Djali i Hrushovit: Të fshehtat e vizitës së babait, Enveri donte pushtetin

“Babai kërkonte që Blloku Lindor të operonte si një treg i përbashkët ekonomik”
Prej 19 vitesh, ai jeton në Amerikë, ku jep leksione në universitetin “Brown”, si dhe në Kolegjin Ushtarak të Akademisë Navale në New Port. Në Amerikën “imperialiste”, armiken e kahershme të ish-Bashkimit Sovjetik. Sergei Hrushov, i biri i udhëheqësit sovjetik Nikita Hrushov, ka dhënë për herë të parë një intervistë për shqiptarët. Dy të diela rresht, në emisionin “Exclusive” në Top Chennel është transmetuar kjo intervistë që ai ka dhënë për Auron Taren. Hrushov flet për të atin, reformat e tij, por edhe për Shqipërinë, vizitën e të atit, marrëdhëniet me Enver Hoxhën dhe më pas prishjen e marrëdhënieve. Më poshtë, pjesa ku Krushov përqendrohet te marrëdhëniet shqiptaro-ruse.
A mund të na tregoni më shumë mbi fjalimin sekret të Kongresit XX në 25 Shkurt të 1956? Të gjithë e njohim tashmë këtë fjalim, që u mbajt sekret për një kohë. A mund të na thoni diçka më shumë mbi këtë histori, nëse mbani mend se çfarë ndodhi më pas?
Unë nuk dija asgjë mbi tmerret e Stalinit. Isha rritur si gjithë të tjerët me propagandën e tij dhe, kur dëgjova mbi fjalimin në Kongres, isha i shokuar si të gjithë.
Pra, ju nuk kishit dëgjuar asgjë në shtëpinë tuaj mbi krimet e tij?
Jo, ne kurrë nuk kishim dëgjuar ndonjë gjë të tillë. Duhet të dini se përgatitjet për këtë fjalim, ku krimet e Stalinit u ekspozuan për herë të parë, kanë qenë shumë të komplikuara. Babai im mendonte se ishte e pamundur që këto gjëra të mbaheshin të fshehta dhe të mos i tregoheshin popullit sovjetik. “Nuk mund të vazhdohej duke i mbajtur njerëzit në errësirë”, thoshte ai. Duhej t’u tregohej e vërteta. Por duhet të them se ai kishte një kundërshtim të ashpër nga stalinistët, si: Molotovi, Kaganovichi apo Voroshilovi. Në fund ata ranë dakord që ta lejonin Hrushovin për ta mbajtur

Sergej Krushov me të atin

fjalimin, por me një kusht, që ky fjalim të ishte sekret. Hrushovi nuk donte që ky fjalim të mbahej sekret, por e  pranoi këtë pakt, duke thënë se ky fjalim do të ishte vetëm për Komitetin Qendror dhe Kongresin. Pastaj, pas Kongresit në një mbledhje tjetër, ai u tha atyre: Po si mund ta mbajmë ne këtë fjalim të fshehur nga anëtarët e partisë sonë? Kështu ai insistoi që ky fjalim t’u lexohej 6 milionë anëtarëve të partisë dhe, kur kundërshtarët pranuan, ai vazhdoi duke thënë: A mundet që ta mbajmë këtë fjalim të fshehur nga rinia jone? Komsomoli? Rinia do të na zëvendësojë një ditë. Kështu që ky fjalim u lexua edhe për 18 milionë komsomolas. Në fund fare, ai tha: “A e shikoni që kjo mënyrë e të vepruarit tonë është problematike? Duket sikur ne nuk e besojmë qytetarin tonë sovjetik”. Kështu që ky fjalim iu lexua të gjithë atyre që dëshironin ta dëgjonin. Në atë kohë, ky dokument nëpërmjet Shërbimeve Sekretë u ra në dorë amerikanëve. CIA dhe Allen Dulles vendosën që ta publikonin këtë fjalim në “New York Times”. Interesant është fakti që në atë kohë dukej sikur Allen Dulles, shefi i CIA-s dhe Hrushovi kishin të njëjtin qëllim. T’ia zbulonin krimet e Stalinit botës mbarë. Ky fjalim nuk ishte sekret, të gjithë e dinin, e kishin lexuar, por ekzistonte një problem i madh, pasi konservatoret nuk donin ta besonin që Stalini i parë si një perëndi, tani akuzohej si kriminel. Për shumë njerëz ishte mjaft e vështirë që ta besonin këtë gjë. Ata më shumë ishin të gatshëm të besonin se ky fjalim nuk ishte i vërtetë. Për këta njerëz ishte sikur të shkonin në kishë dhe aty t’u thuhej se Zoti nuk ekziston, zoti yt, imi apo Allahu nuk ka rëndësi. Çfarë ndodhi me Hrushovin në këtë kohë? Nga njëra anë konservatorët e sulmonin për këtë fjalim, nga ana tjetër liberalët i thoshin se kjo nuk ishte e mjaftueshme dhe ai nuk duhej të ndalonte këtu. Duhet më shumë e më shumë thoshin ata. Më kujtohet se atë kohë e pyeta babain se përse nuk ndëshkoheshin këta njerëz që kishin kryer këto krime. Ai më thoshte se njerëzit e përfshirë në to ishin me mijëra dhe, nëse do të donim t’i ndëshkonim, më shumë gjak do të derdhej, prandaj më mirë ishte që t’i ekspozonim këto krime dhe të tregonim të vërtetën. Nuk di të them nëse historia do ta gjykojë nëse ai kishte të drejtë apo gabim, këtë çështje e kam shkruar edhe në librin tim. Ndoshta nga pikëpamja historike mund të mos thuhej asgjë, ashtu siç bënë kinezet me Mao ce Dunin. Mao ce Duni ishte një kriminel më i tmerrshëm se Stalini, por Kina ende e ka portretin e Maos në sheshin “Tianmen”. Portreti i tij është në monedhat e vendit. Por atje nuk e diskutojnë Maon si e diskutojnë në Rusi Stalinin. Rusët edhe sot e kësaj dite debatojnë mbi Stalinin. Stalini është i mirë, Hrushovi i keq. Ka ende grupe pro staliniste, të cilat kërkojnë rikthimin e Stalinit si figurë e madhe në Rusi, ata kërkojnë rikthimin e diktaturës. Ekspozimi i krimeve të Stalinit ka qenë një prej pikave më kontraversive në historinë e Bashkimit Sovjetik, siç mund ta dini. Ky debat krijoi edhe thyerjen më të madhe në botën komuniste në atë kohë, pasi kishte mjaft udhëheqës stalinistë që kërkonin të qëndronin në pushtet, pikërisht duke mbrojtur figurën e Stalinit
Kur ishit në Universitet, a dinit gjë mbi Shqipërinë, apo kishit të njohur shqiptarë në shkollë?
Në atë kohë nuk kam takuar asnjë shqiptar. Në Universitet nuk kishim ende studentë të huaj. Në Universitet kam hyrë më 1952-shin. Megjithatë, unë dija shumë për Shqipërinë. Si një djalosh i ri, kisha dëshirë të shikoja hartën se ku ishte përhapur influenca komuniste në botë dhe Shqipëria ishte pjesë e aleatëve tanë, kështu që kam lexuar mbi të pa dyshim.
A kishit dëgjuar në shtëpinë tuaj ndonjë detaj nga babai juaj, nëse ankohej apo fliste për problemet që i kishte hapur lideri shqiptar, Enver Hoxha, në atë kohë?
Në fakt, në fillim të marrëdhënieve me të, babai nuk ankohej për Hoxhën. Unë e mbaj mend mirë kur ata të dy u takuan në Krimé, kam edhe foto nga ai takim. Por papritmas nisën të gjitha këto probleme, duke filluar që nga Mao ce Duni. Kur Mao ce Duni mësoi mbi reformat e babait, ai e kuptoi se në partinë e tij mund të dilnin Hrushovë të rinj. Për këtë arsye, Mao ishte në dilemë se çfarë duhej të bënte pasi, nëse do të mbështeste Hrushovin, atëherë atë do ta zëvendësonin. Tamam ajo që ndodhi me partitë e tjera komuniste, si me Cervenkon në partinë bullgare apo edhe në Hungari me gjithë kryengritjen që u bë atje, po kështu edhe në Poloni, megjithëse disa prej liderëve të vjetër vdiqën. Vetëm dy parti rebele u përpoqën që ta mbanin këtë lloj lidershipi, kinezët dhe shqiptarët. Ju mund ta dini që në Shqipëri pati një lëvizje shumë të fortë liberalizimi pro Hrushovit me Liri Belishovën, anëtare e Byrosë Politike apo edhe me të tjerë.
Mund t’ju them se ajo është ende gjallë dhe do t’i vinte shumë mirë të dëgjonte fjalët tuaja.
Vërtet? Gjithmonë kam menduar për të nëse ishte gjallë apo jo. Enver Hoxha këta njerëz i dërgoi në burg, i persekutoi dhe pastaj u hodh te kinezët. Ata i thanë se ne do të jemi në anën e Stalinit. Sigurisht, të mbështesje Stalinin, duhej të mbështesje   tiraninë mbi popullin tënd dhe kjo dihet tani, popullit të tyre ata i sollën shumë vuajtje.
Enver Hoxha shkruan në “Kujtimet” e veta; nuk e di nëse keni dijeni mbi librin e tij “Hrushovianët”, ku interpreton këndvështrimet në lidhje me periudhën e Hrushovit.
Jo, nuk kam dijeni, por ma merr mendja se çfarë mund të shkruajë ai për Hrushovin.
Hoxha shkruan se disa prej liderëve pro stalinistë në këtë kohë vdiqën, duke nënkuptuar se edhe mund të jenë eliminuar. Po kështu ai shkruan se Konferenca e Tiranës, një konferencë shumë e rëndësishme, ku për herë të parë pushteti i tij u vu në diskutim, u orkestrua nga Hrushovi dhe njerëzit e tij. Çfarë mendimi keni ju?
Fatkeqësisht nuk di gjë mbi Konferencën e Tiranës, por mund të them që nuk ka pasur asnjë direktivë për të eliminuar liderët politikë të kohës. Lideri polak Berut pas Kongresit XX ka vdekur nga gripi, lideri i Çekosllovakisë po kështu vdiq në këtë periudhë. Disa u zëvendësuan, disa ikën dhe disa u përpoqën që të mbijetonin, siç ndodhi edhe me udhëheqjen çeke. Të tjerë u përpoqën të luanin lojën që ishte inspiruar në Bashkimin Sovjetik,  pasi e kuptuan se lëvizja liberale e frymëzuar dhe mbështetur nga Moska e liberalët, që kërkonin të sillnin reforma demokratike si në Shqipëri apo vende të tjera do të triumfonte.
Ndryshimi po ndodhte në Bashkimin Sovjetik dhe duhet të ndodhte edhe në vendet e tjera. P.sh., nëse Hrushovi nuk do të ishte rrëzuar nga pushteti apo të ishte zëvendësuar nga mbështetësit e tij, atëherë nuk do të kishte pushtim të Çekosllovakisë, pasi Dubceku ndoqi të njëjtat reforma ekonomike dhe politike të Hrushovit.
Në “Kujtimet” e babait tuaj flitet edhe për politikën e Stalinit ndaj vendeve ballkanike. A mundet të na thoni ndonjë gjë më shumë se çfarë mendonte babai juaj për këto vende?
Unë di jo më shumë se të tjerët në këtë pikë. Di që Stalini kishte plane të ndryshme mbi politikën e tij dhe kërkonte t’i  manipulonte vendet e Ballkanit në një Federatë Ballkanike e udhëhequr nga Dimitrovi i Bullgarisë. Di po kështu që ai donte që Shqipëria të bëhej pjesë e Federatës Jugosllave. Kur Tito tregoi se donte të ishte i pavarur, ai e ndryshoi totalisht politikën e tij dhe vendosi që Shqipëria duhej të mbetej një vend besnik stalinist, nga ku mund të luftohej Jugosllavia. Me sa di unë, babai nuk kishte plane të tilla, ai mendonte se Bashkimi Sovjetik nuk duhet të manipulonte këto vende. Ato ishin vende të pavarura me qeveritë e tyre dhe është e rëndësishme të kuptonin se nuk duhej të mbijetonin nga bajonetat sovjetike. Mbështetja nga  bajonetat e huaja nuk është një ide e mirë për një shtet të pavarur. Mbijetesa e këtyre shteteve, përfshirë edhe Shqipërinë, duhej të vinte në mënyrë organike nga zhvillimi i tyre, nga mbështetja e popullit të tyre dhe jo se mbështeteshin nga sovjetikët.
Enver Hoxha në librin e tij me kujtime thotë se Hrushovi nuk donte pavarësinë e Shqipërisë, pasi i kishte këshilluar shqiptarët që të mbillnin agrume në vend të bukës. Por “Kujtimet” e Hrushovit mbi Shqipërinë kanë logjikë në ato që ai thotë. P.sh., në këto kujtime lexon se Hrushovi mendonte që Shqipëria duhej të kishte ushtrinë e saj të pavarur kombëtare dhe për këtë arsye u dha shqiptarëve edhe nëndetëset e famshme që më vonë u kthyen në një pikë konflikti…
Nuk e di se çfarë këshillash i tha babai Enver Hoxhës, se çfarë duhej të mbillte ai në tokën shqiptare, por më duhet të them se jam dakord me ato që cituat ju, pasi ai mendonte në këtë mënyrë, pasi kërkonte që Blloku Lindor të operonte si një treg i përbashkët ekonomik. Jam dakord, p.sh. që ndoshta ideja më e mirë ekonomike për Shqipërinë është të mbjellë portokaj dhe jo rrush, ashtu siç bën Florida, e cila mbjell dhe shet portokaj dhe jo grurë për të gjithë Amerikën. Me siguri që me këtë logjikë Hrushovi ka rekomanduar që Shqipëria, si vendi i vetëm në Lindje që mund të mbillte portokaj, t’ia shiste ato Bllokut Lindor dhe të merrte në shkëmbim patate apo grurë. Mendoj që kjo është një logjikë e shëndoshë ekonomike në këto lloj bashkëpunimesh. Babai thoshte se një sistem ekonomik dhe politik, i cili përmirëson jetën e qytetarëve të vet, është më i fortë se shpenzimet për ushtrinë, pasi këto shpenzime na dobësojnë, duke harxhuar burime të shumta ekonomike. Këtë gjë i ka thënë Valter Kulbrikut të Gjermanisë, pasi u ngrit Muri i Berlinit. Të njëjtën gjë u tha edhe shqiptarëve: “Nëse ju do të tregoni fqinjëve tuaj si Greqia apo Italia që ekonomia jonë socialiste e decentralizuar është e suksesshme, atëherë do të jeni një shembull i shkëlqyer. Këtë e ka përsëritur disa herë që, nëse do t’i tregojmë arritjet tona ekonomike Indisë apo Egjiptit për shembull, nuk ka nevojë të dërgojmë libra propagande për të treguar se ne jemi më të mirët, por shembulli juaj do të flasë vetë.
Një pikë tjetër shumë e rëndësishme e politikave të Hrushovit ishte mbrojtja e vendit. Ai mendonte se ne nuk duhej të mbanim baza ushtarake në tokë të huaj. “Në kundërshtim me politikën imperialiste amerikane, ne duhet të tregojmë se jemi të ndryshëm nga imperialistët”, thoshte ai. Ai i largoi trupat sovjetike nga Finlanda, po kështu ai u ofroi vendeve të Bllokut Lindor që të largonin trupat sovjetikë nga territori i tyre, si p.sh. Rumania Hungaria dhe Polonia. Gomulka në Poloni u përgjigj se ai nuk donte që sovjetikët të largoheshin, ndoshta edhe për arsye ekonomike, pasi duhet ta dini se sovjetikët paguanin shumë për bazat ushtarake. Më kujtohet që, kur u fol për problemet në Shqipëri, di që ai u tha shqiptarëve: “Jo, nuk duhet të dërgojmë trupat tanë atje, por do t’ju ndihmojmë për të krijuar një ushtri tuajën.
Dëshiroj t’ju lexoj një frazë nga kujtimet e shkruara nga babai juaj për Enver Hoxhën. “Një njeri me sjellje të vrazhdë dhe karakter brutal. Kur i thua diçka që nuk i pëlqen, ai ndryshon fytyrat”. Mjaft interesant ky vëzhgim i Hrushovit, pasi në pikturat apo shkrimet e krijuara në Shqipëri, që portretizojnë Enver Hoxhën në debat me Hrushovin, duket qartë se ato tregojnë se ishte Hrushovi ai që ndryshonte fytyrën sa herë që fliste Hoxha. A ju kujtohen ato kohë kur Shqipëria po shkëputej nga Bashkimi Sovjetik?
Më kujtohet shumë mirë. Për babain tim ishte shumë e dhimbshme, pasi ai me të vërtetë mendonte se po përpiqej për më të mirën e shqiptarëve. Të vazhdoje në rrugën e Stalinit, do të thoshte që të shkoje kundër interesave të popullit tënd. Më kujtohet që në atë kohë ai u përpoq ta bindë Mao ce Dunin që ta ndiqte atë. Në bisedën e famshme pranë pishinës, kur Mao u përpoq t’i thoshte babait që nuk duhet të kishte frikë nga amerikanët, nuk duhet të kishte frikë nga bomba atomike, pasi ata së bashku do luftonin si në vitet ‘20 apo ‘30. Edhe sikur të vriteshin miliona njerëz, përsëri ata do ta fitonin luftën. Babai i shqetësuar për këtë këndvështrim të situatës i tha se një shoqëri e civilizuar nuk mund të lejojë që njerëzit e vet të masakrohen. Për të ishte shumë e dhimbshme që Hoxha dhe lidershipi shqiptar iu bashkuan kinezëve, pasi kjo do të sillte një problem të madh ekonomik dhe politik për popullin shqiptar. Ai e dinte se Kina kishte probleme të mëdha ekonomike, ndërkohë Bashkimi Sovjetik po njihte rritje.
A e mbani mend vizitën e babait tuaj në Shqipëri? Ka qenë vizita më e rëndësishme e një lideri të këtyre përmasave në Shqipëri.
Po e mbaj mend shumë mirë. Është e vërtetë që ai ndenji mjaft gjatë atje, por mendoj se ai ishte shume kurioz për këtë vend. Dëshironte ta njihte më shumë Shqipërinë, të mësonte për kulturën, jetën e njerëzve. Po kështu ai udhëtoi në Shqipëri edhe për arsye praktike. Për të krijuar bllokun e përbashkët ekonomik, ai udhëtoi në të gjitha vendet komuniste për t’i kuptuar këto vende. Në fakt, ai qëndronte nga dy javë në këto vende, por jo vetëm në to. Dy javë qëndroi edhe ne Amerikë apo Francë, Indonezi etj.
A mbani mend ndonjë detaj kur ai u kthye nga Shqipëria?
Po sigurisht, p.sh. i kishte pëlqyer klima e ngrohtë, po kështu pritja e mrekullueshme e njerëzve. Ishte shumë pozitiv për Shqipërinë. Detaje nga udhëtimi nuk na tha ose mund të mos më kujtohen mua pas gjithë kësaj kohe që ka kaluar.
Një pikë tjetër që dëshiroj t’ju pyes, është nëse e keni lexuar apo nëse e njihni shkrimtarin e njohur shqiptar Kadare, i edukuar në institutin “Gorki”. Romani i tij i njohur “Dimri i vetmisë së madhe” flet pikërisht për ndarjen e madhe midis Shqipërisë dhe Bashkimit Sovjetik dhe një prej personazheve është edhe babai juaj. Në një farë mënyre, të kuptueshme sigurisht, ai fajëson palën sovjetike dhe babain tuaj për ndarjen me Shqipërinë. Çfarë do t’i thoshit mbi këtë temë sipas këndvështrimit tuaj, nëse do ta takonit këtë shkrimtar?
Do të dëshiroja t’i thosha atij se nuk ishte Enver Hoxha që mbajti anën e shqiptarëve, por ishte Hrushovi ai që dëshironte t’i shpëtonte shqiptarët nga diktatura e Enver Hoxhës. Enver Hoxha donte të mbante në këmbë regjimin e tij personal, ndërsa babai im dëshironte një jetë më të mirë për të gjithë kampin komunist, sigurisht përfshirë edhe shqiptarët. Për mua ishte një tragjedi ajo që i ndodhi Shqipërisë, largimi nga politikat që kërkonte të sillte Hrushovi në kampin sovjetik. Duhet të kuptoni se pas vdekjes së Stalinit vendet e kampit sovjetik jetuan një jetë deri diku normale, me gjithë problemet e shumta që ato kishin. Ndërsa Shqipëria u kthye në një vend të izoluar nga bota dhe iu rikthye normalitetit vetëm në shekullin XXI. Me Enver Hoxhën Shqipëria humbi një gjysmë shekulli.
Në atë kohë, ndoshta shumë shqiptarë pyesnin se përse babai juaj u largua nga skena politike pa asnjë përpjekje për ta mbajtur pushtetin e tij edhe me forcë…
Shikoni, Hrushovi kërkonte ta ndryshonte rrënjësisht shoqërinë sovjetike. Ai e ndryshoi shoqërinë sovjetike. Kur u largua nga pushteti, thoshte: “Nëse kam arritur vetëm një gjë gjatë kohës sime që shoqëria jonë të largonte njeriun e parë, d.m.th atë vetë, nga pushteti, vetëm me vota, pa derdhur gjak, atëherë jeta ime dhe përpjekjet e mia paskan vlejtur”. Kështu ishte shpjegimi i tij për atë që ndodhi. Pasi i luftoi stalinistët dhe i largoi ata nga pushteti, ai solli në pushtet njerëz që mbështesin politikat e tij. Këtu ai e kishte gabim, pasi me largimin e tij ata i ndryshuan këto politika. Megjithatë, ai thoshte: “Unë nuk dua t’i luftoj ata, ata janë më të rinj, unë jam 70 vjeç dhe e ardhmja është e tyre, në fakt në 1964-n ai kishte thënë shpesh që në kongresin e ardhshëm, pasi të fillonte implementimi i reformave të tij, do të jepte dorëheqjen nga posti. “Përse të luftoj me ta, kur unë pas një viti do të jap dorëheqjen?”, thoshte ai. Nëse ai do të rezistonte dhe krijonte probleme, duhet ta kuptoni që këto probleme do të përfshinin shoqërinë sovjetike dhe ai nuk e donte këtë gjë. Unë e kam pyetur shpesh babain për këtë pikë dhe ai më thoshte pikërisht këto fjalë. Është një shpjegim shumë i thjeshtë. “Si mund të luftoj unë kundër mendimeve të mia? Unë nuk jam diktator si Stalini, i cili i eliminoi të gjithë ata që mund ta zëvendësonin. Unë dua të prezantoj një epokë të re në politikën sovjetike, largimin nga pushteti në mënyrë paqësore. Nëse unë dua ta bëj këtë, atëherë duhet të jem unë i parë që e pranoj këtë logjikë”, më thoshte ai.
A ishte i lumtur ai në jetën e tij, tashmë në pension, larg angazhimeve politike, apo i mungonte jeta aktive?
Jo, në fakt vuajti shumë nga kufizimet që iu vunë, megjithëse nuk kishte persekutim si në kohën e Stalinit. Largimi i tij nga politika, për të ishte si një tren me shpejtësi të madhe, i cili ndalon papritmas. Ai po prezantonte reformat e tij, kur e rrëzuan. Por vuajtja më e madhe e tij ishte, kur njerëzit, të cilët ai shpresonte të kryenin reformat e tij, filluan rikthimin mbrapsht në ekonominë e centralizuar, e cila sigurisht do të sillte kolapsin e Bashkimit Sovjetik dhe sistemit socialist. Ata ndaluan idenë e tij për zgjedhje të lira, si dhe të gjitha reformat e tjera. Ishte shume e dhimbshme për të, kur i shikonte këto gjëra. Ju punoni shumë për të arritur diçka dhe fëmijët tuaj vijnë dhe i hedhin të gjitha në plehra. Kthimi në sistemin e vjetër për të ishte rruga që do ta çonte vendin në shkatërrim dhe historia e provoi që ai kishte të drejtë në këtë gjykim.
Siç mund ta dini, ka një debat në qarqet politike perëndimore mbi rrëzimin e komunizmit. Për ju a ishte ky rrëzim një plan i përgatitur përpara nga shërbimet sovjetike, me idenë e largimit nga pushteti ideologjik pro marrjes në kontroll të ekonomisë nga elita e mëparshme?
Shikoni, në Perëndim ka ende mënyra interesante për të bërë lojë fjalësh. P.sh ne akoma e quajmë Kinën komuniste, megjithëse ajo është një sukses në ekonominë e tregut. Komunizmi ra për një arsye të thjeshtë, ideja thelbësore se njerëzit duhet të jenë të barabartë. Kjo është e pamundur, pasi vetë natyra është e bazuar tek konkurrenca dhe ajo i ka bërë njerëzit jo të barabartë. Pra, ideja komuniste shkon kundër natyrës dhe kjo nuk është vetëm te njerëzimi, por edhe

Auron Tare dhe Sergej Hrushov

tek kafshët apo bimët. Pra, komunizmi ka qenë i destinuar të dështonte që në fillim. Duhet ta dini se komunisti i parë ka qenë Jezu Krishti, i cili kërkonte që ta ndante pasurinë te të gjithë njerëzit, prandaj edhe e kryqëzuan. Pastaj kemi Tomas Moore-in në kohën e Elizabetës së Parë në Britaninë e Madhe dhe pastaj Kompanelën. Të gjithë këta u përpoqën të krijonin teorinë komuniste, por që përfunduan në një shtet policor, pasi për ta zbatuar këtë teori për barazinë e njerëzve duhet të përdoresh forcën. Komunizmi ka dështuar në Bashkimin Sovjetik që në 1921-shin, duke sjellë dështime të mëdha në ekonomi. Lenini tha se duhet të implementonin politika të reja ekonomike që lejonin konkurrencën, por këto nuk u lejuan nga Stalini. Pas Leninit në Bashkimin Sovjetik kishte kapitalizëm shtetëror. Siç e shikoni, ne këtu po flasim mbi komunizmin jo si një ideologji, por po flasim më shumë për efektet e ekonomisë shtetërore. Ekonomia shtetërore e centralizuar nuk mund të jetë efektive në konkurrencë me ekonominë e decentralizuar. Ekonomia e centralizuar mund të ketë sukses, vetëm nëse ka një objekt në planet e saja, si “Fito Luftën apo bëj industrializimin”. Kur Hrushovi e kuptoi këtë si ide primare për reforma, në 1957-n ai tha se kjo shoqëri duhet të decentralizohet sa më shpejt, për këtë arsye u dha më shumë fuqi provincave. Ishin 100 këshilla ekonomike në Bashkimin Sovjetik. Kështu që vendimet ua kaloi sekretarëve të këtyre këshillave, ashtu siç bëri Ten Siao Pini më vonë. Imagjinoni nëse këto reforma në shoqërinë sovjetike do të kishin filluar në 1965-n, ndoshta sot Bashkimi Sovjetik do të ishte ekonomia më e suksesshme dhe më e fortë e botës. Të mos harrojmë se CIA e parashikoi këtë gjë dhe ia prezantoi presidentit Ajsenhauer, duke i thënë se në fund të shekullit XX Bashkimi Sovjetik do ta trefishonte ekonominë në raport me Amerikën. Imagjinoni nëse kjo do të ndodhte. Sot nuk do të kishim Poloninë që aplikon për të hyrë në Bashkimin Europian, por Francën dhe Gjermaninë që do të kërkonin të hynin në KNER. Nuk po bëj shaka, është serioze. Komunizmi ishte utopi, është utopi dhe do të jetë utopi.
Duke ju falënderuar për këtë bisedë, do të kishit një mesazh të fundit për shqiptarët?
Të dashur miq shqiptarë, ju uroj fat dhe të gjitha të mirat. Dua t’ju them se babai im dëshironte më të mirën për ju dhe donte që vendi juaj të ishte një fanar ndriçues. Merreni fatin tuaj në duart tuaja dhe mos i lejoni politikanët t’ju drejtojnë sipas interesave të tyre. E ardhmja duhet të jetë në duart tuaja.
AURON TARE