Një gjeneral brigade, një kolonel dhe dhjetëra të tjerë u regjistruan në një organizatë që mbronte interesat e Shqipërisë në Amerikë. Historia e këtyre ushtarakëve të SHBA-së, mes të cilëve pati edhe nga ata që luftuan në Shqipëri apo e mbrojtën atë në Konferencën e Paqes, nuk është mjaft e njohur, një arsye pse sjellim edhe biografitë e mëposhtme.
Në rezultat të përpjekjeve të dr. Telford Ericksonit të kishin filluar në Boston qysh nga marsi i vitit 1914, për të themeluar një shoqatë me emrin “Miqtë e Shqipërisë”, shumë më pas me përpjekjet e gjeneral Hortonit dhe të kolonel Von Redlich, në fund të dhjetorit 1932, në Uashington u krijua “Shoqata e Miqve Amerikanë të Shqipërisë”, megjithëse interesimi dhe angazhimi i ushtarakëve amerikanë për problemet e Shqipërisë ndeshet qysh në vitin 1918. Në atë vit, gjeneral brigade George P. Scriven botoi në revistën e mirënjohur “The National Geografic Magazine” një studim të titulluar “Recent Observations in Albania”.
Themelimi i kësaj shoqate u bë mbas miratimit të Mbretit Zog që ia dërgoi telegrafisht ministrit Fuqiplotë Shqiptar, Faik Konicës. Kërkesën për miratim dërguar Mbretit e kishte bërë gjeneral Hortoni, qysh më 27 dhjetor 1932.
Letrën kërkesë drejtuar Mbretit po e shkruajmë, më poshtë tekstualisht, si vijon:
“Shoqëria Miqtë Amerikanë të Shqipërisë në krye u proponua që të formohet nga gjenerali William E. Horton dhe Baroni Marcellius Dar von Redlich, me qenë se që të dy ndjene se ish nevoja e madhe për një shoqëri të tillë në Amerike. Ndienin se themelimi i një shoqërie të këtillë në Amerikë do të shtonte dhe do të lartonte prestigjin e Shqipërisë dhe do të mundte t’i beje mjaft shërbime Shqipërisë dhe shqiptarëve të vërtetë.
Plani J’u shtrua ekselencës së tij Faik Konitzës, ministrit shqiptar në SHBA, i cili pati mirësinë t’aprovojë dhe me oborrësi u zotua që t’ja paraqiste dokumentat e shoqërisë, Madhërisë Suaj, Mbretit Zog I si edhe M P Jashtme shqiptare.
Shoqëria u inkorporua rregullisht sipas kanuneve (ligjeve) amerikane dhe tani është një organizatë që ekziston rregullisht, vepron edhe është gadi t’i shërbejë besnikërisht Shqipërisë dhe Madhështisë së Tij Mbretit të Shqiptarve në çdo mënyrë që të jetë e mundur.
Propozohet me respekt të thellë që Madhështija e Tij Mbreti Zog I do të ketë mirësinë t’aprovojë këtë shoqëri dhe të pranojë të jetë patroni saj. Shtrohet me përulësi, Brig. General Wiliam E. Horton – kryetar.
Me rastin e themelimit të shoqatës, fillimisht me gjithsej 15 anëtarë, u bënë edhe zgjedhjet e forumeve drejtuese. Kështu, kryetari i shoqatës u zgjodh gjeneral brigade W. E. Horton. N.kryetar i parë: koloneli M. von Redlich; I dyti: gen. brig. M. de Laney; I treti: majori J. V. Bouvier dhe nënkryetari i katërt: Guvernatori i Georgias: John Marshall Slaten. Sekretar i Përgjithshëm: Kongresmen: Wallace Demsey, arkëtar: Reverend dr. Joseph D. Christopher
Anëtarë të kryesisë ishin zgjedhur: Senatoret Walter Evans Egde; Arthur Capper; Hamilton Lewis; Lobell B. Lobart. Gjeneralet: Perry Miles; Kolonelët: Arthur Davies Variell. Publicistët: William S. Howard; dr. John Joseph Neville; Valeria Langloth. Me këtë rast le të njihemi me biografitë e atyre personaliteteve të cilat, aktualisht, kemi mundur t’i gjejmë.
Gjeneral brigade William Edward Horton
Ka qenë një mik i madh i Shqipërisë dhe i shqiptarëve. Ai kishte lindur në Uashington, distrikti i Kolumbias më 28 qershor të 1868. W. E. Horton në vitin 1892 ai kishte mbaruar studimet universitare për drejtësi pranë Universitetit të Georgetown si edhe po atje, një vit më pas në vitin 1893 edhe masterin. Menjëherë u fut në ushtri dhe u bë një nga organizatorët e Gardës Kombëtare ne Distriktin e Kolumbias. Mori pjesë në Luftën kundra Spanjës në qershor-korrik të vitit 1898, me gradën adjutantit i batalionit, ndërsa një vit më vonë me gradën e kapitenit dallohet në betejat e Santiagos dhe të San Huanit, në çlirimin e Antileve. Për guximin dhe veprimet ushtarake u dekorua dy herë për merita ushtarake.
Kapiten Hortoni në vitet 1899 -1902 shërbeu dhe luftoi në Filipine. Kthehet në SHBA, dekorohet me medaljen e rëndësishme “Congressional Medal of Honor for Conspicuos Gallantry and Bravery” dhe shërbeu pranë Shtabit të Forcave të Këmbësorisë Amerikane, gjithmonë, me gradën e kapitenit. Në vitin 1918 me Ushtrinë Amerikane mori pjesë në Luftën I Botërore, në Francë, me gradën e majorit duke shërbyer në menaxhimin e furnizimit me municion të gjithë ushtrisë spedicionere amerikane. Në mbarim të asaj lufte botërore ai ishte graduar kolonel dhe ishte dekoruar me një radhë dekoratash. W. E. Horton mori gradën e gjeneralit të brigadës më 2 gusht të vitit 1927, kur ishte njëri nga asistentët e shefit të Shtabit Madhor të Ushtrisë Amerikane. Pranë atij shtabi shërbeu deri në vitin 1929, kur në moshën 61-vjeçare doli në lirim (pension).
Gjenerali Horton ka qenë dekoruar shumë herë dhe përveç dekoratave amerikane, edhe me urdhrin anglez të St. Michaelit, të St. George si edhe në vitin 1923, nga Franca me urdhrin e “Oficerit të Madh të Legjionit të Nderit” ndërsa në vitin 1932 me “Urdhrin e Kryqit të Madh Francez”. Gjenerali Horton e ka mbrojtur Shqipërinë qysh në Konferencën e Ambasadorëve në Paris në vitet 1919-1920, duke ua bërë të njohura rretheve ushtarake të drejtat e nëpërkëmbura të shqiptarëve. Në janar të vitit 1934, Mbreti Zog e dekoroi gjeneral Hortonin me medaljen “Oficer i Madh i Urdhrit Skanderbeg”. Miku i madh i shqiptarëve gjeneral Hortoni vdiq më 13 shtator 1935 dhe u varros në varrezat ushtarake të Arlingtonit.
Koloneli Marcellius Donald von Redlich
Baroni von Redlich ka qenë një nga oficerët e rëndësishëm të Gardës Kombëtare Amerikane. Ai kishte lindur më 1896, në një familje me prejardhje aristokratike gjermane. Ka marrë pjesë në Luftën I Botërore, duke luftuar në Francë. Ishte dekoruar jo vetëm nga SHBA, por edhe nga Franca, Anglia dhe Italia. Kol. von Redlich ishte njëkohësisht edhe një shkrimtar publicist i njohur në SHBA. Nga dora e tij kanë dalë librat “Lufta si ishte?”, “Konventat Ndërkombëtare në ndihmë të diplomacisë”; “Probleme ndërkombëtare”; “Gjuha dhe literatura persiane”. Përveç këtyre librave ai ka shkruar artikuj të shumtë për Shqipërinë historike dhe për mbretërinë shqiptare. Kolonel Von Redlich ishte mik i madh i Shqipërisë dhe i shqiptarëve. Mbreti Zog e kishte dekretuar Konsull Nderi i Shqipërisë në Kanada. Mbas daljes në pension kolonel Von Redlich bashkë me të shoqen vijnë në Shqipëri, e vizitojnë atë kudo, në çdo skutë. Mbledhin dokumentet qe u nevojiteshin, tek të cilat u mbështet, kur në vitin 1935 botoi librin “The Unconquered Albania” (Shqipëria e pamposhtur). Mbreti Zog e kishte vlerësuar vazhdimisht Von Redlich, duke e dekoruar “Kumandar i Urdhrit të Skënderbeut” e më pas “Oficer i Madh i Urdhrit të Skënderbeut”. Koloneli Marcellius Donald von Redlich vdiq në vitin 1946.
Gjeneral brigade dr. Mathew A. de Laney
Kishte kryer studimet e larta për mjekësi pranë Universitetit të Pennsilvanias dhe shpejt u inkuadrua në Ushtrinë Amerikane, si mjek kirurg. Duke qenë mjek ushtarak, gjatë periudhës të viteve 1909-1912, kur President i SHBA ishte Tafti, dr. Mathew de Laney kishte shërbyer si mjek personal i Presidentit.
Guvernatori John Marshall Slaten
Biznesmen i madh amerikan që në ato vite kishte qenë guvernator i shtetit të Georgias. Ai kishte lindur në Meriwe-ther Country të Georgias, më 25 dhjetor 1866. Kishte mbaruar Universitetin e Georgias në vitin 1886. Nga viti 1911 e deri në vitin 1915 ai ishte zgjedhur si senator në Senatin Federal ne Uashington. Nga viti 1915 e për trembëdhjete vite radhazi ai ishte guvernator i Georgias. Pikërisht në ato vite ai u bë mik i Shqipërisë, sepse ai së bashku me bashkëshorten e tij realizuan një vizitë në Shqipëri dhe rrjedhojë e asaj vizite ata u dashuruan mbas natyrës shqiptare, mbas traditave dhe dëshirës se madhe për liri.
Majori John Vernon Bouvier
Oficer në lirim dhe afarist i dëgjuar i botës financiare të Nju Jorkut. Majori John Bouvier ishte edhe president i shoqatës amerikane “Bijtë e Revolucionit”. Ai ishte bërë një mik i fuqishëm i Shqipërisë dhe i popullit shqiptar.
Deputeti Wallace Dempsey
Deputeti i shtetit të Nju Jorkut, anëtar i Dhomës së Kongresit, ishte kryetar i Komisionit të Lumenjve dhe Transportit Lumor në SHBA. Ai ishte kongresmen për 15 vite radhazi. Kongresmeni Wallace Demsey ishte mik i madh i shqiptarëve. Ai e kishte vizituar Shqipërinë, e njihte dhe e vlerësonte për shumë drejtime. Ai ishte zgjedhur sekretar i Përgjithshëm i Shoqatës së Miqve të Shqipërisë, por njëkohësisht edhe arkëtari i saj.
Reverend dr. Joseph D. Cristopher
Asokohe reverend, klerik protestant, por që ishte njëkohësisht edhe profesor ne Universitetin Katolik te Uashingtonit. Dr. Josef Cristopher, në kuadrin e veprimtarive te misionarëve ungjillorë amerikanë dhe shqiptarë në Shqipëri, e ka vizituar disa herë Shqipërinë dhe u bë një mik i devotshëm i saj dhe i shqiptarëve. Ai ishte mik me dr. Telford Eriocksonin.
Miss Lobert F. Hobart
Mike e rëndësishme e Shqipërisë e njëkohësisht ajo ishte kryetare e shoqatës kombëtare “Bijat e Revolucionit”. L. Hobert dha një ndihmë të rëndësishme materiale për Kryqin e Kuq të të Rinjve Amerikanë që vepronte në Shqipëri, në 1918-1921.
Kolonel dr. Arthur Devis Variell
Mjek ushtarak që ka kontribuar shumë në luftën kundra Leprës në Hindi dhe në Azinë Juglindore. Për këto veprimtari ai ka qenë dekoruar me medalje e çmime të shumta. Ai ka qenë një mik i madh i Shqipërisë.
Prof. dr. John Josef Neville
Profesor universiteti dhe gazetar që ka shkruar shumë artikuj dhe studime në fushën e jurisprudencës dhe filozofisë. Ai ka ardhur tri herë në Shqipëri dhe mbas vizitave ka shkruar një seri artikujsh lidhur me problemet e pazgjidhura shqiptare si edhe arritjet e shtetit të ri shqiptar. Një herë në korrik të vitit 1930, ai ka ardhur në Shqipëri i shoqëruar nga dr. David Fairchild, botanist dhe nëpunës i Departamentit të Bujqësisë
* * *
Veprimtaritë e herëpashershme të shoqatës, në bashkëveprim me legatën dhe me shoqatat e migracionit shqiptar e shtuan popullaritetin dhe vlerësimin serioz të saj, ndaj përveç anëtarëve të vitit 1932, që ishin fillimisht rreth 15 persona ushtarakë e civilë, disa muaj më vonë, në vitin 1933, në radhët e asaj shoqate u radhitën edhe personalitete të tjera amerikane. Ata ishin: Admirali Mark L. Bristol, që kishte qenë nga 20.12.1918 deri në 14 prill 1919 komisioner i lartë në inspektimin e Armenisë Turke, Sirisë, Libanit dhe Palestinës, së bashku me mikun tjetër të shqiptarëve, Charles R. Crane. Senatori Walter Evans Edge, që kishte lindur në Filadelfia, më 1873, filloi karrierën e tij si gazetar qysh në moshën 22-vjeçare. Dy vite më vonë, filloi të merrej me politikë dhe u zgjodh deputet në Asamblenë e Nju Xhersit. Si senator ai shërbeu deri në vitin 1929 kur u dekretua ambasador në Francë. Pikërisht atëherë, në vitin 1919, kur ishte bërë senator Presidenti W. Wilson e dërgoi në Shqipëri për të rivlerësuar e konsoliduar të dhënat e konsullit Haven.
Në prill të vitit 1933, ambasadori Edge, familjarisht, përsëri vizitoi Shqipërinë dhe shprehu kënaqësinë e tij për arritjet e Shqipërisë. Senatori Hamilton Lewis kishte lindur në Danville të Georgias, por u rrit dhe u arsimua ne Augusta. Universitetin e përfundoi në bachelor në Arte në Universitetin e Virxhinias, ndërsa për Drejtësi ai përfundoi studimet pranë Universitetit të Savannahut në Georgia në vitin 1891. Ai u bë senatori i Illinoisit në vitin 1933 dhe vazhdoi si i tillë më 9 prill 1939. Gjeneral major Peter C. Harris. Një nga oficerët madhorë që ka qenë ngarkuar nga War Office të merrej me problemin e ruajtjes së Thesarit Kombëtar. Gjeneral brigade Charles R. Krauthof, oficer madhor amerikan që ishte marrë me problemet e evakuimeve të popullatës në raste të fatkeqësive dhe të luftërave. Ky gjeneral ishte marrë edhe me edukimin e rinisë shkollore, me bojskautizmin paramilitar për të rinjtë shqiptarë.
* * *
Më 28 nëntor të vitit 1934, Shoqata e Oficerëve të Urdhrit Ushtarak të Luftës së Përbotshme së bashku me Legatën Shqiptare në Uashington, nën nismën e “Miqve Amerikanë të Shqipërisë” gjeneralit Horton, kolonelit Redlich, gjeneralit De Laney, kolonelëve John B. Richards e Arthur Variell e të tjerë organizuan në Metropolitan Club të Uashingtonit, një konferencë-darkë madhështore për nder të 21-vjetorit të pavarësisë kombëtare.
Në 15 dhjetor 1935, edhe pas vdekjes se gjeneralit Horton, shoqata organizoi një mbrëmje tematike, ku folën me opsionet më të mira për Shqipërinë, funksionaret Rockfeller-Antimalaric Foundation po ashtu edhe ata atë Near East Fondation. Të gjithë këta funksionarë u bënë anëtarë të rinj të shoqatës “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”…
Përveç funksionarëve të mësipërm, anëtarë të rinj të shoqatës u bënë shumë oficerë të tjerë madhorë të SHBA. Kështu, në radhën e “Miqve të Shqipërisë” u radhitën admiralet Harry G. Hamlett; Joseph K. Taussia; Charles T. Lowde, Lucien Botswick; gjenerali Chasse W. Kennedy; kolonelët George E. Williams; Alva J. Brasted, Charles Mortimer dhe majori Edwin S. Bettelheim.
Këta ushtarakë, herë pas here shkruanin për problemet shqiptare në organin e tyre që quhej “National Bulletin”, por edhe në gazetën “The Daily Telegraph”. Mbas vdekjes së gjeneral Hortonit dhe largimit në Kanada të kolonel Redlichut shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë” e zbehu veprimtarinë e saj, për ta intensifikuar sërish mbas pushtimit italian të Shqipërisë, por për një periudhë të shkurtër.
No comments:
Post a Comment