithçka u lidh ne favorin tim.
Ne shtator te 1990, u riktheva ne Fakultet për studime trevjeçare pasuniversitare qe sot njehsohen me Doktoraturën. Pedagoget e fakultetit arritën te me tërhiqnin. Rezultatet e shkëlqyera bene te veten. Lidhjet qe me ndihmuan për punën me ndihmuan edhe për studimet pasuniversitare. Perspektiva ishte vazhdimi i punës si pedagog ne fakultet. Studimet shtriheshin ne fushën e matematikes se aplikuar. Fillova te ndjek leksionet ne Fakultetin e Shkencave te Natyrës, ne degën e matematikes pesëvjeçare siç quhej ne atë kohe. Kjo me dha mundësinë te njihesha me disa nga pedagoge e vjetër dhe te rinj te asaj katedre te shquar. Kuptova se me mbanin mend edhe pas gjashte vitesh. Me mirëpriten.