E ai i kapërdin lotët, jo sepse burrat nuk qajnë, por sepse nuk do ta bëj tjetrin të vuajë në përpjekjen e vet për të qenë ngushëllues. E aq më tepër, Zija Çela nuk dëshiron t’i komunikojë vuajtje të tjerëve përmes letërsisë. Pak ditë më parë, si nuk do të kishte dashur që të ndodhte, kremtoi 5-vjetorin e vdekjes së të birit, i cili u nda nga jeta në një ditë marsi, kur kumbullat mbushen me lule e koha nis të çelet. Një grup miqsh u mblodhën për të ndarë mes tyre kujtimet që Dritani la pas. Disa e njihnin atë personalisht, të tjerë njihnin të atin. Kishte politikanë mes tyre, të djathtë e të majtë (Kryeministri Sali Berisha, Besnik Mustafaj, Namik Dokle, etj.) e që në atë ditë kujtese nuk nguruan t’i shtrëngonin dorën njëri-tjetrit. Një kremtim që erdhi bashkë me botimin e librit “Përgjigje për dashurinë – In memoriam për… Dritan Çelën”. Një libër në dy pjesë me shkrime e përkthime. Pjesa e parë është një përmbledhje shkrimesh, të botuara në faqet e shtypit të përditshëm për ndarjen nga jeta të përkthyesit 36-vjeçar, 5 vjet më parë dhe librin që pasoi paskëtaj, shkruar nga i ati, Zija Çela “Për dashurinë shkruhet pas vdekjes”. Kanë shkruar për të Agron Tufa, Arian Leka, Ali Podrimja, Bardhyl Londo, Dhurata Shehri, Gentian Çoçoli, Josif Papagjoni, Kim Mehmeti, Preç Zogaj, Roland Gjoza, Roland Sejko, Rudolf Marku, Visar Zhiti, etj. Por çka e sjell të gjallë përkthyesin janë vetë përkthimet e tij, që datojnë qysh nga koha kur ai ishte ende një adoleshent, që studionte për gjuhën italiane në Shkollën e Mesme të Gjuhëve të Huaja. Janë rreth 240 faqe përkthime, të përfshira në pjesën e dytë të librit, “Florilegium”, poezi e prozë nga emra të mëdhenj, jo vetëm të letërsisë italiane, por dhe asaj botërore, që nga Xhani Rodari, Dino Buzzati, Italo Calvino, Gabriel Garsia Markez, Uilliam Sarojan, Tadeush Roseviç, Jorge Luis Borges, Luigi Pirandello, Susanna Tamaro, etj. Përkthimet shoqërohen edhe me nga një faksimile të origjinalit, shkruar me shkrim dore. Një shkrim i mirërrumbullakosur, si i të një fëmije, herë-herë me korrigjime, fjalë të shkarravitura… Tek-tuk titujt i shoqëronte edhe me nga një vizatim naiv, që përkon me titullin. Diku një kapotë, një peshk, apo ca pemë, lule… “Në fillimet e tij, Dritani i shkruante përkthimet me dorë, pastaj i kalonte në olivetin e vogël të të atit. Prandaj, qysh atëherë kanë mbetur dorëshkrimet dhe formatet e makinës. Më pas, ndoshta ka qenë viti 1992, mua më dhuruan një kompjuter të përdorur. Pasditeve, me t’u kthyer nga fakulteti (ku bënte mungesa të shpeshta), kompjuterin e zinte Dritani. Me një kureshtje që nuk i shuhej, s’i ndahej deri natën vonë. Kështu, edhe letërsinë që pëlqente, edhe filmat për televizionin publik, e më pas në Tv Klan filloi t’i përkthente drejt e në kompjuter. Në këtë kuptim, arkivi i tij nisi të bëhej vetëm digjital. Duke përjashtuar vitin e fundit, që pak a shumë e kaloi në spital dhe kur solli në shqipe tre tregime nga Buzzati, për aq sa rrojti (4 mars 2006), arriti të përkthente njëmbëdhjetë libra të botuar, njërin nga shqipja në italishte, ndërsa dy i mbetën përgjysmë. Jo të gjitha dorëshkrimet dhe file-t i gjeta menjëherë. Ishin të shpërndara dhe i mblodha pak nga pak për antologjinë e tij”, shkruan në krye të “Florilegium”, Zija Çela.
Të dish të vuash
“Tanin e kisha mik dhe miqve nuk u shihet mosha, por teksa mblidhja përkthimet e tij shihja që kishte botuar Buzzatin qysh kur ishte 17 vjeç”, thotë Zija Çela. Dhe në fakt, shumë përkthime datojnë në vitet ’87, ’88, ’89, atëherë kur ishte 17, 18, apo 19 vjeç dhe bashkëmoshatarët e tij, të tjera gjëra mendonin. Thua se e ndiente se nuk do të kishte kohë mjaftueshëm për të bërë të gjitha ato gjëra që donte. E Zija Çelës i duhet të rikthehet në këtë labirinth kujtimesh. Duhet të ketë qenë i dhimbshëm procesi, sepse zakonisht dhe natyrshëm ndodh që janë bijtë ata që mbledhin kujtimet e prindërve, por Çela i jep kurajo vetes. Teksa gjerb kafenë, mundohet t’i japë zemër bashkëfolësit, sikur fatkeqësia t’i kishte rënë këtij të fundit. “Jeta është një faturë e dhënë nga Zoti dhe atij nuk i bëhen pyetje, sepse nuk merr kurrë përgjigje”, të thotë shkrimtari, teksa shton se përballë një fatkeqësie të tillë, të duhet të bësh një zgjedhje, të vazhdosh përpara, apo ta lëshosh veten. Por që të ecësh përpara e gjithë ajo dhimbje të të kthehet në forcë dhe dashuri, duhet t’ia hapësh veten dritës e të të mos mbysë errësira e mendimeve të këqija. Dhe duket se Zija Çela e ka gjetur forcën dhe ndriçimin pikërisht tek i biri, tek ajo që ai i dha, tek ato çka i mësuan njëri-tjetrit… Ka shumë nga ata që nuk e kuptojnë se si vetëm një vit pas vdekjes së Dritanit, ai botoi librin “Për dashurinë shkruhet pas vdekjes”, ku rrëfen për të birin, për sëmundjen që e gërreu brenda një viti. Ndoshta për të ky ishte shpëtimi nga dhimbja mbytëse… Edhe pas 5 vitesh dhembja vazhdon të jetë e fortë, pavarësisht se ai ka mësuar të jetojë me të. Nuk mund ta fshehë se i pikon në zemër teksa sheh të nipin, Kevinin, që i kujton veten, i lënë nga i ati, po si ai në moshën 5 vjeç e gjysmë. E përlot Livia, aso kohe e sapolindur, që nuk ruan asnjë kujtim nga i ati e që sot 5-vjeçare, kërkon me çdo kusht ta njohë. Dhe sytë e errët, depërtues rrëmbushen… Por jeta është një faturë e dhënë nga Zoti, të cilën të gjithë duhet ta paguajmë, vetëm varet se si dhe me çfarë.ALMA MILE
No comments:
Post a Comment