Friday, August 30, 2013

Si përfundojnë spiunët?

ARMIN TIRANA
Përpara se një kontraktor i inteligjencës amerikane të zbulonte interceptimet sekrete e telefonave të qytetarëve, Administrata Obama po promovonte një dorë të fortë represive në nivel qeveritar mbi kërcënimet ndaj sigurisë, duke i shtyrë nëpunësit federalë që të kontrollojnë nga afër kolegët e tyre dhe duke i nxitur menaxherët që të ndëshkojnë ata që shmangin bërjen e raporteve mbi të dyshuarit.

Iniciativa e paprecedent e Obama, e njohur si “Insider Threat Program”, të impresionon për nga shtrirja e saj. Programi ka tërhequr vëmendje publike të pakët edhe pse shtrihet shumë përtej agjencive të lidhura me sigurinë kombëtare dhe prek pjesën më të madhe të departamenteve federale dhe të agjencive në nivel kombëtar, përfshi Peace Corps, Social Security Administration dhe Departamentin e Arsimit e të Bujqësisë. Programi përqendrohet mbi rrjedhjet e materialit të klasifikuar, por përkufizimi “kërcënimeve të brendshme” u jep agjencive hapësira për të ndjekur dhe kriminalizuar një gamë të gjerë qëndrimesh.
Dokumentat qeveritare e shikuara nga McClatchy tregojnë, se disa agjenci po e përdorin këtë hapësirë për të ndjekur divulgimin jo të autorizuar të çdo informacioni, jo vetëm të materialit të klasifikuar. Tregojnë sesi miliona nëpunës federalë dhe kontraktorë duhet të mbajnë nën vëzhgim “persona ose sjellje me rrezik të lartë” midis kolegësh dhe mund të pësojnë sanksione, edhe në nivel penal, pse nuk i kanë denoncuar. Rrjedhjet e lajmeve për mediat janë ekuivalentuar me spiunazh. “Fiksojeni në mendje... shkaktimi i rrjedhjes së lajmeve është ekuivalent me ndihmimin e armiqve të Shteteve të Bashkuara”, thotë një dokument strategjie i Departamentit të Mbrojtjes i siguruar nga McClatchy.
Pritet që, Administrata Obama ta shpejtojë implementimin e programit, me qeverinë e zënë me vjedhjen e dokumentave top sekret nga ana e Edward Snowden, ish-kontraktor i Agjencisë së Sigurimit Kombëtar që ka zbuluar programin sekret e grumbullimit të të dhënave nga telefonatat e amerikanëve. Rasti është vetëm i fundit i një serie, që qeveria e dënon si tradhti nga ana e “trusted insider” që kanë dëmtuar sigurinë kombëtare. “Rrjedhjet e informacioneve të lidhura me sigurinë kombëtare mund të vënë në rrezik popullsinë”, ka thënë Obama më 16 maj, duke mbrojtur hetimet penale lidhur me to. “Mund të vënë në rrezik burra dhe gra me uniformë që unë i kam dërguar në fushat e betejës, mund të vënë në rrezik njerëzit tanë të inteligjencës, që ndodhen në shumë situata të rrezikshme dhe lehtësisht të kompromentueshëm... Kështu që nuk do të kërkoj falje dhe nuk mendoj se, amerikanët mendojnë që komandanti i përgjithshëm i tyre nuk është i preokupuar për informacionet që mund të kompromentojnë operacionet ushtarake”.
Si pjesë të iniciativës, Obama ka urdhëruar një mbrojtje më të madhe për whistleblower që përdorin kanalet institucionale për të bërë raportime lidhur me shpërdorimet publike, mashtrimet dhe abuzimet, por kjo nuk është inkurajuese sipas disa ekspertëve të sigurisë kombëtare dhe funksionarë, në detyrë dhe jo, të Administratës të preokupuar që Insider Threat Program jo vetëm të dekurajojë rrjedhjet e informacioneve, por të ketë edhe pasoja të rënda mbi të drejtën e publikut për të qenë i informuar dhe mbi sigurinë kombëtare. Sipas këtyre ekspertëve, programi mund ta bëjë më të lehtë për qeverinë që ta mbysë fluksin e informacioneve jo të klasifikuar dhe potencialisht jetike për publikun, dhe në të njëjtën kohë të krijojë një mjedis toksik, të helmuar nga dyshime të pabazuara dhe investigime false. Disa agjenci jo të lidhura me inteligjencën tashmë po i shtyjnë punonjësit e tyre që ta mbajnë nën vëzhgim tek kolegët disa “indikatorë” si stresi, divorci apo problemet financiare. “Ishte vetëm një çështje kohe përpara se, Departamenti i Bujqësisë të niste e të implementonte politika të llojit “Ej, le ti lëmë njerëzit që t’i spiunojnë shokët e tyre”, thotë Kel McClanahan, një avokat në Washington si specializuar për ligjet lidhur me sigurinë kombëtare. “Po pres momentin në të cilin për të denoncuar një shok do të japin 50 dollarë”.
Strategjitë kundër rrjedhjes së informacioneve nga ana e Departamentit të Mbrojtjes të siguruara nga McClatchy flasin për një politikë me tolerancë zero. Përgjegjësit e sigurisë “duhet” të refuzojnë apo revokojnë autorizimet e sigurisë – një ndëshkim i aftë që të prishë një karrierë – të punonjësve që kryejnë një shkelje të vetme të rëndë ose shumë shkelje të vogla “si një veprim personal negativ të pashmangshëm”. Punonjësit duhet të vetëdorëzohen dhe të denoncojnë të tjerët, kur dështojnë në denoncimin e shkeljeve. “Të penalizosh gabimet evidente në denoncimin e shkeljeve në siguri, përfshi mungesën e vetëdenoncimit”, thotë plani strategjik.
Administrata Obama po ndiqte tashmë një numër të paprecedent rastesh të rrjedhjeve të informacioneve dhe disa në Kongres – për një kohë të gjatë rrjedhësit e sekreteve më prodhimtarë – i shikojnë me sy të mirë kufizimet e eksesit të gazetarëve në agjencitë federale, që bëjnë funksionarët shtetërorë ngurrues edhe të vënë në dispozicion të publikur dokumenta jo të klasifikuara.
Programi, që pjesërisht përdor profile sjelljeje, veç të tjerash mund të dekurajojë mendimin krijues dhe të stimulojë një mendim grupi konformist si ai që ka provokuar vlerësimin e gabuar nga ana e CIA-s, sipas të cilit Iraku po fshihte armë të shkatërrimit në masë, vlerësim që ka provokuar pushtimin e 2003. “Rreziku i vërtetë është që puna e qeverisë të standardizohet sipas një emëruesi të përbashkët banalizues”, paralajmëron Ilana Greenstein, një ish-agjente e CIA-s që thotë, se e ka lënë agjencinë e inteligjencës, pasi është akuzuar në mënyrë false se është një rrezik për sigurinë. “Nuk ka persona që vendosin të flasin, kur gjërat ecin keq. Nuk ka persona që i shikojnë gjërat në mënyrë të ndryshme dhe që janë të gatshëm të luftojnë për idetë e tyre. Ajo që siguron janë persona besnikë ndaj vijës së përcaktuar dhe kjo është shumë e rrezikshme për sigurinë kombëtare”.
Obama e ka linçuar Insider Threat Program në tetor të 2011, pasi ushtari Bradley Manning kishte shkarkuar qindramijëra dokumenta nga një rrjet kompjuterësh të mbrojtur dhe ia kish dërguar Wikileaks. Këto fakte qenë paraprirë nga vrasja në vitin 2009 e 13 personave në Fort Hood të shtetit Texas nga ana e majorit Nidal Hasan, një sulm që autoritetet federale nuk kishin arritur ta shmangnin, megjithëse qenë duke monitoruar e-mailat që Hasan i dërgonte një fetari islamik të lidhur me al Qaeda. Një hetim i brendshëm i realizuar pas rrjedhjes së informacioneve të Manning, ka gjetur “pabarazi të mëdha” në aftësinë e inteligjencës amerikane për të individaulizuar kërcënime për sigurinë dhe ka sanksionuar nevojën për përmirësim në të gjitha fushat. Urdhri ekzekutiv i Obama formalizon praktikat që agjencitë e inteligjencës i kanë ndjekur prej vitesh për të zbuluar kërcënime ndaj sigurisë dhe shtrihet në agjenitë që nuk janë të përfshira në politika të sigurisë kombëtare, por që mund të kenë akses në rrjete të klasifikuara.
Megjithatë, ka disa probleme me programin. Edhe pse kjo e kufizon ndjeshëm përdorimin e memorieve të hershme në rrjete të klasifikuara, Snowden, ish-kontraktori i NSA-së që ka zbuluar operacionet e grumbullimit të të dhënave nga telefonatat, ka përdorur një flesh usb për ta marrë materialin, që më pas ua ka dërguar dy gazetave. “Asgjë nga ajo që është dy vitet e fundit nuk e ka ndaluar Snowden dhe kjo hedh një hije mbi të gjithë operacionin”, thotë Steven Aftergood, drejtor i Agjencisë jofitimprurëse American Scientists’ Project on Government Secrecy. “Çdo gjë që kemi bërë duket e papërshtatshme”.
Historia e Shteteve të Bashkuara është e mbushur plot me raste, në të cilat agjencitë federale nuk arrijnë të interpretojnë dyshimet e funksionarëve të besuar dhe të njerëzve të ushtrisë që vjedhin sekrete. Për shembull, CIA nuk ka arritur për disa kohë të zbulojë Aldrich Ames, një ofiqar i lartë që ka qenë një prej spiunëve sovjetikë më pjellorë në historinë amerikane, pavarësisht makinës të së vërtetës, gjendjeve të shpeshta të dehjes dhe një pasurie të papritur e të pashpjegueshme. Ndalimi i një spiuni apo informatori bëhet gjithnjë e më i vështirë, duke qenë se qeveria vazhdon të akumulojë informacione në banga të dhënash të pafundme dhe ka rritur numrin e personave (tashmë 5 milionë) të cilëve u lejohet akses në material sekret.
Funksionarët qeveritarë deklarojnë se, programi mund t’i ndihmojë agjencitë që të shmangin një gamë të gjerë kërcënimesh, sidomos në rastin ku nëpunësit janë trajnuar që ta njohin sjelljen që identifikon rreziqe potenciale për sigurinë. “Nëqoftëse kjo bëhet në mënyrë korrekte, një organizatë mund të arrijë tek një person që ka çështje personale apo probleme që, nëqoftëse nuk përballohen, mund ta çojnë një individ të tillë tek dhuna, tek kërcënimet apo tek spiunazhi shumë kohë përpara se të mund ta arrijë këtë pikë”, ka deklaruar një ofiqar i Pentagonit, i cila ka kërkuar që të mbetet anonim.
Po t’i qëndrosh asaj që thuhet, Manning pësoi një dënim pse kish postuar mesazhe në YouTube, që përshkruanin ambientet e brendshme të një selie sekrete të inteligjencës ku punonte. Shfaqte edhe një qëndrim që mund t’u kish dhënë sinjale eprorëve të tij për faktin, që ai përfaqësonte një rrezik për sigurinë, thonë disa funksionarë. Jonathan Pollard, ish-analist i inteligjencës së Marinës amerikane i dënuar me burgim të përjetshëm në 1987 pse kish spiunuar për Izraelin, nuk u hetua edhe pse dështoi në testimet e makinës të së vërtetës dhe gënjeu mbikëqyrësit e tij.
U kap vetëm, pasi një koleg e pa që të dilte nga një seli top sekrete me dokumenta sekrete. “Nëqoftëse dikush është i ngarkuar me monitorimin e kërcënimeve të brendshme – avokatë, funksionarë të sigurisë dhe psikologë – mund ta kuptojë se një individ ka probleme parash apo regjistron një rënie të performancës së punës dhe që një person i tillë po nis një rrugëtim që do ta bëjë të jetë kërcënim i brendshëm, eprorët mund t’i afrohen, duke kërkuar t’i heqin stresin, përpara se një individ i tillë të bëhet kërcënim për të gjithë organizatën”, ka deklaruar funksionari i Pentagonit. Gjithsesi, programi u siguron agjencive një gjerësi të tillë në përkufizimin e përgjigjeve të tyre ndaj reagimeve të brendshme sa që dikush i konsideruar rrezik nga një agjenci mund të përkufizohet si i privuar nga një tjetër. Deri në brendësi të vetë agjencisë, punonjësi i pakënaqur mund të bëhet kërcënim ndaj sigurisë kombëtare për dikë tjetër.
Në nëntor Obama ka miratuar “standardet minimale”, që u japin departamenteve dhe agjencive liri të konsiderueshme në zhvillimin e programeve kundër kërcënimeve të brendshme, duke çuar në një lëmsh potencial interpretimesh. Këto standarde janë të strukturuara jo vetëm për të çrrënjosur personat Deep Throat, por edhe ata që mund të shkojnë në “akte të dhunshme kundër qeverisë apo vendit” dhe në “spiunazhin potencial”. Pentagoni ka vendosur që përkufizimi i gjerë i tij për kërcënimin e brendshëm është ai i një punonjësi me autorizim që “qëllimisht ose jo qëllimisht” dëmton “interesat e sigurisë kombëtare” nëpërmjet “përhapjes jo të autorizuar, modifikimin e të dhënave, spiunazhit, terrorizimit apo veprimeve kinetike që çojnë në humbjen e apo në degradimin e resurseve apo kapaciteteve”.
“Mund të argumentohet se, përdhunimi i personelit ushtarak mund të përfaqësojë një kërcënim të brendshëm. Askush nuk e ka një ide të saktë të aspektit që ky kërcënim i brendshëm duhet të ketë”, zbulon funksionari i Pentagonit, duke shpjeguar se në brendësi të Departamentit të Mbrojtjes “ka një mal me krerë, secili me axhendën e tij, por askush me paksa lidership”. Ndërkohë, Departamenti i Arsimit i informon punonjësit se bashkëpunëtorët që kalojnë “përvoja jete të caktuara... mund të transformohen nga përdorues të besueshëm në kërcënime të brendshme”. Përvoja të tilla, shpjegon departamenti në një manual trajnimi në kompjuter, përfshijnë “stresin, divorcin, probleme financiare” ose “frustrim ndaj kolegëve apo ndaj organizatës”.
Një tutorial online i titulluar “Tradhëti për fillestarë” (“Treason 101”) u mëson punonjësve të Departamentit të Bujqësisë dhe të Administratës Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike që të njohin profilin psikologjik të spiunëve. Një material online i Departamentit të Sigurisë dhe të Mbrojtjes rendit një listë të gjatë sjelljesh të dyshimta të “referueshme”, përfshi punën përtej orëve normale të punës. Ndërsa pranon, se jo të gjitha sjelljet “identifikojnë një spiun në mesin tonë”. Materiali shton se “çdo situatë ka nevojë që të shqyrtohet për të përcaktuar nëse janë apo jo në rrezik sekretet e vendit tonë”.
Departamenti i Mbrojtjes, tradicionalisht burim parësor sekretesh për mediat, është akoma duke e përgatitur programin e tij, por ka bërë hapa të shumtë në këtë drejtim. Këto përfshijnë krijimin e një njësie që rikontrollon raportet e lajmeve çdo ditë për të verifikuar, nëse ka njoftime të dhëna lidhur me informacione të rezervuara të Mbrojtjes dhe implementimin e kurseve të rinj të formimit, për t’u mësuar punonjësve sesi të njohin rreziqet për sigurinë, përfshi sjellje “me rrezik të lartë” dhe “shkatërruese” midis kolegësh, sipas dokumentave të Departamentit të Mbrojtjes të rishikuara nga McClatchy. “E gjitha kjo, ka të bëjë me profilet e personave, qasjen e tyre ndaj punës, ndërveprimin e tyre me drejtuesit. Janë të disponueshëm? Shikojnë Salon.com apo The Onion gjatë pushimit të drekës? Është si tek “Stepford Wives””, thotë një funksionar i dytë i lartë i Pentagonit, duke ju referuar publikimeve online dhe filmit të vitit 1975 mbi shtëpijaket robotikisht të ëmbla. Funksionari ka deklaruar se, dëshiron të qëndrojë anonim për të shmangur ndëshkimin pse ka kritikuar programin.
Theksi ndaj qëndrimeve të caktuara i ka kujtuar Greenstein orientimin e punës së tij ndaj CIA-s, kur ju tha që të dyshonte për bashkëpunëtorë pak të lumtur. “Në rast se ndonjë ishte në ditë të keqe, mesazhi ishte që të qëndroje vigjilent ndaj tyre”, tregon Greenstein. Disa agjenci federale po kërkojnë më tej që të mbrojnë një rreze më të gjerë informacionesh. Ushtria urdhëron personelin e saj që të përcjellë zbulime jo të autorizuara informacionesh sekrete, përfshi ato me seli, aktivitet dhe personel ushtarak. Peace Corps, që janë duke e implementuar programin e tyre, “e marrin shumë seriozisht detyrimin e mbrojtjes së informacioneve të ndjeshme”, thotë një email nga ana e një funksionari të Peace Corps, që ka këmbëngulur në ruajtjen e anonimatit, por pa i shpjeguar motivet.
Garantimi i diskrecionit të përhapur është i rrezikshëm, kanë paralajmëruar disa ekspertë dhe funksionarë, ndërsa agjencitë federale janë tashmë të pritura që t’i rrisin akoma përpjekjet në kontrollimin e fluksit të informacionit. Administrata Bush me sa duket ka kërkuar që t’i bëjë të heshtin dy ekspertë të ndryshimit klimaterik të qeverisë së mëparshme për të mos i lejuar që të flasin publikisht për rreziqet e ngrohjes globale. Më së vonshmi, FDA-ja ka justifikuar monitorimin e emailave personalë të shkencëtarë dhe doktorëve të saj, si metodë për të gjetur rrjedhje informacionesh josekrete.
Por R. Scott Oswald, një avokat nga Washington i Employment Law Group, e ka quajtur Administratën Obama “mike të whistleblower”, duke thënë se shënon një dallim midis atyre që përdorin sistemet e brendshme për të denoncuar sjellje jokorrekte dhe informatorëve që bëjnë publike informacione jo sekrete në mënyrë të paligjshme. Megjithatë, ka raste të shumta nëpunësish qeveritarë që thonë se kanë qenë të detyruar t’i bëjnë publike informacione të tilla, sepse kanë vuajtur hakmarrje, pasi kanë kërkuar që të ankoheshin për shpërdorime, mashtrime dhe abuzime nëpërmjet kanaleve të brendshme apo Kongresit. Thomas Drake, një ish- funksionar i lartë i NSA-së, është inkriminuar në 2010 në kuptimin e Espionage Act, pasi i kish zbuluar miliona dollarë shpërdorime një gazetari. Kishte kërkuar prej vitesh që të paralajmëronte eprorët e tij dhe Kongresin. Në fund akuzat kundër tij kanë rënë.
Ndërkohë, Pentagoni ka refuzuar të shpjegojë sesi programi i tij kundër kërcënimeve të brendshme do ta menaxhonte një rrjedhje informacionesh për mediat si puna e Pentagon Papers, një histori top sekrete lidhur me përfshirjen e Shteteve të Bashkuara në Vietnam, që ka demonstruar sesi administrata të ndryshme kanë mashtruar publikun dhe Kongresin lidhur me luftën. “Rreziku është që supervizorët dhe menaxherët të përdorin profilet “Punonjës të pakënaqur” dhe “Kërcënime të brendshme” për të përndjekur whistleblower legjitimë”, thotë funksionari i dytë i Pentagonit. “Urdhri ekzekutiv thotë se, nuk mund t’i shkelësh ligjet lidhur me whistleblower. Por gjithçka që ka të bëjë është e lidhur me hakmarrjen. Kjo nuk do të thotë se mund të individualizohet përpara se një hakmarrje e tillë ndodh”.
Greenstein ka thënë se është bërë objektiv hetimesh nga ana e funksionarëve të sigurisë, pasi ka ngritur akuzat për menaxhim të keq të operacioneve të CIA-s në Bagdad. Por, nuk i ka zbuluar asnjëherë denoncimet, që përfshinin akuzën ndaj shefit të saj të sigurisë se kish fshirë detajet lidhur me rreziqet për sigurinë e kabllogrameve. I besoi në fakt proceseve të brendshme të agjencisë për të bërë akuzat e saj. Gjithsesi, CIA kërkoi që ta hapë një çështje në Departamentin e Drejtësisë kundër Greenstein, pasi gjatë një testimi në poligraf deklaroi se po shkruante një libër, gjë e lejuar në agjenci me kusht që të kalojë këqyrjen para botimit.
CIA pretendoi pastaj të shikonte kompjuterin e saj. Kur i pati prapa muaj më pas, gjithçka kishte shkruar ishte fshirë. “Më perceptonin dukshëm si një kërcënim të brendshëm”, ka thënë Greenstein, që qysh atëhere ka rishkruar librin e saj dhe ka marrë lejen e CIA-s për t’i botuar një pjesë. “Duke thënë “Kam një problem me këtë vend dhe dua ta bëj më të mirë”, jam transformuar në çast në një kërcënim të brendshëm”, ka shpjeguar ajo. CIA ka refuzuar që të komentojë.
(Artikulli është botuar nga McClatchy Washington Bureau, uebsajt i shumëvlerësuar informacioni i lidhur me kompaninë e lajmeve McClatchy)
Përgatiti:
ARMIN TIRANA

No comments: