Friday, May 17, 2013

“KËSHTJELLA” QË HA LIBRA

(Libri në kohën e krizës)

-         Njerëzit lexojnë gjithnjë e më pak.
-         Dikur lexuesit rrinin në radhë për të blerë librin e ri të autorëve të preferuar. Tani rrinë autorët në radhë në kërkim të lexuesve.
-         Mbyllen ose rrezikojnë të mbyllen librari që kanë bërë histori në propagandimin e shitjen e librit.


  Kohët e fundit kam ndeshur në disa fakte tronditëse për çdo dashamirës të kulturës e
veçanërisht të librit, të cilat tregojnë se libri po humbet gjithnjë e më shumë terren në jetën e përditshme të njerëzve. Arsyet janë të shumta, e padyshim vendin e parë në këto arsye e zë kriza e rëndë ekonomike, që po ha në radhë të parë librin. Në Sant’ Arcangelo, një qytet i vogël por i bukur në afërsi të Riminit, me një kështjellë të bukur mbi kodrinën që dominon qytetin, mësova një fakt të hidhur. Kështjellës së parë, që rrezaton kulturë e histori, i është vënë përballë një “kështjellë” tjetër prej betoni, një kapanon i madh me lartësinë e një pallati 3 katësh, që flet për degradimin e kulturës. Në këtë “kështjellë” janë mbyllur mbi 100 milionë volume, libra të pashitur, që i kanë sjellë këtu nga libraritë e Emilia Romanias. Një shifër marramendëse, po të mendosh se këto libra i përkasin vetëm njërës nga 20 rajonet e Italisë. Destinazioni i këtyre librave: Të përfundojnë në karton. Deri tani janë dërguar për karton 1 milion libra në vit. Por kjo sasi është shumë e pakët, duke menduar sasinë që vazhdon te vijë e për kartonizimin e tyre do të duheshin njëqind vjet me këtë ritëm. Kështuqë po kërkohen mundësi të reja për ta boshatisur më me shpejtësi kështjellën që ha libra.
    Midis radhëve me lartësi mbi 10 metra të librave, vërtitet herë pas here ndonjë bukinist i pasionuar por edhe nevojtar, që vjen e zgjedh libra me vlerë të veçantë, për t’i shitur pastaj nëpër bankarela për 1 euro. Me vlerën e 4-5 librave blen një panine, sa për të mbushur barkun. M’u kujtua që verën e kaluar, kur pushonim në Alpe, në një mercatino të gjërave të përdorur, gjeta edhe një vëllim me tri komedi të Molierit në gjermanisht, shtypur në vitin 1947 në Austri. Çmimi : 50 cent, domethënë gjysmë euro. Nuk mund ta lija një botim të tillë, me një grafikë që të ftonte, pavarësisht se nuk di gjermanisht. (Për fat tani e ka dhënë vajza provim gjermanishten dhe e lexon ajo). Njerëzit në atë mercato ndaleshin edhe përpara gjërave më të kota, por, për fatin tim, askush para atij libri.
   Një dizinteresim për librin që po çon edhe në mbylljen e shumë librarive. Kohët e fundit u mbyll një nga libraritë historike në Palermo të Siçilisë, që ishte kthyer gati në një tempull të librit, libraria « Flaccovio ».  E dyta në Sicili për nga rëndësia, ajo ka qenë një lokal i dashur ku kalonin orë e orë shkrimtarë e artistë si Leonardo Sciascia, Moravia. Guttuso, Maraini e shumë të tjerë. Por, kriza e pamëshirshme nuk kursen as gjërat ekselente. Pronarët e saj u detyruan ta mbyllin librarinë e famshme. Asnjë interesim apo investim nga ana e enteve kulturale lokale e kombëtare. Dhe të mendosh se në atë lokal hapet tani një dyqan për rroba intime. Të vjen të thuash me vete se njerëzit në kohët e sotme mendojnë më shumë për prapanicën se për kokën.
     Në rrezik është vën� edhe ekzistenca e librarisë “Hoepli” në Milano. Kjo librari është hapur  në vitin 1870 nga zvicerani Ulrico Hoepli dhe ka mbi 140 vjet që është bërë pikë referimi për cilindo që kërkon të gjejë një libër të rrallë, një manual apo hartë që nuk e gjen në libraritë e tjera. Me aktivitetin e vet, familja Hoepli në vite u bë një dinasti. Në raftet e saj 175 mijë tituj e mbi 500 mijë volume. Pjesëtarët e saj punonin këtu, mes rafteve e volumeve të kësaj librarie. Barbara, një nga pinjollët e fundit të dinastisë, deklaron: Libraria jonë ka patur sukses, sepse ne nuk e kemi parë kurrë librin si një mjet comercial, për ne libri ka qenë e mbetet mision, ndaj është kthyer në pasion e traditë të familjes.
    Për fat të mire pinjollët e kësaj dinastie, përballë krizës, kanë ditur të përshtaten dhe të bëhen krijues në punën e tyre. Duke ditur që tashmë është interneti që i bën një konkurencë të pamëshirshme shitjes së librit (sepse miliona libra shkarkohen falas nga rrjeti), pronarët e librarisë kanë vënë on line shumë tituj e emri Hoepli bën që të pasionuarit e vërtetë të librit të porositin aty ndonjë libër. Veç kësaj, ata kanë menduar që në ambientet shumë tërheqëse të librarisë të organizojnë çdo javë 1-2 promovime librash, duke tërhequr kështu jo vetëm autorë, por edhe shumë lexues, të cilët pastaj kthehen edhe në blerës. Janë ide rinovuese që librarët e sotëm duhet t’i praktikojnë për t’i bërë ballë krizës. E kisha parë këtë praktikë edhe në një librari të vogël në Romë, ku një djalë i ri, i laureuar i papunë, kishte hapur një librari ku bënte edhe promovime librash dhe aktiviteti i ecte mirë.
    Më ka qëlluar jo rrallë që, duke lëvizur nëpër qytete të ndryshme të Italisë, më kanë ndalur njerëz me libra në dorë, që t’i jepnin për çfardo oferte që t’i bëje. Në Verona e pyeta njërin: -E di autori që ju i shisni kështu librat e tij? Dhe ai m’u përgjigj: - Po unë jam autori.
Fakt që flet vetvetiu më shumë se çdo koment.
   Libri është në krizë. Nga njëra anë se ka një inflacion botimesh, sa nuk i zënë as raftet e librarive e mbeten atje për vite me radhë derisa përfundojnë në “kështjellën që ha libra”. Nga ana tjetër se ministritë e kulturës, apo entet kulturore, merren me çdo gjë tjetër, veç me librin jo. Ndaj u mbetet autorëve të merren vetë edhe me shpërndarjen, shitjen, apo në fund të fundit me dhurimin miqve, veç që libri të mos përfundojë në karton.
    Shumë lexues (edhe këtu padyshim kriza ka pjesën e vet) i shkarkojnë librat nga interneti. Unë per vete nuk heq dot dorë nga kënaqësia e marrjes së librit në dorë dhe e shfletimit të tij. Se libri nuk është një objekt  që të shërben për momentin, por është një mik i dashur që të shoqëron tërë jetën.

                                                                                  Ndue Lazri

No comments: