Nga
Intervistë
me historianin Beqir Meta, në lidhje me vlerësimin e figurës së Enver
Hoxhës. Si e shikon ai këtë figurë historike dhe kundërshtitë për të.
Roli i Hoxhës në çështjen çame, një problem ku ai është ekspert, por nga
ana tjetër edhe çfarë lidhet nga figura e vet me modernizimin e
Shqipërisë pas Luftës së Dytë Botërore...
Ben Andoni
Ka një përpjekje të gjerë për rivlerësimin e figurës së Enver
Hoxhës në prag të 70-vjetorit të çlirimit të Atdheut. Ju si historian i
asaj periudhe, a mendoni se është koha e përshtatshme dhe si e shikoi
personalisht figurën e tij?
“Rivlerësimi i Enver Hoxhës, me sa di unë, është një përpjekje e politikës dhe e njerëzve të politikës. Fatkeqësisht, gjatë të gjithë kësaj kohe të tranzicionit, nga politika ka pasur shpesh thirrje për rivlerësime të njërës apo tjetrës figurë historike. Unë, personalisht si historian, dua të theksoj se në konceptin e historianëve profesionistë, procesi i vlerësimit të historisë, figurave kombëtare apo edhe i figurave brenda saj është një proces i natyrshëm dhe i vazhdueshëm. Për Shqipërinë është më specifik për arsye të diktaturës që kaluam për gati çerek shekulli më parë.
Duhet të themi se ky çerek shekulli i tranzicionit dhe demokracisë ka qenë një përpjekje e vazhdueshme për rivlerësimin e të gjithë historisë sonë kombëtare dhe përpjekjeve të saj që nga lashtësia dhe deri në ditët tona, në konceptin e metodave të cilat përdorin vendet e qytetëruara për shkrimin e historisë, si edhe në harkun e gjetjeve të reja që po bëhen nga zbulimi i dokumenteve të arkivave, që kanë njohur hapje masive pas tranzicionit post-komunist. Kështuqë ky vlerësim është një përpjekje, të tilla janë të vazhdueshme, të përditshme nga njerëz të ndryshëm për probleme të ndryshme dhe për dimensione të ndryshme dhe sigurisht përmbajnë këndvështrime të ndryshme. Kuptohet se s’mund të flitet për asnjë çështje që historiografia të jetë në mendim unik dhe e disiplinuar në një linjë, pasi edhe vendet më të përparuara dhe të qytetëruara nuk e bëjnë dot më këtë, e mu ato vende që ne i kemi si modele, siç i kemi në zhvillimet politike edhe në kërkimet shkencore që ato kanë arritur. Rëndësia themelore është që politika duhet të qëndrojë larg vlerësimeve sepse politika ngërthen në vetvete dhe në kërkime shkencore ngarkesa. Rëndësia themelore është që politika të qëndrojë larg, pasi ajo ka interesa elektorale, kurse shkenca s’ka të tilla. E para duhet siguruar liria e kërkimit shkencor të vërtetë sepse Shqipëria ka bërë hapa të mëdha përpara për lirinë akademike, por edhe këtu duhet thënë se ka ende punë sepse për hir të së vërtetës kemi kufizime ekonomike dhe me radhë. E kur ka kufizime dhe liria është e mangët pasi kërkimi është i kufizuar. Do ishte mirë që politika të qëndrojë larg dhe t’u sigurojë institucioneve lirinë e veprimtarisë, t’i forcojë për lirinë akademike dhe jo thirrjet populiste për vlerësimin e figurave populiste, apo për rishikimin e figurave të ndryshme qoftë majtas apo djathtas. Ky është koncepti im për të”.
A mund të flasim më konkretisht për figurën e Enver Hoxhës dhe konceptin tuaj për të?
“Sa i përket Enver Hoxhës, dihet që kohët e fundit, por edhe në këto 24 vjet kanë dalë shumë dokumente, e shumë analiza, shumë argumente, shumë fakte, të cilat e kanë nxjerrë rolin e tij sigurisht në dy segmente kohore, qoftë në periudhën e Luftës së Dytë Botërore dhe qoftë në periudhën e qeverisjes komuniste. Gjëja më e mirë ka qenë se në shumicën e rasteve ka pasur intervista dhe artikuj shkencorë të bazuara në burime të sakta historike dhe brenda konceptit të përgjithshëm të historiografisë botërore për periudhën komuniste të këtyre viteve . Por duke bërë edhe diferenca konkrete: se në çfarë raporti ishte ky lloj komunizmi në raport me vendet e tjera të Lindjes, apo se çfarë ishte ai në raport me vendet e tjera demokratike. Për fatin e zi të shqiptarëve ishte nga regjimet më diktatoriale. Kjo është indiferenca që duhet pasur parasysh dhe duhet parë me kandar farmacie, për sa i përket analizës shkencore dhe fakteve, qoftë sasiore dhe cilësore, në radhë të parë sa i përket thelbit themelor to shkallës së lirive të drejtave të njerëzve. Regjimi i tij ishte si të gjithë regjimet diktatoriale që karakterizohet prej kufizimit të lirive të njerëzve dhe cënonin ato, por ky ishte dhe më shumë se ata. Kjo ndodhi sidomos në vitet ’60 kur vendet e Lindjes pësuan një farë liberalizimi, një shkallë emancipimi demokratik, kurse Shqipëria u thellua dhe më shumë në rrugën e saj të komunizmit. Këtu kemi një thyerje të madhe që e bën regjimin cilësisht më të egër dhe shumë të ashpër. Kështuqë edhe figura e Enver Hoxhës nuk mund të ndahet nga regjimi, që ai drejtoi. Sigurisht këto vlerësime negative qëndrojnë edhe për liderë të tjerë komunistë, por për Shqipërinë janë dhe më të rënda për shkak të objektivitetit të historisë. Do të thosha që është e para liria e njeriut. Por gjykimi tjetër është i lidhur me institucionet e shtetit shqiptar që pësuan një politizim in extremis, ku në radhë të parë elementi themelor është zhdukja pothuajse krejt e Shoqërisë Civile ndryshe nga Lindja, prishja e institucioneve fetare etj. E të mos harrojmë se institucionet fetare, familja dhe universiteti janë ishuj si të thuash separatistë ndaj diktaturës.
Rezistenca këtu ishte më e madhe se në të gjitha vendet e tjera të Lindjes dhe asnjë regjim nuk e arriti “suksesin” për fatin e keq, ashtu si e arriti regjimi komunist në Shqipëri. S’duhet harruar ndërhyrja që u bë në art, në letërsi, ndërhyrja në shkolla dhe në universitete. Kishte dhe në vende të tjera, të tillë por ndërhyrja këtu ishte më e madhe. Këtu është edhe vlerësimi për figurën e Enver Hoxhës, e cila dominon në këtë kohë. Ka edhe vlerësime të tjera që bëhen nga kundërshtarët e idesë që thonë se është politizuar, por që duhet theksuar se janë argumente që shoqëria shqiptare i ka provuar në kurrizin e saj dhe theksojmë se ky regjim ka dimensionet e veta. Nga ana e vet, historianët seriozë shikojnë edhe progresin e shoqërisë shqiptare sepse duhet thënë vetëm shoqëritë e vdekura nuk bëjnë progres. Për hir të së vërtetës, duhet thënë që shoqëria shqiptare pësoi progres. Ajo në vitet e gjysmës e dytë të shekullit të njëzetë njohu një modernizim të saj që nuk e kishte njohur më parë, në radhë të parë, në zhvillimin e arsimit në sasi. Këtu kemi një lloj pozicioni kontradiktor që në njërën anë është ndërhyrja e skajshme dhe ideologjizimi dhe edukimi me luftën e klasave, kurse nga ana tjetër zgjerimin e arsimit në dimensione shumë më të madhe që në kushtet e Shqipërisë quhet sukses dhe ishte një kapërcim i madh...”.
Jeni një nga studiuesit e njohur shqiptarë të marrëdhënieve shqiptaro-greke dhe problemit çam, si ju del Enver Hoxha lidhur me këtë aspekt?
“Në radhë të parë, për çështjen çame, spastrimi i mundshëm ndodhi jashtë vullnetit të Enver Hoxhës dhe ai nuk arrinte ta pengonte dot. Por politikat e tij kanë vendosur gjithnjë në radhë të parë interesat e mbajtjes së pushtetit, kurse të tjerat janë parë si dytësore dhe pa interesa. Që kur filloi aksioni i Zervës mbi Shqiptarët në verën e vitit 1944 forcat e ushtrisë nacional-çlirimtare mund të bënin diçka, të paktën një reagim apo edhe presion me qëllim të bllokohej spastrimi, por s’pati as edhe një lëvizje nga forcat partizane. Ato ishin shumë të forta në jug mos të harrojmë. Një pikë shumë e dobët dhe e dyta, që rreshtoj është se qeveria shqiptare bëri një punë të mirë kur erdhën çamët në Shqipëri sepse mblodhi emisarët e huaj dhe u prezantoi problemin dhe u kërkoi atyre të ndihmonin që ata të ktheheshin në shtëpinë e tyre. Madje u përpoq të bëj një marrëveshje me EAM dhe madje i ktheu disa. E megjithatë, edhe pse këto të gjitha janë lëvizje pozitive, politikat e saj ishin të limituara dhe prej aleatëve të saj. Dhe unë shikoj dy pika shumë të dobëta të tjera: njëra është çështja e ushtruar nga organizmat ndërkombëtare për një komision pajtimi. Dhe në cilësinë e kryetarit të atëhershëm, ai me këtë komision propozoi të kishte lidhje marrëveshjesh dhe mirëkuptimi, që do kishin shumë interesa për Shqipërinë që dy vendet të lidhnin marrëdhënie diplomatike dhe të zgjidheshin problemet e minoritetit. Kjo do të kishte shumë interesa për sa i përket problemit çam, ndërkohë kishte diçka se duhet të pranonin dhe kontrollin e një komisioni ndërkombëtar në të dy anët e kufirit. Ajo lidhje me faktin që të ndërpritej ndihma që po u jepej forcave guerile greke, që Shqipëria mos të ishte pjesë e kësaj loje. Vetëm se Shqipëria ishte nën ndikimin e rusëve dhe ajo bëri lojën e tyre me argumente të ndryshme, ndërsa humbi një ide që çamët të ktheheshin sërish në vendin e tyre. Loja në favor të Moskës, që ishte rol madhor në mënyrë të mbahej regjimi, pengoi në këtë rast çamët dhe e dyta ishte gabim fatal, por që për fat s’u realizua, përpjekja për t’i organizuar çamët në luftën civile greke dhe për këtë kemi dokumente nga arkivi i Komitetit Qendror. Me propagandë nuk u arrit, pastaj me dhunë pati shumë arrestime ndër popullsi çame për të çuar luftën në palën komuniste. E kjo bëhet në pranverë-verë 1948 kur forcat komuniste të majta po pësonin humbje katastrofale dhe e kishin humbur kauzën. Çamët që do vinin nga Shqipëria do ishin thjesht mish për top. Madje, edhe ata 50 veta që u detyruan të shkonin si vullnetarë dështuan dhe pastaj rrodhi represioni ndaj elementëve që e bllokuan këtë aktivitet. Pastaj vjen dhe mbyllja e problemit çam, ndërsa më 1971 kur vendosen marrëdhëniet diplomatike me Greqinë, Shqipëria nuk e hap fare si problem, çështjen çame...Ajo mbeti një temë tabu që nga ajo kohë me përjashtim që e hapim pak më 1946, kurse pastaj kjo temë u mbyll dhe më 1949 e pas nuk u hap fare. Shqipëria ka një rol të tillë që është goxha i kritikueshëm...”.
Dhe mendoni se vlerësimi është i duhur në këtë kohë? Nuk mendoni se do të duhej ende kohë për gjykimin e tij?
“Çdo brez duhej të bëj vlerësimin e figurave dhe nuk duhet të anashkalojmë as Hoxhën dhe as Zogun, dhe madje ne nuk duhet të anashkalojmë dhe për pak vite edhe Berishën, Nanon e të tjerë që drejtuan pas viteve ’90. Historia fillon e rishkruhet që nga sekondi që vjen pas. Është një proces në momentin që kur ngjarja bëhet e djeshme, atëherë fillon rivlerësimi e gjykimi për të. Ky bëhet në baza më të thella me kalimin e kohës, pasi kemi hapje të arkivave, ftohtësinë me shikimin e periudhave dhe largimin prej nxehtësisë që ka periudha e sotme. Gjykimi fillon e ftohet dhe argumentet shtohen me kalimin e kohës. Përqasja bëhet më e mundshme. Asnjë shoqëri nuk e ka luksin t’i lejë ngjarjet e veta t’i mbulojë pluhuri i harresës. Por historiografia e dikurshme ka limitet e veta. Të sotmet kanë metodologji të tjera dhe ndryshojmë metodikat e qasjes. Për çdo figurë duhet të bëjmë analiza. E rëndësishme është të bëjmë analiza të qeta dhe të balancuara. Më kryesore është të sigurohet liria akademike sepse vetëm kjo mund të bëjë rrahjen e mendimeve dhe secili individ nëse i ka të argumentuara idetë duhet patjetër që ato të kenë formatin akademik dhe profesional...në analizë”.
Intervistoi Ben Andoni
“Rivlerësimi i Enver Hoxhës, me sa di unë, është një përpjekje e politikës dhe e njerëzve të politikës. Fatkeqësisht, gjatë të gjithë kësaj kohe të tranzicionit, nga politika ka pasur shpesh thirrje për rivlerësime të njërës apo tjetrës figurë historike. Unë, personalisht si historian, dua të theksoj se në konceptin e historianëve profesionistë, procesi i vlerësimit të historisë, figurave kombëtare apo edhe i figurave brenda saj është një proces i natyrshëm dhe i vazhdueshëm. Për Shqipërinë është më specifik për arsye të diktaturës që kaluam për gati çerek shekulli më parë.
Duhet të themi se ky çerek shekulli i tranzicionit dhe demokracisë ka qenë një përpjekje e vazhdueshme për rivlerësimin e të gjithë historisë sonë kombëtare dhe përpjekjeve të saj që nga lashtësia dhe deri në ditët tona, në konceptin e metodave të cilat përdorin vendet e qytetëruara për shkrimin e historisë, si edhe në harkun e gjetjeve të reja që po bëhen nga zbulimi i dokumenteve të arkivave, që kanë njohur hapje masive pas tranzicionit post-komunist. Kështuqë ky vlerësim është një përpjekje, të tilla janë të vazhdueshme, të përditshme nga njerëz të ndryshëm për probleme të ndryshme dhe për dimensione të ndryshme dhe sigurisht përmbajnë këndvështrime të ndryshme. Kuptohet se s’mund të flitet për asnjë çështje që historiografia të jetë në mendim unik dhe e disiplinuar në një linjë, pasi edhe vendet më të përparuara dhe të qytetëruara nuk e bëjnë dot më këtë, e mu ato vende që ne i kemi si modele, siç i kemi në zhvillimet politike edhe në kërkimet shkencore që ato kanë arritur. Rëndësia themelore është që politika duhet të qëndrojë larg vlerësimeve sepse politika ngërthen në vetvete dhe në kërkime shkencore ngarkesa. Rëndësia themelore është që politika të qëndrojë larg, pasi ajo ka interesa elektorale, kurse shkenca s’ka të tilla. E para duhet siguruar liria e kërkimit shkencor të vërtetë sepse Shqipëria ka bërë hapa të mëdha përpara për lirinë akademike, por edhe këtu duhet thënë se ka ende punë sepse për hir të së vërtetës kemi kufizime ekonomike dhe me radhë. E kur ka kufizime dhe liria është e mangët pasi kërkimi është i kufizuar. Do ishte mirë që politika të qëndrojë larg dhe t’u sigurojë institucioneve lirinë e veprimtarisë, t’i forcojë për lirinë akademike dhe jo thirrjet populiste për vlerësimin e figurave populiste, apo për rishikimin e figurave të ndryshme qoftë majtas apo djathtas. Ky është koncepti im për të”.
A mund të flasim më konkretisht për figurën e Enver Hoxhës dhe konceptin tuaj për të?
“Sa i përket Enver Hoxhës, dihet që kohët e fundit, por edhe në këto 24 vjet kanë dalë shumë dokumente, e shumë analiza, shumë argumente, shumë fakte, të cilat e kanë nxjerrë rolin e tij sigurisht në dy segmente kohore, qoftë në periudhën e Luftës së Dytë Botërore dhe qoftë në periudhën e qeverisjes komuniste. Gjëja më e mirë ka qenë se në shumicën e rasteve ka pasur intervista dhe artikuj shkencorë të bazuara në burime të sakta historike dhe brenda konceptit të përgjithshëm të historiografisë botërore për periudhën komuniste të këtyre viteve . Por duke bërë edhe diferenca konkrete: se në çfarë raporti ishte ky lloj komunizmi në raport me vendet e tjera të Lindjes, apo se çfarë ishte ai në raport me vendet e tjera demokratike. Për fatin e zi të shqiptarëve ishte nga regjimet më diktatoriale. Kjo është indiferenca që duhet pasur parasysh dhe duhet parë me kandar farmacie, për sa i përket analizës shkencore dhe fakteve, qoftë sasiore dhe cilësore, në radhë të parë sa i përket thelbit themelor to shkallës së lirive të drejtave të njerëzve. Regjimi i tij ishte si të gjithë regjimet diktatoriale që karakterizohet prej kufizimit të lirive të njerëzve dhe cënonin ato, por ky ishte dhe më shumë se ata. Kjo ndodhi sidomos në vitet ’60 kur vendet e Lindjes pësuan një farë liberalizimi, një shkallë emancipimi demokratik, kurse Shqipëria u thellua dhe më shumë në rrugën e saj të komunizmit. Këtu kemi një thyerje të madhe që e bën regjimin cilësisht më të egër dhe shumë të ashpër. Kështuqë edhe figura e Enver Hoxhës nuk mund të ndahet nga regjimi, që ai drejtoi. Sigurisht këto vlerësime negative qëndrojnë edhe për liderë të tjerë komunistë, por për Shqipërinë janë dhe më të rënda për shkak të objektivitetit të historisë. Do të thosha që është e para liria e njeriut. Por gjykimi tjetër është i lidhur me institucionet e shtetit shqiptar që pësuan një politizim in extremis, ku në radhë të parë elementi themelor është zhdukja pothuajse krejt e Shoqërisë Civile ndryshe nga Lindja, prishja e institucioneve fetare etj. E të mos harrojmë se institucionet fetare, familja dhe universiteti janë ishuj si të thuash separatistë ndaj diktaturës.
Rezistenca këtu ishte më e madhe se në të gjitha vendet e tjera të Lindjes dhe asnjë regjim nuk e arriti “suksesin” për fatin e keq, ashtu si e arriti regjimi komunist në Shqipëri. S’duhet harruar ndërhyrja që u bë në art, në letërsi, ndërhyrja në shkolla dhe në universitete. Kishte dhe në vende të tjera, të tillë por ndërhyrja këtu ishte më e madhe. Këtu është edhe vlerësimi për figurën e Enver Hoxhës, e cila dominon në këtë kohë. Ka edhe vlerësime të tjera që bëhen nga kundërshtarët e idesë që thonë se është politizuar, por që duhet theksuar se janë argumente që shoqëria shqiptare i ka provuar në kurrizin e saj dhe theksojmë se ky regjim ka dimensionet e veta. Nga ana e vet, historianët seriozë shikojnë edhe progresin e shoqërisë shqiptare sepse duhet thënë vetëm shoqëritë e vdekura nuk bëjnë progres. Për hir të së vërtetës, duhet thënë që shoqëria shqiptare pësoi progres. Ajo në vitet e gjysmës e dytë të shekullit të njëzetë njohu një modernizim të saj që nuk e kishte njohur më parë, në radhë të parë, në zhvillimin e arsimit në sasi. Këtu kemi një lloj pozicioni kontradiktor që në njërën anë është ndërhyrja e skajshme dhe ideologjizimi dhe edukimi me luftën e klasave, kurse nga ana tjetër zgjerimin e arsimit në dimensione shumë më të madhe që në kushtet e Shqipërisë quhet sukses dhe ishte një kapërcim i madh...”.
Jeni një nga studiuesit e njohur shqiptarë të marrëdhënieve shqiptaro-greke dhe problemit çam, si ju del Enver Hoxha lidhur me këtë aspekt?
“Në radhë të parë, për çështjen çame, spastrimi i mundshëm ndodhi jashtë vullnetit të Enver Hoxhës dhe ai nuk arrinte ta pengonte dot. Por politikat e tij kanë vendosur gjithnjë në radhë të parë interesat e mbajtjes së pushtetit, kurse të tjerat janë parë si dytësore dhe pa interesa. Që kur filloi aksioni i Zervës mbi Shqiptarët në verën e vitit 1944 forcat e ushtrisë nacional-çlirimtare mund të bënin diçka, të paktën një reagim apo edhe presion me qëllim të bllokohej spastrimi, por s’pati as edhe një lëvizje nga forcat partizane. Ato ishin shumë të forta në jug mos të harrojmë. Një pikë shumë e dobët dhe e dyta, që rreshtoj është se qeveria shqiptare bëri një punë të mirë kur erdhën çamët në Shqipëri sepse mblodhi emisarët e huaj dhe u prezantoi problemin dhe u kërkoi atyre të ndihmonin që ata të ktheheshin në shtëpinë e tyre. Madje u përpoq të bëj një marrëveshje me EAM dhe madje i ktheu disa. E megjithatë, edhe pse këto të gjitha janë lëvizje pozitive, politikat e saj ishin të limituara dhe prej aleatëve të saj. Dhe unë shikoj dy pika shumë të dobëta të tjera: njëra është çështja e ushtruar nga organizmat ndërkombëtare për një komision pajtimi. Dhe në cilësinë e kryetarit të atëhershëm, ai me këtë komision propozoi të kishte lidhje marrëveshjesh dhe mirëkuptimi, që do kishin shumë interesa për Shqipërinë që dy vendet të lidhnin marrëdhënie diplomatike dhe të zgjidheshin problemet e minoritetit. Kjo do të kishte shumë interesa për sa i përket problemit çam, ndërkohë kishte diçka se duhet të pranonin dhe kontrollin e një komisioni ndërkombëtar në të dy anët e kufirit. Ajo lidhje me faktin që të ndërpritej ndihma që po u jepej forcave guerile greke, që Shqipëria mos të ishte pjesë e kësaj loje. Vetëm se Shqipëria ishte nën ndikimin e rusëve dhe ajo bëri lojën e tyre me argumente të ndryshme, ndërsa humbi një ide që çamët të ktheheshin sërish në vendin e tyre. Loja në favor të Moskës, që ishte rol madhor në mënyrë të mbahej regjimi, pengoi në këtë rast çamët dhe e dyta ishte gabim fatal, por që për fat s’u realizua, përpjekja për t’i organizuar çamët në luftën civile greke dhe për këtë kemi dokumente nga arkivi i Komitetit Qendror. Me propagandë nuk u arrit, pastaj me dhunë pati shumë arrestime ndër popullsi çame për të çuar luftën në palën komuniste. E kjo bëhet në pranverë-verë 1948 kur forcat komuniste të majta po pësonin humbje katastrofale dhe e kishin humbur kauzën. Çamët që do vinin nga Shqipëria do ishin thjesht mish për top. Madje, edhe ata 50 veta që u detyruan të shkonin si vullnetarë dështuan dhe pastaj rrodhi represioni ndaj elementëve që e bllokuan këtë aktivitet. Pastaj vjen dhe mbyllja e problemit çam, ndërsa më 1971 kur vendosen marrëdhëniet diplomatike me Greqinë, Shqipëria nuk e hap fare si problem, çështjen çame...Ajo mbeti një temë tabu që nga ajo kohë me përjashtim që e hapim pak më 1946, kurse pastaj kjo temë u mbyll dhe më 1949 e pas nuk u hap fare. Shqipëria ka një rol të tillë që është goxha i kritikueshëm...”.
Dhe mendoni se vlerësimi është i duhur në këtë kohë? Nuk mendoni se do të duhej ende kohë për gjykimin e tij?
“Çdo brez duhej të bëj vlerësimin e figurave dhe nuk duhet të anashkalojmë as Hoxhën dhe as Zogun, dhe madje ne nuk duhet të anashkalojmë dhe për pak vite edhe Berishën, Nanon e të tjerë që drejtuan pas viteve ’90. Historia fillon e rishkruhet që nga sekondi që vjen pas. Është një proces në momentin që kur ngjarja bëhet e djeshme, atëherë fillon rivlerësimi e gjykimi për të. Ky bëhet në baza më të thella me kalimin e kohës, pasi kemi hapje të arkivave, ftohtësinë me shikimin e periudhave dhe largimin prej nxehtësisë që ka periudha e sotme. Gjykimi fillon e ftohet dhe argumentet shtohen me kalimin e kohës. Përqasja bëhet më e mundshme. Asnjë shoqëri nuk e ka luksin t’i lejë ngjarjet e veta t’i mbulojë pluhuri i harresës. Por historiografia e dikurshme ka limitet e veta. Të sotmet kanë metodologji të tjera dhe ndryshojmë metodikat e qasjes. Për çdo figurë duhet të bëjmë analiza. E rëndësishme është të bëjmë analiza të qeta dhe të balancuara. Më kryesore është të sigurohet liria akademike sepse vetëm kjo mund të bëjë rrahjen e mendimeve dhe secili individ nëse i ka të argumentuara idetë duhet patjetër që ato të kenë formatin akademik dhe profesional...në analizë”.
Intervistoi Ben Andoni
No comments:
Post a Comment