 | |||
|
Arben Dume e dipeshën e faljes. E ka pritur një shenjë ndjese ai dhe gjithë familja, sa ishte gjallë i ati. “Nuk e morëm kurrë”, - thotë. “Dhe nuk vlen tani. Nuk vlen në këtë formë”. Për të, shkrimtari Fatos Kongoli duhet të ishte kujtuar shpejt e të ishte sqaruar me ata, në familjen e Hysenil Dumes, jo në publik. “Ndjesa publike nuk ka vlerë për ne”, - thotë Dume.
Arbeni është një prej djemve të Hysenil Dumes, të dënuarit në vitin 1981 për agjitacion e propagandë, i cili mbase nuk do të njihej prej publikut të gjerë sot, nëse nuk do të ishte shprehur ndjesa publike nga shkrimtari i njohur Fatos Kongoli.
Babai i tij u arrestua dhe u dënua në një gjyq me dyer të mbyllura në vitin 1981. Pas rrëzimit të regjimit diktatorial, ai dhe familja emigruan në Itali, ku edhe u nda nga jeta. Historia e dënimit të tij mori jetë me botimin e librit të fundit të shkrimtarit Fatos Kongoli, “Iluzione në sirtar”, ku atij i kushtohet një kapitull i librit. Nga ky çast, Arben Dume ka ndjekur me interes çdo publikim të mediave shqiptare mbi këtë histori, deri tek publikimi i fakteve tronditëse në ‘GSH’, nga drejtori i arkivit të MPB, Kastriot Dervishi, mbi agjenten “Sh...”, e cila, sipas tij ishte shkaktarja e vërtetë e dënimit të të atit, dhe jo shkrimtari Fatos Kongoli. Arben Dume ka lexuar edhe intervistën e shkrimtarit një ditë më vonë po në ‘GSH’ dhe thotë se ka ardhur çasti të tregojë edhe ai ca dëshmi të reja dhe të sinqerta...
Z.Arben, sa e keni ndjekur debatin e çelur në Tiranë mbi ndjesën publike të shkrimtarit Fatos Kongoli ndaj babait tuaj, Hysenil Dume?
Duke qenë lexues i rregullt i mediave shqiptare on line, debatin në fjalë mund të them se e kam ndjekur që në fillimet e tij, kur gazeta ‘Mapo’ tregon “rastësisht”, (një nga të shumtat raste), kronikën e detajuar të arrestimit dhe dënimit për agjitacion dhe propagandë gjatë viteve 1980-1981 të babait tonë Hysenil Dume.
Dhe për koincidencë, më pas Z. Kongoli shpreh publikisht ndjesën, vuajtjet psikologjike për arsyet e njohura tashmë nga i gjithë publiku i informuar deri ditët e fundit nëpërmjet Gazetës suaj.
Thatë në një bisedë paraprake se e ndjeni të nevojshëm një reagim publik mbi këtë rast. Pse dhe si e keni përjetuar këtë debat në distancë në faqet e shtypit?
Ngaqë babai im nuk mund të reagojë, tashmë e ndjej detyrë ndaj tij dhe gjithë familjes sime të sjell edhe unë si palë indirekte e këtij debati, opinionin dhe dëshminë time të sinqertë. Për sa i përket debatit të krijuar në faqet e shtypit, e kam përjetuar pozitivisht në tërësinë e tij.
Ju vetë dhe vëllai juaj keni qenë djem të rinj atë kohë. Çfarë mbani mend nga ai gjyq ndaj babait tuaj? A e kujtoni atë çastin e përballjes në shkallët e gjykatës, çast të cilin Kongoli e përshkruan imtësisht në librin e tij...?
Procesi gjyqësor u zhvillua me dyer të mbyllura dhe ne djemve nuk na u lejua të merrnim pjesë. Por më kujtohen mirë të gjithë dëshmitarët jashtë sallës gjyqësore, që prisnin radhën njëri pas tjetrit e dëshmonin kundër babait me kokën poshtë. Një prej tyre ishte dhe z. Kongoli.
Si e kujtoni miqësinë e familjes suaj me ish-kolegun e babait, shkrimtarin Fatos Kongoli?
Me sinqeritet të plotë mund të them se Z. Kongoli ishte një nga miqtë më të ngushtë të babait në atë periudhë dhe konsiderohej nga të gjithë ne, si pjesëtar i familjes (shpeshherë mamaja i thoshte babait me tallje, ‘po vjen djali i madh’, për Fatosin). Kaq shpesh ndodhej midis nesh në familje! Dhe, sidomos gjatë periudhës së fundit para arrestimit të babait.
Si e gjykoni sot Fatos Kongolin shkrimtar dhe njeri në përballjen e tij me të kaluarën?
Shkrimtari Fatos Kongoli, për mendimin tim si lexues mund të jetë një nga penat më të talentuara gjatë periudhës së demokracisë.
Personi Fatos Kongoli për mendimin tim personal edhe mbas këtij debati publik, edhe mbasi ndjesohet publikisht për atë që ka bërë vite më parë ndaj mikut dhe indirekt ndaj gjithë familjes së tij, mbetet akoma personi i së kaluarës, si në raport me veten, ashtu edhe në raport me ne.
Shumë intelektualë e kanë vlerësuar lart kurajën e tij intelektuale, e disa e kanë qortuar, pse kaq vonë...Shkrimtari në libër i ka rrëfyer të gjitha arsyet pse ai libër është shkruar pikërisht në këtë periudhë. A i mirëkuptoni ju arsyet e tij?
Për mendimin tim, do të quhej me kurajë dhe shëruese për ndërgjegjen e tij në qoftë se Kongoli kohë përpara mbasi erdhi demokracia do të kishte kontaktuar të ndjerin Hysenil ose djemtë e tij për sqarim e ndjesimin e tij për çka ndodhi në ato vite.
Mendoj se ky do ishte çlirimi i vërtetë i personit Kongoli nga kjo vuajtje psikologjike që e torturonte gjatë gjithë kohës. Aq më tepër, duke njohur mirë natyrën paqësore të babait tonë.
Kam bindjen se z. Kongoli kërkon ndjesim publik vetëm për publicitet të romanit të fundit, duke harruar që i dëmtuari është Hysenil Dume dhe jo publiku.
A e keni falur Fatos Kongolin?
Fatos Kongoli i ndjesohet publikut nëpërmjet romanit sot, por jo Hysenilit në kohën e duhur. Përballë këtij paradoksi, unë dhe vëllai im nuk kemi çfarë të falim.
Po babai juaj, a e ka gjykuar ndonjëherë gjatë këtyre viteve gjestin e shkrimtarit Kongoli, sa i takon dëshmisë së tij në atë gjyq?
Babai ishte shumë i zhgënjyer nga gjithë kjo ngjarje, prej dy personave që i konsideronte shumë të afërt: Fatos Kongolin dhe një mik tjetër përkthyes anglishteje, i quajtur William Shehu.
Për sa i përket rëndësisë së dëshmisë së Kongolit, babai e konsideronte pjesë të procesit gjyqësor në tërësinë e tij.
Si e kujtonte pas shembjes së diktaturës ai këtë periudhë? A fliste për burgun? Për dyshimet para arrestimit? Miqtë që ai mendonte se e kishin tradhtuar...?
Mbas rënies së diktaturës, kujtimet e babait, si për burgun dhe për ish-miqtë e shokët që kontribuuan për dënimin e tij, ishin të përditshme. Deziluzioni, vuajtjet fizike e shpirtërore ishin në çdo moment prezente në mendjen dhe shprehjen e tij deri sa u largua nga kjo botë....
(Vijon nesër)
Në pjesën e dytë të rrëfimit të Arben Dumes zbardhet një fakt tronditës. Kush ishte agjentja “SH...”? Zbulojeni nesër identitetin e saj.
Kongoli, një instrument procedural
Drejtori i Arkivit të Ministrisë së brendshme Kastriot Dervishi e solli rastin e Kongolit si ilustrim për të treguar se të vërteta dhe dëshmitë e publikuara vite te fundit shpesh mbartin keqkuptime. Ndjesa publike e shkrimtarit sipas tij ishte me qëllim të mirë, por ajo në vend ta zbulonte të vërtetën e fshehu më shumë. Kastriot Dervishi tha se “Dënimin e Hysenilit nuk e përcaktoi dhe as e vendosi Fatosi. Këtë rast, ai ishte pa dëshirën e tij, një instrument procedural, hetimor – gjyqësor, por jo agjenturial – operativ. Me “rrëfimin” e Fatosit, nuk doli e vërteta e kësaj çështjeje, por u mbulua akoma më shumë ajo. Arrestimi i Hysenilit u vendos në çastin kur ai “shfaqi tendencë terrori” ndaj Enver Hoxhës. Kjo “tendencë terrori” nuk ishte gjë tjetër veçse një shprehje tavoline se “ky Enveri duhet vrarë”. Incizimin e kësaj shprehjeje e kishte bërë agjentja “Sh..”
Mark Marku
Mark Marku, në vazhdën e një polemike me Ardian Klosin, ka botuar pak ditë më parë në “Mapo”, edhe një opinion, ku diku cek edhe Kongolin. Aty, ai shkruan se “disa debatues e sulmojnë Kongolin, disa e mbrojnë...Është për t’u vlerësuar çdo akt pendese, sado vonë të vijë ai, prej asaj kategorie që kanë qenë në çfarëdolloj forme bashkëpunëtorë të Sigurimit të Shtetit, apo dëshmitarë në gjyqet e inskenuara prej tij”.
Agron Tufa
Shkrimtari Tufa e ka përjetuar keq rastin ‘Kongoli’, ashtu sikundër u shpreh ai për Gazetën. Duke vlerësuar kolegun, ai iu kundërpërgjigjet atyre që nxituan t’i dalin kundër atij, duke u shprehur se “pinjollët e Bllokut nuk mundet ta shajnë atë”. Si e sheh ai Kongolin?! “Si një njeri e një shkrimtar me ndërgjegje të rrallë në këtë vend, ku kanë ndodhur të nëntëdhjetë e
nëntat”
Ardian Klosi
Ardian Klosi nuk e ka pritur mirë vetërrëfimin e Kongolit. Ato ditë, fill mbas promovimit të “Iluzione në sirtar” të shkrimtarit, Klosi do të shkruante tek “Shekulli”: “Një aspekt negativ është fakti që Mea Culpa-n, Kongoli e bën 20 vjet mbasi ka rënë regjimi...Nuk dua të nxjerr ndonjë hipotezë pse dalja publike me këto fakte u bë prej sigurisë që, shpejt a vonë do t’ia nxirrnin të tjerët”, - thoshte ai.
Irena Toçi
Botuesja e Kongolit, Irena Toçi mendon se shkrimtari ka kryer një akt të rrallë me rrëfimin. Teksa e sheh autorin si viktimë të regjimit të kohës, ashtu sikundër shumë të tjerë, ajo thotë se kapitulli i fundit i librit shpesh është keqkuptuar. Sipas Toçit, për shumë njerëz para ‘90-ës, dënimi ishte i paracaktuar e dëshmitë nuk ndryshonin
Flutura Açka
Për Flutura Açkën, sido që të jetë, Kongoli ka fituar betejën me veten. Ajo shprehet se është e prirur t’i besojë deri në fund ato që thotë Kongoli. “Mund të mos e bënte, por siç thotë edhe vetë, ka ndjerë detyrimin ndaj vetes dhe lexuesit të tij”, - shprehej ajo për Gazetën, duke shtuar se ka ndjerë me të vërtetë keqardhje kur shpesh, njerëz me ndjesi protagonizmi tipike shqiptare, kanë hedhur lëndime mbi të.
Visar Zhiti
Opinioni i Visar Zhitit për “rastin Kongoli” mund të përmblidhet në një fjali: “Shkrimtari u përdor nga regjimi”. Në forumin e Gazetës, pasi kërkoi hapjen e dosjeve, Zhiti tha se shkrimtari Kongoli është përdorur ashtu si përdorej skuadra e pushkatimit. Ai shtoi se kur dënoheshin njerëz, nuk dënonte dëshmitari, por ligjet e
gjykatat.
No comments:
Post a Comment